TÜRKİYE’DE CAZ MÜZİĞİNİN İLK KADIN YORUMCUSU: SEVİNÇ TEVS

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 221 - 244, 31.03.2023

İlknur Aksoy , Fulya Soylu Bağçeci

Öz

Bu araştırmada, ilk kadın caz sanatçımız Sevinç Tevs’in hayatı ve Türkiye’de caz müziğine sunduğu katkılar ele alınmıştır. Dünyanın pek çok ülkesinde farklı biçimlerde gelişme göstermiş olan caz müziğin Türkiye’deki gelişiminden kısaca bahsedilmiş ve bu süreçte araştırma konusuyla bağlantılı hususlar üzerinde durulmuştur. 1950 sonrası Türk toplum yapısının hızlı değişim ve dönüşümüyle birlikte caz müziğin de bazı müzisyenler tarafından icra edildiği ve bu doğrultuda belirli oranlarda dinleyici kitlesinin oluşmaya başladığı görülür. 1940’lı yıllardan itibaren ses ve yorumculuğu ile kendini göstermeye başlayan Sevinç Tevs, caz müziğin ülkemizdeki gelişim seyrinin dikkat çeken bir karakteri haline gelir. Gerek yeteneğiyle gerekse hayata bakış açısı, çalışmaları ve yurtdışı faaliyetleri ile müzik hayatına yön veren Sevinç Tevs, caz müziğinin icrası açısından zamanın müzik beklentilerini de aşan başarılara imza atmıştır. Caz müziğinin ülkemizde en çok gelişim gösterdiği 40’lı ve 60’lı yıllar arasındaki süreçte ilk kadın yorumcu olarak ön plana çıkmış, ses, yorum stili, müziğe hâkimiyeti ve geniş repertuvarı ile bu müziğin ana vatanındaki ruhunu rahatlıkla yansıtmıştır. Çalışmada Sevinç Tevs’in yorumculuğu, başarıları ve müzik faaliyetleri biyografik bir karakterle sunulmuş, gerek akademik literatürden gerekse gazete yazıları, haberler, röportajlardan faydalanılmıştır. Bu doğrultuda betimsel bir karakterle ele alınmış olan bu çalışma Sevinç Tevs’in müzik yaşantısına dair ulaşılan bütün belgelerden faydalanılan derleme bir niteliktedir. Aynı zamanda Sevinç Tevs’in kızı Şehrazat Kemali Söylemezoğlu ile görüşmeler yapılarak anekdotlarla ve yaşanmışlıklarla veri toplama süreci desteklenmiştir. Böylece hakkında az bir bilgi sahibi olunan bu sanatçıya dair bütün konuların betimsel bir karakterle ortaya konması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Caz, Caz Tarihi, Türkiye'de Caz, Sevinç Tevs

THE FIRST FEMALE PERFORMER OF JAZZ MUSIC IN TURKEY: SEVİNÇ TEVS

Öz

In this study, the life of our first female jazz artist Sevinç Tevs and her contributions to jazz music in Turkey are discussed. The development of jazz music in Turkey — which has also developed in different ways in various countries of the world, is briefly mentioned and meanwhile the issues related to the subject of the study are emphasized. With the rapid change and transformations that were emerging in the Turkish social structure after the 1950s, it can be seen that jazz music was also being started to be performed by some musicians. In this manner, at a certain point, a jazz-centered audience also began to form around this phenomena. Sevinç Tevs, who started to show herself with her voice and interpretation in the 1940s, became a remarkable character in the course of the development of jazz music in Turkey. Sevinç Tevs, who steered the music life with her talent, her perspective on life, and with her studies and activities abroad, achieved numerous successes that exceeded the musical expectations of her time in terms of performing jazz music. She came to the forefront as the first female performer during the era between the 1940s and 1960s — the period in which Turkish Jazz culture was at its peak in terms of developing and gaining popularity. She easily reflected the spirit of this music in her homeland Turkey, with her voice, interpretation style, musical command and wide repertoire. In this study, Sevinç Tevs's interpretations on Jazz, her achievements and her unique musical activities is being presented in a biographical discourse, supported with academic literatures, newspaper articles, news and interviews. In this regard, this study — which was conducted with a descriptive approach, is a curated work in which all the documents that are found about the musical life of Sevinç Tevs’s are used. On top of these, interviews were conducted with Sevinç Tevs's daughter, Şehrazat Kemali Söylemezoğlu, to support the data collection process with anecdotes and experiences. Thus, it is aimed to reveal all the subjects about this artist, about whom little is known, with a descriptive character.

Anahtar Kelimeler

Jazz, History of Jazz, Jazz in Turkey, Sevinç Tevs

Kaynakça

• Akça, F. (2019). Caz Mekanlarının Tercih Edilme Nedenleri: Nardis Jazz Club, The Badau İstanbul, Bova Sahne. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akçura, G. (2005). İnsanlar Alemi. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Akçura, G. (2019). 05.12.2022 tarihinde Saray Sineması’nda “Büyük Caz Festivali”: Bir El İlanının Analizi. Manifold. https://manifold.press/saray-sinemasi-nda-buyuk-caz-festivali adresinden alındı.
• Akçura, G. (2019). Saray Sineması’nda “Büyük Caz Festivali”, 10.02.2023 tarihinde Saray Sineması’nda “Büyük Caz Festivali” - Manifold adresinden alındı.
• Akyol, B. (2013). Türkiye’de Caz Belgeseli.
• Akyol, B. (2016). Caz Çok Zor. İstanbul: Kara Plak Yayınları.
• Ateşböceklerinden BBC’ye, (1957). (10 Ağustos 1957). Akis, Cilt 10, sayı 170, Ankara Avrupa’da biricik Türk Yıldızı Sevinç Atina’da ona Cici Kuş Diyorlar. (13 Ocak 1951). Radyo Magazin.
• Aydın, İ. (2018). Türkiye'deki caz müziği pratiklerinde folklorik öğeler: geleneksel anadolu müzik kültürlerinden devşirilenlerden konvensiyonel stratejiler ekseninde icat edilenlere yerellikler ve temsiliyetler. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ayten Alpman Hayatını Kaybetti. (21 Nisan 2012). 08.01.2023 tarihinde Ayten Alpman hayatını kaybetti. https://yesilgazete.org/ayten-alpman-hayatini-kaybetti/ adresinden alındı.
• Berendt, J. E. (2019). Caz Kitabı Ragtime’dan Fusion ve Sonrasına. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Boran, O. (1956). Hayırlı Bir Seyahat Daha… Radyo Alemi Dergisi, Sayı: 197.
• Candemir, A. (1996). Cazın Uluslararası Kültüre Katkısı ve Türkiye'de Caz. Kurgu Dergisi, cilt(49-55)
• Çetinok, N. (1986). Garp Musikisinden Hafif Müzik’e. Hürriyet Gösteri Sanat-Edebiyat Dergisi, Sayı: 64
• Demiriz, A. (2018). Türkiye Cumhuriyeti’nin 1950’li Yılları: Popüler Kültürde Amerikan Müziği İthalatı. Uluslararası Etnomüzikoloji Sempozyumu Müzik ve Politika Bildiri Kitabı (Sayfa 187-206) İçinde. Bursa-Turkey Kasım/ November 2018.
• Deniz, K. (1945). Sevim ve Sevinç- Seslerini radyodan dinlediğimiz kardeşler şimdi İstanbuldadırlar. Onlarla konuşuyoruz. Son Posta. 19.05.1945
• Dizzy Ankara’da. (28 Nisan 1956). Akis Dergisi, Cilt 5, Sayı:103
• Ebcioğlu, F. (1958). Türk Cazının Üç Usta Sanatçısı… Pazar-Müzik Kulübü, Sayı: 88
• Ebcioğlu, H. M. (1950). Şarkı ile Konuşanlar/Mikrofondan Mektup. Radyo Haftası.
• Esen, M. S. (1937). İki Türk Yıldızı Doğuyor. Yedigün, No:202
• Güleryüz, N. A. (2018). Geçmişten Gümüze Türkiye’de Caz. Şalom Dergi.
• İlbi, D. (2019). Türkiye’de enstruman çalan kadın caz müzisyenlerin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kahyaoğlu, O. (1996). Türkiye’de Caz Dolu Dolu Yaşanıyor/Caz bir yaşama biçimidir, ama Türkiye’de… Milliyet Sanat. Sayı: 377
• Kaplan, S. (2006). Annem o şarkıyla Vaughan’ı eledi, 7.02.2023 tarihinde Annem o şarkıyla Vaughan’ı eledi (hurriyet.com.tr) adresinden alındı.
• Kiper, H. O. (1944). Ankara Radyosu’nun İki Küçük Yıldızı Sevim ve Sevinç Kardeşlerle Bir Konuşma. Perde-Sahne Dergisi, Sayı:20
• Mimaroğlu, İ. (2013). Caz Sanatı. İstanbul: Pan Yayınları.
• Pekcan, E. (2023). Sevinç Tevs, ilk kez türkçe caz yapan ve büyük başarı sağlayan bir sanatçı, 27.01.2023 tarihinde https://core.ac.uk/download/160033813.pdf adresinden alındı.
• Rüçhan Çamay Kimdir? Rüçhan Çamay’ın Biyografisi. (21 Mayıs 2021). 08.01.2023 tarihinde https://www.yenialanya.com/haber/7203825/ruchan-camay-kimdir-ruchan-camayin-biyografisi adresinden alındı.
• Sevim-Sevinç Kardeşler. (1 Ağustos 1949). Hazine, Cilt 1, Sayı 6
• Sevim Tevs, (2023). 10.01.2023 tarihinde https://artijazz.com/muzisyenler/sevim-tevs/ adresinden alındı.
• Sevinç Tevs, (2011). 22.02.2023 tarihinde Sevinç Tevs biyografisi | Last.fm adresinden alındı.
• Sevinç Tevs, (2023). 10.02.2023 tarihinde Sevinç Tevs – Artı Jazz (artijazz.com) adresinden alındı.
• Sevinç Tevs ve Erol Pekcan Ork. Oklohoma Blues 45 lik 1977, (2018). 02.10.2022 tarihinde SEVİNÇ TEVS ve EROL PEKCAN ORK. oklohoma blues 45 LİK 1977 - DİPSAHAF PLAK (dipsahaf.com) adresinden alındı.
• Seymen, S. (2016). Onların Jazz’ı varsa, Türkiye’nin Cazı var. #tarihdergi. https://tarihdergi.com/onlarin-jazzi-varsa-turkiyenin-cazi-var/
• Şenel, P. (2009). Sihirli Kutu’nun Radyo Olduğu Yıllar. Radyovizyon Dergisi, Temmuz.
• Şener, D. (2023). Sözünü Tutmadın Koca Sevinç Tevs, 11.10.2022 tarihinde Yazarlar / Doğan Şener - Yazı 02 (birzamanlar.net) adresinden alındı.
• Tok, Y. H. (2019). Sevinç Tevs-“Ve Ben Yalnız”, 01.02.2023 tarihinde Günün Şarkısı 24 Ekim 2019 | Yeter ki Müzik Olsun (yavuzhakantok.com) adresinden alındı.
• Tunçağ, H. (2023). Rüçhan Çamay, 03.08.2023 tarihinde Rüçhan Çamay (iksv.org) adresinden alındı.
• Tülay German (2023). 20.09.2023 tarihinde Yaşam Boyu Başarı Ödülleri: Tülay German. https://caz.iksv.org/tr/yasam-boyu-basari-odulleri/tulay-german adresinden alındı.
• Uyar, Y. M. (2016). Cultural Connotations and the Processes of Localization, Türkiye’de Caz: Kültürel Anlamları ve Yerelleşme Süreci. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi: İstanbul.
• Ve Ben Yalnız, (2022). 02.10.2022 tarihinde Ve ben yalnız. gzt. https://www.gzt.com/cins/ve-ben-yalniz-3561424 adresinden alındı.
• Yalçın, T. (2022). 10.11.2022 tarihinde Jazz Semai Dijital Platformlarda. darkbluenotes. https://darkbluenotes.com/jazz-semai-dijital-platformlarda/ adresinden alındı. Yanıkoğlu, A. (2007). Caz müziğinin bugünki sorunları: Caz Müziğinin Üretilme Koşullarının Güncel Görünümü the Current Problem of Jazz Music: The Present Outlook of the Conditions of Production of Jazz Music. Yüksek Lisans Tezi. Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul. Yazgan, T. (2016). Cumhuriyet’in Örnek Bir Kültür Kurumu: Ankara Radyosu. Trt Akademi, Cilt 01, Sayı 01