MODERNIZATION IN REGIONAL TURKISH MUSIC IN TERMS OF NOTATION

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 336 - 354, 21.10.2023

Kaan Baştepe

Öz

The study focuses on the effect of modernization in Turkey on Turkish music works, especially through regional Turkish music works that were collected and notated in the compilation studies that started from the first years of the Turkish Republic.
In this study, first, various information about modernization and the perception of modernization in Turkey, notation and compilation studies in Turkish music were given. After, some samples selected from the TRT notes archive were analyzed under two main headings as ‘transferring sounds and words to notation.’ It was seen that the European notation was accepted in the use of accidentals, and the accidentals, especially on the key signature, were not suitable for Turkish music works. It was determined that the understanding of measure was insufficient to express rhythmic accents of Turkish music. It was seen that flat and sharp signs in the key signature were used separately and according to the European notation, and Turkish music maqam theory was not included. It has been determined that a simple writing is preferred in notation, where the number of pitches is less than that of the source person's performance. While there was no information about the tempo of the works in some notes, it was seen that the tempo information given in others was different from the source person's performance. Additionally, it was observed that the key signature, tempo information, and regional dialect features were not accurately represented in the notation. Changes and deteriorations were made in works that used syllabic meter and rhyme.
The study concludes that while there has been an effort to create a certain standard for notation in the TRT notes archive, this standardization approach does not adequately reflect the regional performance characteristics in various factors such as key signature, measure, time signature and elements of word. The researcher suggest re-evaluating the notes in the archive using new methods and techniques that can better capture the essence of the regional music.

Anahtar Kelimeler

Regional Turkish Music, Modernization, Compilation, Regional Dialect, TRT Notes Archive.

NOTA AKTARIMI AÇISINDAN YÖRESEL TÜRK MÜZİĞİNDE MODERNLEŞME

Öz

Türkiye’deki modernleşme çabalarının Türk müziği eserlerine olan etkisinin araştırılması amacını taşıyan bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarından itibaren başlayan derleme çalışmaları ve bu çalışmalar sonucunda toplanan ve notaya aktarılan yöresel Türk müziği eserleri ekseninde bazı sorulara cevaplar aranmıştır.
Öncelikle, modernleşme ile Türkiye’deki modernleşme anlayışı, Türk müziğinde nota aktarımı ve derleme çalışmaları hakkında çeşitli bilgilere yer verilmiştir. Daha sonra, TRT nota arşivinden seçilen bazı örnekler ‘seslerin ve sözlerin notaya aktarımı’ şeklinde iki ana başlıkta incelenmiştir. Değiştirici işaretlerin kullanımında Avrupa nota aktarımı anlayışının benimsendiği ve özellikle donanımda yer alan değiştirici işaretlerin Türk müziği eserleri için uygun olmadığı görülmüştür. Ölçülendirme anlayışının ritmik vurguları ifade etmekte yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Perde dizilim bilgilerinde bemol ve diyez işaretlerinin ayrı ayrı ve Avrupa nota aktarımı anlayışına göre kullanıldığı, Türk müziği makam kuramına yer verilmediği görülmüştür. Nota aktarımında perde yoğunluğunun kaynak kişi icrasına göre daha az olduğu sade bir yazım anlayışının benimsendiği tespit edilmiştir. Eserlerin hızı hakkında bazı notalarda hiçbir bilgi yokken bazılarında ise verilen hız bilgilerinin kaynak kişi icrasından farklı olduğu görülmüştür. Yöresel ağız özellikleri konusunda TRT arşivindeki notaların yeterli veriye sahip olmadığı yapılan incelemeler sırasında ortaya çıkmıştır. Hece ölçüsünün kullanıldığı örnek eserlerde bazı değişikliklerin yapıldığı hem hece ölçüsü hem de uyak açısından bazı bozulmaların ortaya çıktığı tespit edilmiştir.
TRT nota arşivinde yer alan yöresel Türk müziği eserlerinin derleme çalışmaları ve sonrasında belirli bir standart oluşturularak notaya aktarıldıkları görülmüştür. Bu standartlaşma yaklaşımının; değiştirici işaretler, ölçülendirme, hız bilgisi, söz unsurlarındaki değişiklikler gibi çeşitli konularda yöresel icra özelliklerini yansıtmada yetersiz kaldığı sonuçlarına ulaşılmıştır. TRT nota arşivindeki notaların, geliştirilecek yeni yöntem ve tekniklerle yeniden değerlendirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yöresel Türk Müziği, Modernleşme, Derleme, Yöresel Ağız, TRT Nota Arşivi

Kaynakça

• Aktay, Y. (2008). Kavramsal açıdan modernizm ve postmodernizme bakmak. Hece Dergisi, 138/139/140, 8-16.
• Ayangil, R. (2008). Western notation in Turkish music. Journal of the Royal Asiatic Society, Third Series, 18, 401-447.
• Balkılıç, Ö. (2009). Cumhuriyet, halk ve müzik-Türkiye’de müzik reformu 1922-1952. Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• Bartok, B. (2017). Küçük Asya’dan Türk halk musıkisi (B. Aksoy, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Baştepe, K. (2018a). Notaya aktarılmış Türk halk müziği eserlerinin kaynak kişiye göre incelenmesi. Ç. Adar (Ed.). IX. uluslararası Hisarlı Ahmet sempozyumu müzik teorileri tam metin kitabı içinde (s. 223-237), Kütahya: Kütahya Güzel Sanatlar Derneği ve Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Yayınları.
• ______. (2018b). Notaya aktarılmış Türk halk müziği eserlerinin kaynak kişi icrasına göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• ______. (2019). TRT Türk halk müziği repertuvarındaki Urfa türkülerinin kaynak kişi icrasına göre incelenmesi (Cemil Cankat örneği). İçinde Geçmişten Günümüze Urfa’da Müzik. Ankara: Gece Kitaplığı.
• ______. (2022). Türk müziği usûl incelemeleri için bir yöntem önerisi (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Behar, C. (1990). Ali Ufki ve mezmurlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Budak, O. A. (2006). Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Cevher, H. (2003). Ali Ufkî: hâzâ mecmûa-i sâz ü söz (çeviriyazım-inceleme). İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
• Elçi, A. C. (2008). Tarihsel gelişim bağlamında Türk halk müziği araştırmaları. Milli Folklor Dergisi, 78, 37-54.
• Elçin, Ş. (1976). Ali Ufkî hayatı, eserleri ve mecmûa-i sâz ü söz tıpkıbasım. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gazimihal, M. R. (1929). Şarki Anadolu türkü ve oyunları. İstanbul: İstanbul Konservatuarı Yayınları.
• ______. (2001). Ülkelerde kopuz ve tezeneli sazlarımız. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Göher, F. (2011). İslamiyet’ten önce Türklerde kültür ve müzik: Hun, Kök Türk ve Uygur devletleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kalan Müzik. (2011a). Gitti Canımın Cananı. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=z0mxnaNzX8o
• ______. (2011b). Bir Daracık Pencere. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=1Vxmk1iUcwM
• Karasar, N. (2017). Bilimsel irade algı çerçevesi ile bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Karpat, K. H. (2014). Osmanlı modernleşmesi: Toplum, kuramsal değişim ve nüfus. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kolukırık, K. (2014). Osmanlı devletinde ilk resmi konservatuvar olan Darülelhânda derleme ve yayım faaliyetleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 479-498.
• Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• MüzikPlay. (t.y.). Aşağıdan Gelir Gelinin Göçü. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=hxhr_y47_KA
• Öncel, M. (2015). Türk musikisindeki notanın tarihsel seyri. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 207-222.
• Özarslan, M. (1998). Türk halk müziğinin meseleleri üzerine Dr. Turgut Günay’ın Nida Tüfekçi ile yaptığı bir sohbet. Milli Folklor Dergisi, 39, 54.
• Özşahin, R. (2010). İstanbul Belediye Konservatuarı’nın Türk halk müziği çalışmaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sipos, J. (2009). Anadolu’da Bartok’un izinde (S. Deliorman, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Swingewood, A. (1997). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi (O. Akınhay, Çev.). Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
• Şenel, S. (1999). Cumhuriyet Dönemi’nde Türk halk müziği araştırmaları. Folklor/Edebiyat Dergisi, 17, 99-128.
• Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı dönemi Türk musikisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TDK. (t.y.). Çağdaşlaşma, Modernleşme. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Therborn, G. (1996). Modernlik yoluyla modernliğe giden yollar, postmodernizm ve İslam, küreselleşme ve oryantalizm. Ankara: Vadi Yayınları.
• Girgin Tohumcu, Z. G. (2006). Müziği yazmak: Müzik notasyonunun tarih içinde yolculuğu. İstanbul: Nota Yayıncılık.
• Touraine, A. (2000). Modernliğin eleştirisi (H. Tufan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TRT Radyo. (2015). Bir Daracık Pencere. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=HoVIc_gJRhU
• Uzunçarşılı, İ. H. (1977). Osmanlılar zamanında saraylarda mûsikî hayatı. Belleten, 161, 79-114.
• Kosal, V. (2001). Osmanlı’da klasik batı müziği. İstanbul: EKO Basım Yayıncılık.
• Yerasimos, S. ve Berthier, A. (2009). Topkapı Sarayı’nda yaşam (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Zeka, N. (1994). Postmodernizm: Jameson, Lyotard, Habermas. İstanbul: Kıyı Yayınları.