THE ANALYSIS OF THE SIGNS RELATED TO CULINARY CULTURE IN GRAHAM GREENE'S NOVEL TITLED STAMBOUL TRAIN AND ITS TWO DIFFERENT TURKISH TRANSLATIONS TITLED İSTANBUL TRENİ WITHIN THE CONTEXT OF SEMIOTICS OF TRANSLATION

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 4, 91 - 112, 29.12.2023

Ozan Erdem Güzel

Öz

In this article, the gastronomic signs in the novel titled Stamboul Train and its Turkish translations titled İstanbul Treni will be examined within the framework of designificative tendencies. The author of the English novel, which is the source text, is Graham Greene, who is one of the leading writers of the 20th century English literature. Known as a storyteller, novelist, journalist, and editor, Greene produced works in many different literary genres. He gained most of his fame with the novel named Stamboul Train. The novel, which was later published in the USA under the title Orient Express, was translated into Turkish by two different translators. Both target texts were published with the title İstanbul Treni. The first translation was made by Mehmet Harmancı in 2004 and published by Everest Publications. The second translation was made by Hüseyin Gündoğdu and published by Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları in 2019. These target texts are shown respectively as TT-1 and TT-2 in the analysis section of the article.
"The Systematics of Designification in Translation" developed by Sündüz Öztürk Kasar was used for the theoretical framework in the analysis of the signs related to gastronomy in the source text and target texts. Öztürk Kasar identifies nine designificative tendencies in this systematics, which she suggested in the context of semiotics of translation. These tendencies are observed in three main fields of signification, in equal groups of three: "change of signification", "transformation of signification " and "loss of signification". "Over-interpretation of the meaning", "darkening of the meaning" and "under-interpretation of the meaning" under "change of signification" are associated with the signification field of "meaning". "Sliding of the meaning", "alteration of the meaning" and "opposition of the meaning, which are under "transformation of signification ", are associated with the signification field of "peri-meaning". "Perversion of the meaning", "destruction of the meaning" and "wiping out of the sign", classified under "loss of signification", are associated with the signification field of "meaninglessness". Whether these nine designificative tendencies exist in the transfer of gastronomic signs into target language determined in ST and TTs will be examined and tried to be explained in the article.

Anahtar Kelimeler

Graham Greene, Stamboul Train, the Systematics of Designification in Translation, Gastronomic Signs

GRAHAM GREENE'İN STAMBOUL TRAIN ADLI ROMANI İLE İSTANBUL TRENİ BAŞLIKLI İKİ AYRI TÜRKÇE ÇEVİRİSİNDEKİ YEMEK KÜLTÜRÜYLE İLGİLİ GÖSTERGELERİN ÇEVİRİ GÖSTERGEBİLİMİ BAĞLAMINDA ÇÖZÜMLENMESİ

Öz

Bu makalede Stamboul Train adlı roman ile İstanbul Treni başlıklı Türkçe çevirilerindeki gastronomik göstergeler, "anlam evirici eğilimler" çerçevesinde incelenecektir. Kaynak metin olan İngilizce romanın yazarı, yirminci yüzyıl İngiliz edebiyatının önde gelen yazarlarından Graham Greene'dir. Öykücü, romancı, gazeteci ve editör olarak bilinen Greene, çok sayıda farklı yazınsal türde eserler vermiştir. Asıl şöhretini Stamboul Train adlı romanı ile kazanır. Daha sonra Orient Express başlığıyla ABD'de yayımlanan roman, Türkçeye iki kez çevrilmiştir. Her iki erek metin de İstanbul Treni başlığıyla yayımlanmıştır. İlk çeviri 2004 yılında Mehmet Harmancı tarafından yapılmış ve Everest Yayınları tarafından yayımlanmıştır. İkinci çeviri ise Hüseyin Gündoğdu tarafından yapılmış ve 2019 yılında Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlanmıştır. Bu erek metinler, makalenin inceleme bölümünde sırasıyla "EM-1" ve "EM-2" olarak gösterilecektir.
Kaynak metin ve erek metinlerde gastronomiye ilişkin belirlenen göstergelerin incelenmesinde kuramsal çerçeveyi Sündüz Öztürk Kasar'ın geliştirdiği "Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği" oluşturacaktır. Öztürk Kasar, çeviri göstergebilimi bağlamında ortaya koyduğu bu dizgesellikte anlam evirici dokuz eğilim tespit etmiştir. Bu eğilimler; "anlamlamanın değişimi", "anlamlamanın dönüşümü" ve "anlamlamanın yitimi" olmak üzere eşit biçimde üçerli gruplar halinde üç anlamlama alanında görülmektedir. "Anlamlamanın değişimi"nde yer alan "anlamın aşırı yorumlanması", anlamın bulanıklaştırılması" ve "anlamın eksik yorumlanması" "anlam" alanındadır. "Anlamlamanın dönüşümü"nde yer alan "anlamın kaydırılması", "anlamın bozulması" ve anlamın çarpıtılması" "dolay anlam" alanındadır. "Anlamlamanın yitimi"nde yer alan "anlamın saptırılması", "anlamın parçalanması" ve "göstergenin yok edilmesi" ise anlam alanlarından "anlamsızlık" alanında bulunmaktadır. KM ve EM'lerde belirlenen gastronomik göstergelerin erek dile aktarımında anlam evirici bu dokuz eğilimin olup olmadığı incelenecek ve açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Graham Greene, İstanbul Treni, Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği, Gastronomik Göstergeler

Kaynakça

• Greene, G. (1987). Stamboul train. London: Penguin Books.
• Greene, G. (2004). İstanbul treni. çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: Everest.
• Greene, G. (2021). İstanbul treni. çev. Hüseyin Gündoğdu. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Güzel, O. E. (2023a). Graham Greene'in Stamboul Train Adlı Romanı ile İstanbul Treni Başlıklı İki Ayrı Türkçe Çevirisindeki Kültürel Göstergelerin Çeviri Göstergebilimi Çerçevesinde Çözümlenmesi. Söylem 2. Uluslararası Filoloji Sempozyumu Bildiri Tam Metinleri. İzmir: Günce Yayınları. 65-85.
• Güzel, O. E. (2023b). Graham Greene'in Stamboul Train adlı romanı ile İstanbul Treni başlıklı Türkçe çevirisindeki özel ad göstergeleri ve tarihsel göstergelerin çeviri göstergebilimi bağlamında çözümlenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 36 (Ekim): 1254-1274.
• Longman-Metro büyük İngilizce-Türkçe sözlük. (1993). ed. Paul Procter. (proje danışmanı: Özcan Başkan). İstanbul: Metro Kitap Yayın Pazarlama.
• Öztürk Kasar, S. (2017). Göstergeler, anlam arayışı ve çeviri. Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Tuna, Didem & Kuleli, Mesut. Konya: Eğitim.
• Öztürk Kasar, S. (2020). Çeviri göstergebilimi ile kent göstergebiliminin bütünleşik bağlamında özde çeviri kavramının incelenmesi. Dünya Dilleri, Edebiyatları ve Çeviri Çalışmaları Dergisi. 1(1): 1-25.
• Öztürk Kasar, S. (2021). Çevirmek, anlamı eğip bükme sanatı mıdır? Söylem, anlam ve çeviri üzerine disiplinlerarası tartışmalar. ed. Didem Tuna & Mesut Kuleli. Ankara: Anı. 19-44.
• Öztürk Kasar, S.; Güzel, O. E. (2022). Ayşe Kulin'in Nefes nefese adlı romanı ile İngilizce çevirilerinin kent göstergebilimi ve çeviri göstergebilimi odağında çözümlenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 27 (Nisan): 869-890.
• Öztürk Kasar, S.; Tuna, D. (2015). Yaşam, yazın ve yazın çevirisi için gösterge okuma. Frankofoni Ortak Kitap. (No: 27), 457-482.
• Tuna, D.; Kuleli, M. (2017). Çeviri göstergebilimi çerçevesinde yazınsal çeviri için bir metin çözümleme ve karşılaştırma modeli. Konya: Eğitim.
• http://mural.uv.es/nipea/stamboultrain.htm (Erişim Tarihi: 21.08.2023).
• https://tr.drink-drink.ru/istoriya-anglijskoj-pivovarni-bass/ (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• https://www.sofra.com.tr/tarifler/corbalar/julyen-corba (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
• https://www.cooks.com/recipe/os8s96wj/talleyrand.html (Erişim Tarihi: 06.10.2023).
• https://www.droetker.com.tr/tr-tr/tarifler/r/bogurtlenli-puding-ice (Erişim Tarihi: 06.10.2023).
• https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 07.10.2023).
• https://www.milliyet.com.tr/pazar/konyak-zamani-144177 (29.01.2006 tarihli "Konyak Zamanı" başlıklı yazı) (Erişim Tarihi: 07.10.2023).
• https://www.slideserve.com/jara/alkoll-ki-rehberi (Erişim Tarihi: 10.10.2023).
• https://www.tastingtable.com/644362/traditional-spotted-dick-pudding-recipe/(Erişim Tarihi: 07.10.2023).
• https://tr.eathealthyeatgreek.com/how-make-spotted-dick (Erişim Tarihi: 07.10.2023).
• https://tr.healthy-food-near-me.com/serbian-and-bulgarian-rakia-what-is-it-and-how-to-drink/Erişim Tarihi: 08.10.2023
• https://nasiloluyo.com/rakia-nasil-icilir/ (Erişim Tarihi: 08.10.2023).
• https://xn--i-1ma.net/genel/yemek/cold-duck-hakkinda-2/ (Erişim Tarihi: 08.10.2023).