NEW OTTOMANISM WITH DOMESTIC AND FOREIGN POLICY DIMENSIONS

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 4, 259 - 284, 29.12.2023

Alper Gülbay

Öz

Neo-Ottomanism is a tendency with a historical background, which came to the agenda with Turgut Özal's entry into the political scene and shaped Turkish Foreign Policy after the AK Party came to power. At the same time, it is a political discourse that desires Turkey to have a say again in the geographies that were under the control of the Ottoman Empire by using soft power elements in today's conditions. This ideology, which is underpinned by concepts such as "reconciliation with history", "strategic, cultural and historical depth" and which guides the behaviour of communities longing for the past, has both domestic and foreign policy dimensions.
In this study, unlike other studies, the concept of "Neo-Ottomanism" has been handled with a holistic approach, and the historical course of the tendency in Turkish politics has been tried to be shed light in a comprehensive manner from a multidimensional perspective. In the context of domestic politics, it is analysed in which direction of the political spectrum the Turkish-Islamic synthesis, which forms the basis of the discourse, finds a response and why, and the identity crisis allegedly experienced with Neo-Ottomanism and the need for redefinition is discussed. In the context of foreign policy, the concepts of "power" and "soft power", "status quoism" and "axis shift", which constitute the crux of the trend, are analysed. In the context of the emotional dimension, the concepts of "reconciliation with history", "strategic depth", "elimination of resentment", "cultural and political tolerance" are examined. The study analyses whether the ideology of Neo-Ottomanism is a realistic approach and the necessity of such a nomenclature.

Anahtar Kelimeler

Neo-Ottomanism, Soft Power, Status Quoism, Turkish-Islamic Synthesis

İÇ VE DIŞ POLİTİKA BOYUTLARI İLE YENİ OSMANLICILIK

Öz

Yeni Osmanlıcılık, tarihsel arka planı olan, Turgut Özal'ın siyaset sahnesinde yer almasıyla gündeme gelen, Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti)'nin iktidara gelmesiyle birlikte Türk Dış Politikası (TDP)’na yön veren bir eğilimdir. Aynı zamanda Türkiye'nin, Osmanlı Devleti'nin kontrolü altında olan coğrafyalarda, günümüz şartlarında yumuşak güç unsurlarını kullanarak tekrar söz sahibi olmasını arzulayan politik bir söylemdir. Alt yapısını, "tarihle barışma", "stratejik, kültürel ve tarihsel derinlik" gibi kavramların oluşturduğu; geçmişe özlem duyan toplulukların davranışlarına yön veren bu ideolojinin, gerek iç politikaya gerekse dış politikaya yönelik boyutları bulunmaktadır.
Bu çalışmada, “Yeni Osmanlıcılık” kavramı diğer çalışmalardan farklı bir şekilde bütüncül bir yaklaşım ile ele alınmış, çok yönlü bir bakış açısıyla eğilimin Türk Siyasetindeki tarihsel seyrine etraflı bir biçimde ışık tutulmaya çalışılmıştır. İç politika bağlamında, söylemin temelini oluşturan Türk-İslam sentezinin politik spektrumun hangi yönünde ve neden karşılık bulduğuna değinilmiş, Yeni Osmanlıcılık ile yaşandığı ve yeniden tanımlanma ihtiyacı olduğu iddia edilen kimlik bunalımı ele alınmıştır. Dış politika bağlamında, eğilimin can alıcı noktasını oluşturan "güç" ve "yumuşak güç" kavramları ile "statükoculuk", "eksen kayması" kavramlarına yer verilirken; duygusal boyut bağlamında "tarihle barışma", "stratejik derinlik", "küskünlüğün giderilmesi", "kültürel ve siyasal hoşgörü" kavramları incelenmiştir. Çalışmada, Yeni Osmanlıcılık ideolojisinin gerçekçi bir yaklaşım olup olmadığına, bu şekilde bir isimlendirmenin gerekliliğine yönelik irdelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeni Osmanlıcılık, Neo-Osmanlıcılık, Yumuşak Güç, Statükoculuk, Türk-İslam Sentezi

Kaynakça

• Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye'nin Oluşumu, : Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Akdeniz, B. (2014). Sivil Toplum, Neo-Osmanlıcılık ve İHH., Abant İzzet Baysal Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bolu.
• Akşin, S. (2009). Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ateş, T. (1991). Türk-İslam Sentezi. İçinde Sunuş (s. 9-12). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• BBC News Türkçe (2009, 24 Kasım). Yeni Osmanlıcılık, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2009/11/091124_ft_turkey
• Bekar, N. (2019). Güvenlik Kavramının Değişimi ve Türkiye’nin Barışı Koruma Faaliyetlerine Katkısı. Avrasya Etüdleri. 25/56, s. 179-202.
• Berkes, N. (2009). Türkiye'de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Birgün (2018, 26 Aralık). Yeniden yeni Osmanlıcılık, https://www.birgun.net/makale/yeniden-yeni-osmanlicilik-241412
• Cavlan, T. (2010). Yeni Osmanlıcılık: Batıdan Kopuş mu?. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi. (s. 126-156). 3/2.
• Çalış, Ş. (2001). Hayalet Bilimi ve Hayali Kimlikler: Neo-Osmanlıcılık, Özal ve Balkanlar, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Çavuş, T. (2012). Dış Politikada Yumuşak Güç Kavramı ve Türkiye’nin Yumuşak Güç Kullanımı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2/2 , s. 23-37.
• Çelikpala, M. (2007). Uluslararası İlişkiler-Giriş, Kavram ve Teoriler. İçinde Güç (s. 63-69). Ankara: Platin Yayınları.
• Davutoğlu, A. (2004). Stratejik Derinlik. Küre Yayınları, İstanbul.
• Durgun, Ş. (2020). Türk Ulusal Kimliğinin Dönüşümü ve Yeni Osmanlıcılık, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (SSAD), 4/2 , s. 299-316.
• Goldstein, J. ve Pevehouse, J. (2017). Uluslararası İlişkiler. (H. Özdemir, Çev.), BB101 Yayınları, Ankara.
• Gökçay, K. (2012). Statükoculuk'tan "Çok Yönlü Dış Politika'ya": "Komşularla Sıfır Sorun" Değerlendirmesi, Selçuk Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• Gülbay, A. (2019). Türk Dış Politikasında İslam Dünyasına Yönelişin İdeoloji ve Güç Dengesi Bağlamında Analizi. Atatürk Yolu Dergisi. 65, s. 159-192.
• Gülbay, A. (2022). Turkey and the Gulf War, 1991: Reactions to the Imposition of Adventurism in the Grand National Assembly of Turkey. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi. 18/36, s. 1035-1062.
• Güvenç, B., Şaylan, G., Tekeli, İ. ve Turan, Ş. (1991). Türk-İslam Sentezi, Sarmal Yayınevi, İstanbul. Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü (2023, 06 Eylül). Eğitim Ders Notu, https://ait.hacettepe.edu.tr/egitim/ait203204/II7.pdf
• Hacıbektaşoğlu, A. ve Kodaman, T. (2022). Uluslararası İlişkilerde Güç Olgusu: Sert ve Yumuşak Güç. Hakkari Review, (s. 95-122). 6(2). DOI: 10.31457/hr.1209682
• Hale, W. (2003). Türk Dış Politikası 1774-2000. Mozaik Yayınları, İstanbul.
• İHH İnsani Yardım Vakfı. (2023, Temmuz 17). Tarihçe. https://ihh.org.tr/tarihce
• İnalcık, H. (2007). Atatürk ve Demokratik Türkiye. Kırmızı Yayınları, İstanbul.
• Kamalı, H. (2018). Türk’ün Yükü “Yeni Osmanlıcılık” mı Yeni Bir “Osmanlı Oryantalizmi” mi?. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5/4 , s. 33-47.
• Karpat, K. (2017). Türk Dış Politikası Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kaya, Osmanbaşoğlu, G. (2018). Ortadoğu'da Barışı Tesis Etmede Neo-Osmanlıcılık Bir Seçenek Olabilir Mi?. Akademik Hassasiyetler Dergisi, 5/9, s. 1-15.
• Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz, A.N. (2017). Bir Kamu Diplomasisi Kurumu Olarak TİKA’nın AK Parti Döneminde Kullanılması. Türk Dünyası Araştırmaları. 116/229, s. 171-182.
• Kısacık, S. ve Gülbay, A. (2022). 2000 Sonrası Türkiye ve Rusya’nın Doğu Akdeniz’deki Güvenlik ve Enerji Politikalarının Karşılaştırmalı Bir Analizi. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. 130/257 , s. 435-470.
• Kongar, E. (2013). 21. Yüzyılda Türkiye. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Nye, Joseph S. (1990). Bound To Lead: The Changing Nature Of American Power. Basic Books , New York. Oran, B. (2009). Türk Dış Politikası. İçinde TDP'nin Kuramsal Çerçevesi (s. 20-54). İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt 1, 15. Baskı.
• Oran, B. (1996). Türk Dış Politikası: Temel İlkeleri ve Soğuk Savaş Ertesindeki Durumu Üzerine Notlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. 51/01, s. 353-370.
• Öymen, K, Ö. (2021, Eylül 6). 30 Ağustos ve Neo-Osmanlıcılık. 14 Temmuz 2023 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/orsan-k-oymen/30-agustos-ve-neo-osmanlicilik-1866427 adresinden erişildi.
• Sol-Haber Merkezi (2009, 24 Kasım). Yeni Osmanlıyız işte!, https://haber.sol.org.tr/devlet-ve-siyaset/yeni-osmanliyiz-iste-haberi-20780
• Şahin, Y. (2022). Dış Politika, Kimlik ve İç Politika İlişkisi: 2002-2016 Türkiye Örneği, İdaelkent Dergisi, 37/13 , s. 2248-2283.
• Taş, A. (2020, 14 Haziran). Libya: Krizi aşmak, yeni Osmanlıcılığı diriltmek, https://www.birgun.net/makale/libya-krizi-asmak-yeni-osmanliciligi-diriltmek-304536
• TİKA (2023, 22 Haziran). Tarihçe, https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/tarihce-222
• Tokdoğan, N. (2018). Yeni Osmanlıcılık Hınç, Nostalji, Narsisizm, İletişim Yayınları, İstanbul.
• TÜRK KIZILAY (2023, 22 Haziran). Uluslararası Yardımlar, https://www.kizilay.org.tr/neler-yapiyoruz/uluslararasi-yardimlar
• Uzgel, İ. (2018). Türk Dış Politikası. İçinde Türk Dış Politikasında Yeni Osmanlıcılık kutusu (s. 514). İstanbul: İletişim Yayınları, Cilt II, 16. Baskı.
• Yenigün, C. (2010). Dış Politikada "Yeni Osmanlıcılık" Kime Yarar?. Mostar Dergisi. 60, s. 26-30.
• Yerlikaya, T. (2020, Aralık 4). Türkiye karşıtlığının söylem repertuvarı: Otoriterleşme ve 'Yeni Osmanlıcılık'. 09 Temmuz 2023 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/analiz/turkiye-karsitliginin-soylem-repertuvari-otoriterlesme-ve-yeni-osmanlicilik/2065360 adresinden erişildi.
• Yunus Emre Enstitüsü (2023, 06 Eylül). Kurumsal, https://yee.org.tr/tr/kurumsal/yunus-emre-enstitusu