THE ORDEAL OF RADICAL WESTERNISTS DURING THE İTALIAN İNVISION OF TRIPOLI (MEHTAB MAGAZINE EXAMPLE)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 1 - 23

Ayfer Özçelik

Öz

Influenced by the Middle Ages in Europe, the 19th century witnessed the success of movements that had opposed the church during the Early Modern Period and Modern Age. Concurrently, materialism, originating from ancient Greek philosophy, became more widespread. This occurred during a period of heightened contact with Europe and led some Ottoman intellectuals, striving to reform their country, to adopt materialist views. This study examines the reaction of Mehtab Magazine, a vulgar materialist publication that has not been given as much attention as it deserves, and which strongly recommends the exact quotation and application of Western civilization without selection, to Italy's attack on Tripoli. Since the magazine's publications on Social Darwinism are the subject of different studies, they are briefly mentioned here. This study primarily focuses on the impact of the Tripoli occupation, which marked the onset of events that dashed hopes of improving relations with Europe in certain circles and contributed to the decline of the Ottoman Empire, particularly among proponents of radical Westernization.)

Anahtar Kelimeler

Social Darwinism, Ottoman Press, Occupation of Tripoli, Mehtab Magazine

Etik Beyan

Makalemin orijinal araştırma makelesi olduğunu beyan ederim.

Teşekkür

Teşekkürler.

OSMANLI RADİKAL BATICILARININ TRABLUSGARP İŞGALİ İLE SINAVI (MEHTAB DERGİSİ ÖRNEĞİ)

Öz

Orta çağ tecrübesinin etkisiyle, Avrupa’da yeni ve yakın çağlarda kilise ile mücadeleye giren çevrelerin büyük ölçüde başarılı olduğu 19. yüzyıla gelindiğinde, kökenleri eski Yunan filozoflarına kadar uzanan materyalizm giderek yaygınlık kazanmıştır. Bu durum Avrupa ile temasların arttığı bir dönemde, ülkelerinin kurtarılması arayışı içinde olan bir kısım Osmanlı aydınlarının da materyalist görüşleri benimsemesine yol açmıştır. Bu çalışma, üzerinde hak ettiği ölçüde durulmamış bir vülger (kaba) materyalist yayın organı olan ve Batı medeniyetinin seçme yapmadan, aynen iktibas ve tatbikini şiddetle öneren Mehtab Dergisi’nin, İtalya’nın Trablusgarb’a saldırısına verdiği tepki hakkındadır. Derginin Sosyal Darwinizm ile ilgili yayınları farklı çalışmaların konusu olduğundan, burada kısaca bahsi geçmiş ve bu çalışmada temel olarak bazı çevrelerde Avrupa ile ilişkilerin düzeleceği umutlarını tüketen, Osmanlı Devleti’ni yok oluşa götüren bir dizi olayın başlangıcı olan Trablusgarp işgalinin, radikal Batılılaşma taraftarları üzerindeki etkisine odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Darwinizm, Osmanlı Basını, Trablusgarb İşgali, Mehtab Dergisi

Kaynakça

• BOA, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi. Yıldız Perakende Hariciye (Y. PRK. HR.), 35/75.
• BOA., Mütenevvia (MV), 117/ 122.
• BOA, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), 3207/240481.
• BOA, BEO, 3291/246772.
• BOA, BEO, 3297/ 247233.
• BOA, Yıldız Perakende Umumi (Y.PRK.UM.), 80/118.
• BOA, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR. HMŞ. İŞO), 203-25.
• (10 Ekim 1911). “Ayasofya Encümeni”. Mehtab (12). 148-150.
• (19 Ekim 1911). “Emniyet Sübabı”. Mehtab (13). 162-163.
• (23 Temmuz 1911). “Meslek ve Amâl”. Mehtab (1). 1.
• Abdüsselimzâde Mehmed Hadi (26 Ekim 1911). “Düşündüklerim: İyd-ı Adha Münasebetiyle”. Mehtab (14). 177-180.
• Esad Kemal (10 Ekim 1911). “Cehl ve Ta’assub”. Mehtab (12): 150-151.
• Esad Kemal (19 Ekim 1911). “Elim İhtişamlar”. Mehtab (13). 167-168.
• Esad Kemal (24 Eylül 1911). “Kahrolsun Doktorlar”. Mehtab (10). 121- 122.
• Esad Kemal (26 Ekim 1911). “Yirminci Asır”. Mehtab (14). 180-181.
• Es-selam Ali Mine’t-tabi’ El- Hadi (14 Ağustos 1911). “Teseddür Meselesi”. Mehtab (4). 29-31.
• Mehmet Hadi (10 Ekim 1911). “İctimâiyat: Âlem-i İslâm”. Mehtab (12). 145-147.
• Mehmet Hadi (19 Ekim 1911). “Anât-ı Tefekkür”. Mehtab (13). 161-163.
• Mehmet Hadi (3 Ekim 1911). “Enzar-ı İntibah (Bu Necip Millet Yaşayacaktır)”. Mehtab (11). 140-141.
• Mehmet Hadi (3 Ekim 1911). “Vak’a-i Hâzıra”. Mehtab (11): 130-131.
• N. Nihad (19 Ekim 1911). “Mehtab’a”. Mehtab (13). 167-168.
• Alandağlı, M. (2020). Dün’ü Gazetede Aramak, Anlamak: Beyânü’l-Hak Gazetesi (Kuruluşu, Siyasi ve Dinî Mecrası, Ele Aldığı Konular). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 37(104), 43-86.
• Altunsoy, B. (2022). İtalya’nın Trablusgarp'a Nüfuzu ve Trablusgarp Savaşı'nın Başlamasında İtalya Basınının Etkisi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihî Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 52, 31-69.
• Arslanyürek, Y. (2019). Halil (Kut) Bey’in Trablusgarp Savaşı’ndaki Faaliyetleri. Belgi Dergisi, 18(II), 1563-1586.
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi. (2011). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Başkanlığı Yayınları, 60(126).
• Besbelli, S., & Ülman, M. (1980). Türk Silâhlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi (Deniz Harekâtı) (Cilt III). Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları.
• Beydilli, K. (2019). Trablusgarp Savaşı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/trablusgarp-savasi (Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024)
• Çetin, V. (2023). Trablusgarp Savaşı Sırasında Deniz Hakimiyeti Mücadelesinin The New York Times Gazetesi Haberlerine Yansıması. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 1822-1835.
• Dağlar Macar, O. (2017). Hilal-İ Ahmer Cemiyeti’nin Kurumsal Tarihindeki Önemli Bir Deneyim: Trablusgarp Savaşı (1911-1912). Belleten, 81(292), 947-986.
• Doğan, A. (2006). Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm (s. 167-336). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Eker, K. (2019). 1911-1912 Türk-İtalyan Harbi Deniz Cephesi. G. Yıldız & S. Osmanlıoğlu (Ed.), Türk-İtalyan Müşterek Harp Tarihi İçinde (ss. 179-220). Millî Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Eraslan, Z. (t. y.). İbrahim Hakkı Paşa (1863-1918). Atatürk Ansiklopedisi. ss. 1-9. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ibrahim-hakki-pasa/ (Erişim tarihi: 15 Mayıs 2024).
• Gökhan, Y. (2020). Dine Eleştirel Yaklaşımlar Bağlamında Pozitivizmin Serencamı. Kaygı: Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 19(2), s. 542-569.
• Güzel, H. T. (2017). “Hasta Adam” Osmanlı Devleti Karşısında Başarılı Bir İtalyan Diplomasi Örneği: Trablusgarp Savaşı. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(1), 78-118.
• Işıklı, A. (2012). 1911 Torino Sergisi. Türkiye Fuar Albümü-Osmanlı Dönemi içinde (s. 232). İstanbul: İstanbul Fuar Merkezi.
• Koloğlu, O. (1979). Trablusgarp Savaşı (1911-12) ve Türk Subayları. Basın Yayın Genel Müdürlüğü.
• Koloğlu, O. (1999). Osmanlı-İtalya Libya Savaşında: İttihatçılar, Masonlar ve Sosyalist Enternasyonal. Ümit Yayıncılık.
• Malkoç, E. (2020). İtalyanların Trablusgarp Savaşı Sırasında Oniki Ada’yı İşgallerinin Türk Basınındaki Yankısı: İkdam ve Şehbal Örnekleri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16(31), 79-117.
• Şahin, G. (2018). Afrika’nın Sömürgeleştirilme Sürecinde Berlin Konferansı (1884-1885) Ve Afrika Basınına Yansımaları. Journal of History Studies, 10(1), 247-268.
• Şahin, G. (2019). Trablusgarp Savaşı’ndan Millî Mücadele’ye Türk-İtalyan ilişkileri. G. Yıldız & S. Osmanlıoğlu (Ed.), Türk-İtalyan Müşterek Harp Tarihi içinde (ss. 341-354). Millî Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Agbılı, F. (2019). Trablusgarp’ın İtalya Tarafından İşgali ve Osmanlı Devleti’nin Tutumu (Doktora tezi). Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Azman, A. (1994). Türk Basınında Siyasi Bir Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İlkbahar, D. (2009). 1911-1912 Trablusgarb Savaşı ve Osmanlı Kamuoyu (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.