ASIRLIK BİR GELENEK PAVLİ (PEHLİVANKÖY) PANAYIRI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 172 - 228

Umut Çetinbaş

Öz

Ticaret ilk insandan beridir var olan hayatı idame şeklidir, ilk zamanlarını takas yöntemi teşkil etse de yerini pazarlar ve büyük panayırlar almıştır. İlk panayırların tam olarak ne zaman kurulduğu bilinmese de Hz. İsa’nın doğumundan 427 yıl önce bile panayırların kurulduğu bilinmektedir. Panayırlar eğlence ve kültürel etkileşim konusunda önem arz eder, nitekim Keyhüsrev ihtişamlı hükümranlığı için 180 gün panayır düzenlemiştir. Bunun yanı sıra 1970 yılında Japonya’nın Osaka şehrinde düzenlenen panayır tam 6 ay sürmüş ve 64 milyondan fazla ziyaretçi çekmiştir. Selçuklu ve Osmanlı zamanında da panayırlar kurulmakta hatta Osmanlı zamanı uluslararası konumda olan panayırların çoğu Balkanlar’da düzenlenmiştir. 30 yıl öncesinde Trakya’da 20’yi geçkin panayırlar kuruluyor iken günümüzde yaşayan sadece Pavli (Pehlivanköy) panayırı kalmıştır. Bu panayırı da hayatta tutan civardaki Pomak köyleridir, panayır başlamasına daha 1 ay varken geçici römork yerleşimleri ile panayır ovasına yerleşip panayırın başlamasını beklerler. Akabinde bu olay bölgede bayram havası yaratmakta, panayırın açılacağı gün düğünler, organizasyonlar iptal edilmekte, bu da bölge halkının panayıra verdiği değeri göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Pomak, Pehlivanköy, Pavli, panayır, Kırkkilise.

A CENTURIES-OLD TRADITION PAVLI (PEHLİVANKÖY) FAIR

Öz

Trade is a way of life that has existed since the first human beings, and although the first times were characterized by bartering, it has been replaced by markets and large fairs. Although it is not known exactly when the first fairs were established, it is known that fairs were established even 427 years before the birth of Jesus Christ. Fairs are important for entertainment and cultural interaction, as Keyhusrev organized 180 days of fairs for his glorious reign. In addition, the fair organized in Osaka, Japan in 1970 lasted for 6 months and attracted more than 64 million visitors. Fairs were also organized during the Seljuk and Ottoman periods, and most of the international fairs during the Ottoman period were organized in the Balkans. While 30 years ago there were more than 20 fairs in Thrace, today only the Pavli (Pehlivanköy) fair remains. The Pomak villages in the vicinity are the ones who keep this fair alive, they settle on the fairground plain with temporary trailer settlements and wait for the fair to start when it is only a month away. Subsequently, this event creates a festive atmosphere in the region, weddings and organizations are canceled on the day of the opening of the fair, which shows the value that the people of the region attach to the fair.

Anahtar Kelimeler

Pomak, Pehlivanköy, Pavli, Fair, Kırkkilise.

Kaynakça

• Aydın, S. (2018). Pomakların Türkiye'ye İskânı ve Pehlivanköy Pomakları. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 11(2), 267-283.
• Akın, V. (1997). Kırklareli Adının Tarihçesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(2).
• Açıkel, M. (2019). Kırklareli Pehlivanköy Panayırının İşlevsel Çözümlemesi (31003 [578018]) (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=0jzD3SEnqI6CoMU4QRnCHg&no=n4Kg9HkCNIoEEIpfJIVyxg
• Anonim. (t.y.). Sergi ve Panayırlar | PDF. Scribd. Geliş tarihi 17 Ağustos 2024, gönderen https://www.scribd.com/document/656601784/Sergi-Ve-Panay%C4%B1rlar
• Albaşoğlu, D. (2009, Eylül 19). Pavli Panayırı; Bir Asırlık Gelenek. https://www.trakyagezi.com/pavli-panayiri-bir-asirlik-gelenek/
• Akşam 6 Eylül 1932 sayfa 12 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1932-09-06/12
• Aydınlık. (2022, Ağustos 8). Trakya’nın “Pavli Panayırı” 112. Kez kurulacak. Aydınlık. https://www.aydinlik.com.tr/haber/trakyanin-pavli-panayiri-112-kez-kurulacak-trakya-haberleri-panayir-kultur-sanat-etkinlik-festival-pavli-panayiri-ne-zaman-basliyor-331689
• BBC News. (2006, July 31). Bulgarian town celebrates 100 years of independence. BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5251266.stm
• Blumi, I. (2019). "Reinstating the Ottomans: Alternative Balkan Modernities, 1800–1912". Springer.
• Batı Trakya Tarih Kütüphanesi—Pomaklar Oz ve Oz Turktur. (t.y.). Geliş tarihi 02 Eylül 2023, gönderen https://gencbatitrakyaturkleri.tr.gg/Pomaklar-Oz-ve-Oz-Turktur.htm
• Balkır, C., & İnce, M. (Eds.). (2004). "Türk Kültür Tarihine Giriş". Yeditepe Yayınları. Bilge, B. (2012). "Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde Pomak Türkleri ve Osmanlı İdaresi." Bilig, (60), 35-70.
• Brown, A. (2019). Religious festivals and economic exchange in ancient civilizations. Journal of Economic History, 37(1), 45-60.
• Baykar, T. (1997). Türk Kültür Araştırmaları, Akademi Kitabevi Yayınları, İzmir.
• Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu", 6 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
• Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "Balkan Wars". Encyclopedia Britannica, 1 Aug. 2024, https://www.britannica.com/topic/Balkan-Wars. Accessed 19 August 2024.
• Cumhuriyet 30 Nisan 1949 sayfa 6 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1949-04-30/6
• Cartwright, M. (2019, Ocak 08). Orta Çağ Avrupa'sında Ticaret [Trade in Medieval Europe]. (B. Yildiz, Çevirmen). World History Encyclopedia. https://www.worldhistory.org/trans/tr/2-1301/orta-cag-avrupasinda-ticaret/
• Çalışkan, V. (2019). Modern Fuarlar ve Festivaller Arasında Giderek Kaybolan Organizasyonlar: Geleneksel İlçe ve Köy Panayırları. Milli Folklor Dergisi, 16(121), 65- 80.
• Çalışkan, V. Özey, E., Bay, A. (2017). Geleneksel İlçe Panayırlarının Eğlence Sektöründe Etnik Bir Grup: Romanlar. Turkish Studies, 12(3),119-134.
• Çalışkan V. (2016). Geçmişten Geleceğe Kültürel Bir Miras Pehlivanköy Panayırı, Pozitif Matbaa.
• Çalışkan, M. (2015). "Balkanlarda Bir Etnik Grup Olarak Pomaklar: Türk-Komşu İlişkileri". Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12(48), 71-85.
• Çelebi, K. (1648). Takvîmü’t-Tevârîh.
• Duygu, S. (2021). Kırklareli Pehlivanköy ilçesi ve köyleri ağız incelemesi [Yüksek lisans tezi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Duygu, S. (2021). Kırklareli Pehlivanköy ilçesi ve köyleri ağız incelemesi [Yüksek lisans tezi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Doğruöz, V. T., Dökmeci, V., & Çiftçi, A. (2020). 1880 tarihli Kırkkilise sancağı’nın tarihi ve coğrafî açıdan tasviri (Perigrafi İstoriogeografiki tis Eparhias ton Saranta Ekklision) adlı eser tercümesinin Kırklareli tarihi açısından yorumlanması. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi (ABAD) / Journal of Anatolia and Balkan Studies (JABS), 3(6), 71-105. https://doi.org/10.32953/abad.794982
• Doğruöz, V. T. (2005). Millî Mücadelede Kırklareli, Yayınlanmış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Danişmend, İ. H. (2011). Osmanlı tarihi kronolojisi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Dow, D. (2024, March 27). What are world’s fairs (and what happened to them). MagellanTV. https://www.magellantv.com/articles/what-are-worlds-fairs-and-what-happened-to-them
• Devlet Arşivleri Başkanlığı. (t.y.). Geliş tarihi 07 Eylül 2023, gönderen https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/SatinAlinanGoruntule.aspx?T=1229737&H=455673435F021DB455AC43FF3189AD2C91F393C9D0408E4DD4A6CC7663CC13AD
• Eren, T. (2018). "Folklorik Bir Etkinlik Olarak Pehlivanköy Pavli Panayırı ve Kırklareli Üniversitesi İçin Bir Tanıtım Önerisi." Kırklareli Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(1), 105-123. Erdoğan, M. (2016). Balkanlarda Uluslararası Bir Organizasyon: İslimye Panayırı. Belleten, 80(), 123-156. doi:10.37879/belleten.2016.123.
• Erkân-ı Harbiye-i Umumiye ve Müdafaa-i Milliye Vekâleti 1:200.000 haritaları [1909-1927]
• Fairs and Festivals ." Renaissance: An Encyclopedia for Students. . Retrieved August 15, 2024 from Encyclopedia.com: https://www.encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/fairs-and-festivals
• Fındıklılı, S. (1730). Mür'i't-Tevârih.
• Gökçe, F. (2015). "Kırklareli Pehlivanköy Pavli Panayırı: Gelenekten Geleceğe Bir İnceleme." Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 75-92.
• Henry George Liddell, Robert Scott, Yunanca-İngilizce bir sözlük, Θρᾷξ. (t.y.). Geliş tarihi 19 Eylül 2023, gönderen http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2Aqra%3D%7Cc
• Habertürk. (2021, Eylül 10). Trakya’nın asırlık eğlencesi “Pavli” başladı. Habertürk. https://www.haberturk.com/trakya-nin-asirlik-eglencesi-pavli-basladi-3187627
• Halkın Sesi 3 Aralık 1934 sayfa 1 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 10 Aralık 2023, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/halkin_sesi/1934-12-03/1
• Hacı İlbey. (t.y.). TDV İslâm Ansiklopedisi. Geliş tarihi 19 Eylül 2023, gönderen https://islamansiklopedisi.org.tr/haci-ilbey?ysclid=lmqddt6ffb519421149
• İnalcık, H. (1994). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Köy ve Köy İşleri." Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 14(14), 29-52.
• İnalcık, H. (1997). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Toplum". İletişim Yayınları.
• Karaçam, N. (1995). Efsaneden Gerçeğe Kırklareli, Kırklareli: Belediye Yayını, 1. Baskı.
• Karaçam, N. (1970), Bütün Yönleriyle Kırklareli ve İlçeleri, Yaylacık Marbaası.
• KK1-Hatice Şahin, doğum yılı 1961, Pehlivanköy doğumlu, (15.09.2023).
• KK2-Cengiz Çetinbaş, doğum yılı 1957, Pehlivanköy doğumlu, (14.09.2023).
• KK3-Talat Çetinbaş, doğum yılı 1972, Pehlivanköy doğumlu, (15.09.2023).
• KK4-Kuray Gündüz, doğum yılı 1971, Pehlivanköy doğumlu, (16.09.2023).
• KK5-Filiz Ceylan, doğum yılı 1967, Çerkezmüsellim doğumlu, (15.09.2023).
• Kurun 3 Aralık 1934 sayfa 1 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 10 Aralık 2023, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/kurun/1934-12-03/1
• KaFa DeNgi BLOG: Image. (t.y.). Geliş tarihi 13 Eylül 2023, gönderen https://kafadengi.files.wordpress.com/2017/01/p7.jpg
• Kitap, K. (2020, Mart 13). Paul (Aziz Pavlus) Kimdir? Hristiyanlık İçin Neden Önemlidir? KutsalKitap.org. https://www.kutsalkitap.org/paul-aziz-pavlus-kimdir/
• Kırklareli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2020). "Pavli Panayırı Rehberi".
• Kallek, C. (2007). Pazar, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/pazar#1
• Karaca, M. (2018). İşlevsel Halkbilimi Kuramı Ölçeğinde Panayır Organizasyonları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Köse, M. (2018). Kırklareli ve İlçeleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(11), 273-294. https://doi.org/10.29000/rumelide.417503
• Kaplan, B. (2023). Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kırklareli ve Çevresi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(2),729-744. doi.org/10.35379/cusosbil.1334512
• Kırklareli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2020). "Pavli Panayırı Rehberi".
• Kırklareli Valiliği. (1967). Kırklareli il yıllığı. Kırklareli Valiliği Yayınları.
• Köylere iç göç yaşatan panayır: Pavli (110 yıldır devam ediyor). (t.y.). Geliş tarihi 09 Eylül 2023, gönderen https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/koylere-ic-goc-yasatan-panayir-pavli-110-yildir-devam-ediyor,rWESIBnH50i7IiEjOHk9YA
• Kırklareli’nde 1910 yılından beri kurulan Pavli Panayırı yarın 112. Kez misafirlerini ağırlayacak. (t.y.). Geliş tarihi 24 Ağustos 2024, gönderen https://www.aa.com.tr/tr/yasam/kirklarelinde-1910-yilindan-beri-kurulan-pavli-panayiri-yarin-112-kez-misafirlerini-agirlayacak/2678637
• Yılmaz, H. (2010). Tekirdağ'da Pomaklar ve Dilleri. Gazi Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14(14), 167-184.
• Memişoğlu, H. (1991), Pomak Türklerinin tarihi geçmişinden sayfalar, Ankara: Şafak matbaası.
• Milliyet 6 Eylül 1932 sayfa 8 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1932-09-06/8
• Milliyet 10 Eylül 1932 sayfa 7 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1932-09-10/7
• Milliyet 14 Eylül 1932 sayfa 7 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/milliyet/1932-09-14/7
• Ortalı, İ., “Osmanlı İmparatorluğunda Gayri Müslimler”, Perşembe Konferansları, Ankara.
• Osmanlı Arşivlerinde Pomaklar. (t.y.). https://www.pomakajans.com. Geliş tarihi 08 Eylül 2023, gönderen https://www.pomakajans.com/yazarlar/ercan-cokbankir/osmanli-arsivlerinde-pomaklar/37/
• Özhan, Gülgün. (2009). "Pomak: Yerinden Edilmiş Bir Kimlik." İletişim Yayınları.
• Özer, K. (1999), “Osmanlı Devleti’nde Panayır Organizasyonları ve Gönen Hacı İsa Panayırı’nın Tarihine Dair”, Osmanlı, 3, Ankara.
• Öztürk, O. (2017). Trakya ve Bitnynia’ya adını veren halk: Traklar. https://ozhanozturk.com/2017/12/13/trakyaya-adini-veren-halk-traklar/
• Pavli Panayırı. (t.y.). Geliş tarihi 09 Eylül 2023, gönderen http://pehlivankoy.gov.tr/pavli-panayiri-2019#gallery-5
• Püsküllüoğlu, A. (2012). Türkçe Sözlük (1. bs.). İstanbul: Can Yayınları.
• Pehlivanköy Belediyesi Resmî Web Sitesi. "Pavli Panayırı etkinlikleri ve tarihçesi." http://www.pehlivankoy.bel.tr/pavli-panayiri/
• Pavli Pehlivanköy Etkinliğine Sanatçı Getirmek ile Kültür Adına Büyük Bir İş Yapılmaz Haberi TRAKYA 22. (t.y.). Geliş tarihi 13 Eylül 2023, gönderen https://trakya22.com/haber/4691/pavli-pehlivankoy-etkinligine-sanatci-getirmek-ile-kultur-adina-buyuk-bir-is-yapilmaz.html
• Pavli Panayırı; Bir Asırlık Gelenek – Trakya Gezi. (2009, Eylül 19). https://www.trakyagezi.com/pavli-panayiri-bir-asirlik-gelenek/
• pavligazetesi—Pavli panayiri. (t.y.). Geliş tarihi 13 Eylül 2023, gönderen https://pavligazetesi.tr.gg/Pavli-panayiri.htm
• Pavli’nin tarihi belli oldu. (t.y.). Lüleburgaz Görünüm Gazetesi - İnsana Taraf Gazete. Geliş tarihi 02 Eylül 2023, gönderen http://www.gorunumgazetesi.com.tr/haber/85318/pavlinin-tarihi-belli-oldu.html
• panayır—Nişanyan Sözlük. (t.y.). Geliş tarihi 18 Ağustos 2024, gönderen https://www.nisanyansozluk.com/kelime/panay%C4%B1r
• Pavli Panayırı nedir? Pavli Panayırı nerede, ne zaman gerçekleşecek? - Yeni Bakış—Son Dakika Haberleri. (t.y.). Geliş tarihi 24 Ağustos 2024, gönderen https://www.yenibakis.com.tr/pavli-panayiri-nedirpavli-panayiri-nerede-ne-zaman-gerceklesecek
• Sâdeddin. (1862). Tâcü't-Tevârih. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Son Posta 30 Ağustos 1941 sayfa 6 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 10 Aralık 2023, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1941-08-30/6
• Son Posta 3 Aralık 1934 sayfa 1 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 10 Aralık 2023, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1934-12-03/1
• Sâmi, Ş. (1306 [1889-1898]). Kāmûsü’l-A‘lâm (5. cilt). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Sami, Ş. (1998), Kamus-ı Türki, İstanbul.
• Son Posta 17 Ağustos 1940 sayfa 6 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1940-08-17/6
• Son Posta 23 Eylül 1937 sayfa 5 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1937-09-23/5
• Son Posta 24 Eylül 1936 sayfa 5 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1936-09-24/5
• Son Posta 30 Ağustos 1941 sayfa 6 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1941-08-30/6
• Şimşek, A. (2008). "Türkiye'de Köy Yerleşmelerinin İdari Tarihine Genel Bir Bakış." Türk İdare Dergisi, 469-502.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1924, Aralık 04). 04 Aralık 1924 Tarihli 2. Dönem, 3. Yasama Yılı Oturum. TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 10, 16. Birleşim. http://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c010/ehttbmm02010016.pdf
• Tuncel, M. (2002). “Kırklareli maddesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: C.25, ss. 479- 481.
• Tahir, S. "Osmanlı Yer Adları", Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 26. www.devletarsivleri.gov.tr. s. 182. Erişim tarihi: 6 Eylül 2023
• Tan 28 Eylül 1942 sayfa 3 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 10 Aralık 2023, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/tan/1942-09-28/3
• T.C. Kırklareli Valiliği, Pehlivanköy. (t.y.). Geliş tarihi 18 Ağustos 2024, gönderen http://www.kirklareli.gov.tr/pehlivankoy
• T.C İçişleri Bakanlığı. (1946), İdare Taksimatı, Akın Matbaası.
• Trakya’nın 113 yıllık geleneği: Pavli Panayırı. (t.y.). Geliş tarihi 20 Eylül 2023, gönderen https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/trakyanin-113-yillik-gelenegi-pavli-panayiri,XTTBWBNwGUGS3BX6Oiol_g
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. (1927). Kırklareli'nin Pavli (Pehlivanköy) köyünde ikamet eden Kılkış (Avrethisar)'lı Osman oğlu Şevki'nin iskanı için gereken araştırmanın yapılması. MUHACİRİN (Belge No: 55 - 136 - 5, 272-0-0-12). Osmanlı Arşivi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. (1913). Esirler: Edirne'den gönderilen katarın Selvi'deki esirleri nakletmek üzere Pavlikan İstasyonu'na geleceği ve sevk esnasında gereken sağlık tedbirlerinin alınması. HR.SFR.04 (Belge No: 273 - 38). Osmanlı Arşivi.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. (1877). İstanbul'dan asker aldıktan sonra hareket eden trenin Edirne yönünde Pavliköy (Pehlivanköy) Köprüsü'nün bozuk olması nedeniyle Çorlu'ya çıkarılacağının Çorlu İstasyon Memurluğundan bildirildiği. OSMANLI-RUS HARBİ (1877-1878) (Belge No: 110-9-1-3, 41 - 0 - 6). Osmanlı Arşivi.
• Tan 28 Eylül 1942 sayfa 3 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/tan/1942-09-28/3
• T.C. Dahiliye Vekaleti, Son Taksimatı Mülkiyede Köylerimizin Adları, Ankara 1928.
• Ünal, M. A. (2016). “Evliya Çelebi’ye göre Balkanlar’da Kurulan Pazarlar ve Panayırlar- 17. yüzyılda Balkanlar’da Ticaret”, Balkan Tarihi Cilt I, Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Burdur: Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları.
• Ülgen, P. (2012). Geç Ortaçağ Avrupasında Pazar ve Panayır İlişkisinin Ticaret Hayatındaki Rolü ve Türk-İslam Dünyasındakilerle Karşılaştırması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Vakit 6 Ekim 1934 sayfa 6 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1934-10-06/6
• Vakit 20 Ekim 1934 sayfa 8 | Gaste Arşivi. (t.y.). Geliş tarihi 21 Ağustos 2024, gönderen https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1934-10-20/8
• Yılmaz, H. (2021). Panayır Nostalgia. Journal of the Ottoman & Turkish Studies Association, 8(2), 95–118. https://doi.org/10.2979/jottturstuass.8.2.08
• Yalnız, T. (1970). Kırklareli Tarihi ve Tarihi Eserleri [Lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsü].
• Yemekler. (t.y.). https://www.pomakajans.com. Geliş tarihi 20 Eylül 2023, gönderen https://www.pomakajans.com/yemekler/221/
• Yokuz, B. E. (2016, Ağustos 7). Eğlencenin Romanlardan, Yemeklerin Pomaklardan Sorulduğu 100 Yıllık Pavli Panayrı. Biz Evde Yokuz. https://www.bizevdeyokuz.com/pavli-panayiri