YAPAY ZEKÂ TASARIMLARINA YÖNELİK UZMAN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 71 - 79, 20.07.2025

Ünal Bastaban , Buse Erdağı

Öz

Sanat uzmanları yapay zekâ (YZ) tasarımlarına dair kaygılı bir yaklaşım içerisinde sergileyebilmektedir. Bu yaklaşım; özgünlük, etik ve teknolojinin etkileri üzerinden şekillenmektedir. Özgünlük açısından, YZ'nin insan duygularından bağımsız özgün eserler üretip üretemeyeceği, etik olarak YZ'nin kullandığı veri setlerinin telif hakları ve sanatçıların haklarının korunması, teknolojik açıdan ise geleneksel sanatın değerini nasıl etkileyeceği konuları üzerindeki belirsizlikler endişe kaynağı olabilmektedir. Bu görüşler, YZ'nin sanat dünyasındaki konumunu kavramada önemli ipuçları sunmaktadır. Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum deseni üzerinden YZ’ye yönelik sanat uzmanlarının görüşlerinden faydalanılmıştır. Araştırma bağlamında uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile katılımcıların YZ ile ilgili ön bilgileri ve YZ’nin geleceğin sanatçısı olabilme potansiyeli üzerine görüşleri ortaya konulmuştur. Böylece YZ’ye yönelik bakış açısı ve gelecek perspektifi belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuçlar; katılımcıların YZ’nin teknolojik ve toplumsal katkılar bakımından olumlu bir algıya sahip olduğunu göstermiştir. Fakat YZ’nin duygusal yoksunluk bakımından bir sanatçı rolüne bürünemeyeceği ise katılımcıların büyük çoğunluğunun görüşü olarak sonuçlara yansımıştır. Bu durum YZ dinamiklerinin insani özelliklerle anılması bakımından olumlu bir perspektif oluşturmadığını fakat farklı açılardan getirileri ile umut vadettiğini göstermektedir. Ancak teknolojinin giderek artan etkisi, bu bakış açılarının zamanla değişebileceğine işaret etmektedir. Bu nedenle YZ’nin sanat üretme çabasının bireylerin gözünde ileride nasıl bir bakış açısı oluşturacağı merakı da araştırmacılara yeni alanlar açmaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ , Tasarım , Sanat

EXPERT OPINIONS ON ARTIFICIAL INTELLIGENCE DESIGNS

Öz

Art experts may have an anxious approach towards artificial intelligence (AI) designs. This approach is shaped by authenticity, ethics and the effects of technology. In terms of authenticity, uncertainties on whether AI can produce original works independent of human emotions, ethically on the protection of copyrights and artists' rights of the data sets used by AI, and technologically on how it will affect the value of traditional art can be a source of concern. These views are critical for understanding the place of AI in the art world. In this research, the views of art experts on AI were utilised through the case design, one of the qualitative research designs. With the semi-structured interview form applied in the context of the research, the participants' prior knowledge about AI and their views on the potential of AI to be the artist of the future were revealed. Thus, the limits of the perspective on AI and the future perspective were tried to be determined. The results showed that the participants had a positive perception in terms of technological and social contributions of AI. However, the fact that AI cannot take on the role of an artist in terms of emotional deprivation was reflected in the results as the opinion of the majority of the participants. This situation shows that AI dynamics do not create a positive perspective in terms of being associated with human characteristics, but it promises hope with its returns from different angles. However, the increasing weight of technology shows that these perspectives may also change. For this reason, the curiosity of how AI's effort to produce art will create a perspective in the eyes of individuals in the future continues to open new areas for researchers.

Anahtar Kelimeler

Artificial İntelligence , Design , Art

Kaynakça

• Akkuzu, B. (2021). Yapay zekâ’nın kültür ve sanatla olan ilişkisi. European Journal of Science and Technology, (23), 101-107. https://doi.org/10.31590/ejosat.1010691
• Aslan, E. (2019). Yapay zekâ resimleri ve sanatın başkalaşan mecrası üzerine. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (42), 231-242.
• Aydoğan Kaymaz, A., & Akoğlu, E. (2024). Poetic limits of AI: a study on the visual representation of Mevlana’s works. Journal for the Interdisciplinary Art and Education, 5(Special Issue: Mevlana’s Philosophy and Art), 51-61. https://doi.org/10.5281/zenodo.14593826
• Ballı, Ö. (2020). Yapay zekâ ve sanat uygulamaları üzerine güncel bir değerlendirme. Sanat ve Tasarım Dergisi, (26), 277-306.
• Bastaban, Ü. (2024). Kolektif farkındalığın geliştirilmesinde sanatın rolü (The role of art in developing collective awareness). International Journal of Communication and Art-Ijcomar, 5(11), 172-192. https://doi.org/10.29228/iletisimvesanat.75942
• Bastaban, Ü., & Sarıhan, S. (2024). Comparative analysis of AIs: a stylistic experiment with paintings of Ai Weiwei, Nuri Iyem and Jacob Lawrence. Journal for the Interdisciplinary Art and Education, 5(3), 161-173. https://doi.org/10.5281/zenodo.13765641
• Erten, O., & Göktepeliler, Ö. (2022). Yapay zekâ, makine ve sanat. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 145-152. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3559139
• Güney, E., & Yavuz, H. (2020). Yapay zekâ ile sanatsal üretim pratiğinde sanatçının rolü ve değişen sanat olgusu. Sanat ve Tasarım Dergisi, (26), 415-439. https://dergipark.org.tr/en/pub/sanatvetasarim/issue/58750/848434
• Kantürk, B. (2022). Yapay zekânın günümüz sanat üretimlerinde katılımcı bir aktör olarak rolü: Türkiye güncel sanatından iki örnek. İdil, 11(95), 1007-1020.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook (2. Baskı). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Tekin, A. (2018). Yapay zekâ kullanımının sanata etkileri. Kent Akademisi, 11(4), 692-702. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/629741
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2009). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (18. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Zengin, M. H. (2024). Çağdaş sanatta ifade aracı olarak etnografik nesne. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17(48), 2334-2357. https://doi.org/10.12981/mahder.1509699