Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliği İklim Faktörünün Ulusal Ölçekte Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 12 - 20, 27.09.2018

Kenan İnce , Suat Şahin Günay Erpul

https://doi.org/10.21657/topraksu.460715

Cited By: 4

Öz

Türkiye’de toprak ve su
kaynaklarının sürdürülebilirliği ve etkin kullanımı kapsamında rüzgâr
erozyonuna maruz alanları belirlemek üzere ulusal ölçekte rüzgâr erozyonunun
tahmin edilebilmesi için kapsamlı, dinamik ve
güncellenebilir veri kümelerinin oluşturulması kaçınılmazdır. Bu maksatla
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (ÇEM) tarafından Yenilenmiş
Rüzgâr Erozyonu Eşitliği (RWEQ: Revised Wind Erosion Equation) kullanılarak ülkemizde
rüzgâr erozyonu modelleme çalışmaları başlatılmıştır. Genel olarak iklim,
toprak, topoğrafya, bitki örtüsü ve yönetim değişkenlerinden oluşan RWEQ
modelinin, iklim parametresi (W_F: Weather Factor) birim mesafeden
kaybolan ilk tahmini toprak kaybı (kg m^-1) yaklaşımının ayrıntıları
bu yayında verilmiştir. Türkiye’de farklı konumlarda dağılım gösteren 312
Otomatik Meteorolojik Gözlem İstasyonu (OMGİ) tarafından düzenli olarak kayıt
edilen uzun yıllara ait yarım saatlik ortalama rüzgâr hızı verileri temel veri
altlığı olarak kullanılmıştır. Yapılan analizlere göre ülkemizde yıllık
ortalama 27 gün rüzgâr erozyonuna neden olabilecek rüzgârlı gün sayısı olduğu belirlenmiştir.
Ulusal ölçekte uzun yıllar veri kümelerinin değerlendirilmesiyle, W_F
etmeni 16 yönde ve aylık olarak ayrıntılı bir şekilde haritalandırılarak ortaya
konulmuştur. Bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen ülkesel hesaplamalar
sonucunda Ortalama Yıllık W_F etmenine göre ülkemizin iç ve güney
doğu kısımlarının rüzgâr erozyonuna en duyarlı alanlar olduğu, ortalama aylık
değerlendirmelere göre ise Mart ayının (54.398 kg m^-1) rüzgâr
erozyonu riski açısından en riskli ay olduğu belirlenmiştir. Netice olarak, RWEQ
modeli birinci aşama tahmini toprak kaybı miktarları, belirli zaman ölçekleri
için konumsal olarak ortaya konulmuştur. Modele ait diğer parametre çözümlerinin
de devreye sokulması ile Türkiye’de rüzgâr erozyonu sonucu taşınan sediment
miktarı belirlenebileceği gibi rüzgâr erozyonunun zamansal ve mekânsal değişimi
de değerlendirilebilecektir.

Anahtar Kelimeler

modelleme, RWEQ, WF, rüzgâr erozyonu

Kaynakça

• Kaynaklar Acar, R., Dursun, S., 2010. Vegetative Methods to Prevent Wind Erosion in Central Anatolia Region Int. J. of Sustainable Water & Environmental Systems, Volume 1, No. 1 25-28. Acosta-Martinez, V., Van Pelt, S., Moore-Kucera, J., Baddock, M.C., Zobeck, T.M., 2015. Microbiology of wind-eroded sediments: Current knowledge and future research directions. Aeolian Research, pp. 99-113. Bagnold RA. 1941. The physics of blown sand and desert dunes. Methuen and Company: London. Basaran M., O. Uzun, G. Erpul. 2017. Evaluation of Field Performance of BEST Aeolian Sediment Catcher in Sandy-loam Soil of Arid Zone of Turkey", Soil And Water Research, vol.12, pp.96-105. Basaran, M., Erpul, G., Uzun, O., Gabriels, D., 2011. Comparative efficiency testing for a newly designed cyclone type sediment trap for wind erosion measurements. Geomorphology, 130(3-4): 343-351. Basaran, M., O. Uzun, S. Kaplan, F. Gormez, G. Erpul. 2017. Tillage-induced Wind Erosion in Semi-arid Fallow Lands of Central Anatolia, Turkey", Soil And Water Research, vol.12, pp.144-151. Basaran, M., Uzun, O., Cornelis, W.M., Gabriels, D, Erpul, G., 2016. Potential Use of BEST® Sediment Trap in Splash - Saltation Transport Process by Simultaneous Wind and Rain Tests, PLoS ONE 11(11):e0166924. Borrelli P., Ballabio C., Panagos P., Montanarella L., 2014. Wind erosion susceptibility of European soils. European Commission, Joint Research Centre, Institute for Environment and Sustainability, Via E. Fermi, 2749, I-21027 Ispra, VA, Italy. Borrelli P., Lugato E., Montanarella L., Panagos P., 2016. A New Assessment of Soil Loss Due To Wind Erosion in European Agricultural Soils Using a Quantitative Spatially Distributed Modelling Approach 28: 335-344 (2017). DOI:10.1002/ldr.2588. Buschiazzo DE, Zobeck TM. 2008. Validation of WEQ, RWEQ and WEPS wind erosion for different arable land management systems in the Argentinean Pampas. Earth Surface Processes and Landforms 33:1839–1850. DOI:10.1002/esp.1738. Cornelis, W., Gabriels, D., 2003. The effect of surface moisture on the entrainment of dune sand by wind: an evaluation of selected models. Sedimentology 50, 771–790. Çarman K. , Marakoğlu T., Taner A., Mikailsoy F. 2016. Measurements and modelling of wind erosion rate in different tillage practices using a portable wind erosion tunnel. ISSN 1392-3196 / e-ISSN 2335-8947 Zemdirbyste-Agriculture, vol. 103, No. 3 (2016), p. 327–334 DOI 10.13080/z-a.2016.103.042 ÇEM. 2016. ‘Ulusal Ölçekte Rüzgâr Erozyonu Risk Haritasının Hazırlanması Projesi’, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye. Erpul, G. 2012. Erozyonla Mücadele ve Ağaçlandırma Mastır Planı, Mevlana Kalkınma Ajansı, Proje No.: TR52-11-TD01/74, Konya, s. 18 – 22. Erpul, G., Şahin, S., Akgöz, R., İnce, K., Güden, A., Çetin, E., 2016. Türkiye Yağışlarının Özellikleri ve Yenilenmiş Evrensel Toprak Kayıpları Eşitliği (YETKE) R Faktörü, Ankara, s:10-22. Fryrear DW, Bilbro JD, Saleh A, Schomberg H, Stout JE, Zobeck TM. 2000. RWEQ: improved wind erosion technology. Journal of Soil and Water Conservation 55: 183–189. Fryrear DW, Saleh A, Bilbro JD, Schomberg HM, Stout JE, Zobeck TM. 1998. Revised Wind Erosion Equation (RWEQ). Technical Bulletin 1, Southern Plains Area Cropping Systems Research Laboratory, Wind Erosion and Water Conservation Research Unit, USDA-ARS. Fryrear DW, Sutherland PL, Davis G, Hardee G, Dollar M. 1999. Wind erosion estimates with RWEQ and WEQ. In Proceedings of conference sustaining the global farm, Stott DE, Mohtar RH, Steinhardt GC (eds). The 10th International Soil Conservation Organization Meeting: Purdue University; 760–765. Fryrear, D.W. 1986. A Field Dust Sampler. Journal of Soil and Water Conservation, 41, 117-120. Gong G, Jiyuan L, Quanqin S, Jun Z. 2014. Sand-fixing function under the change of vegetation coverage in a wind erosion area in northern China. Journal of Resources and Ecology 5: 105–114. DOI:10.5814/j.issn.1674-764x.2014.02.002. Guo Z, Zobeck TM, Zhang K, Li F. 2013. Estimating potential wind erosion of agricultural lands in northern China using the Revised Wind Erosion Equation and geographic information systems. Journal of Soil and Water Conservation 68: 13–21. DOI:10.2489/jswc.68.1.13. İnce, K. 2017. Ulusal Ölçekte Rüzgâr Erozyonu Modellemesinde Rüzgâr Hızı ve Rüzgâr Yönü Parametrelerinin Elde Edilmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Ankara. Middleton, N.J., Goudie, A.S., and Wells, G.L. 1986. The frequency and source areas of dust storms. 17th annual, In: Mickling, W.G. (ed.) Aeolian Geomorphology. Allen and Unwin, London, pp 237–259. Panagos, P. et al. 2017. Global rainfall erosivity assessment based on high-temporal resolution rainfall records. Scientific Reports | 7: 4175 | DOI:10.1038/s41598-017-04282-8. Panebianco JE & Buschiazzo DE., 2013. Effect of temporal resolution of wind data on wind erosion prediction with the revised wind erosion equation (RWEQ). Poortinga, A., van Minnen, J., Keijsers, J., Riksen, M., Goossens, D., 2013. Measuring Fast-Temporal Sediment Fluxes with an Analogue Acoustic Sensor: A Wind Tunnel Study. PLoS ONE 8(9): e74007. Saleh A, Zobeck TM, Schomberg H, 2000. RWEQ: Improved wind erosion technology. Article in Journal of Soil and Water Conservation • June 2000. Saygılı, R. 2008. https://yadi.sk/d/6wnRjZ_Z2n7vS. 03 Nisan 2018’de erişildi. Tekeli A S, Baytekin H, Şılbır Y, Kendir H, Deveci M, Tan A,Ateş E (2005). Meraların Korunma ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği, VI. Teknik Tarım Kongresi, 3-7 Ocak., 2005,Ankara, s 179-190. Temur C., Tiryaki O., Uzun O., Başaran M. 2012. Adaptation and Validation Of Quechers Method For The Analysis Of Trifluralin In Wind-Eroded Soil, J.Environ. Sci. and Health, Part B., vol.47, no.9, pp.842-850. Uzun, O., Basaran, M., Kaplan, S., Özcan, A.U., Saygin, S.D., Youssef, F., Nouri, A., Erpul, G., 2017. Spatial distribution of wind-driven sediment transport rate in a fallow plot in Central Anatolia, Turkey ", Arid Land Research And Management, vol.31, pp.125-139, 2017. Uzun, O., Kaplan, S., Erpul, G., İnce K., Basaran, M. 2017. The Wind Erosion Intensity over Different Land Use in Altınova, Turkey. IV. IMCOFE International Multidisciplinary Congress of Euroasia, August 23-25, Rome, Italy. Visser SM, Sterk G, Karssenberg D. 2005. Wind erosion modelling in a Sahelian environment. Environmental Modelling & Software 20: 69–84. DOI:10.1016/j.envsoft.2003.12.010. Wilson, S., Cooke, R., 1980a. Wind erosion. Woodruff, N.P. and Siddoway, F.H. 1965. A wind erosion equation. Soil Science Society of America Journal. Proc. Vol 29; pp 602-608. Youssef F, Visser S, Karssenberg D, Bruggeman A, Erpul G. 2012. Calibration of RWEQ in a patchy landscape; a first step towards a regional scale wind erosion model. Aeolian Research 3: 467–476. DOI:10.1016/j.aeolia.2011.03.009. Zobeck TM, Parker NC, Haskell S, Guoding K. 2000. Scaling up from field to region for wind erosion prediction using a field-scale wind erosion model and GIS. Agriculture, Ecosystems & Environment 82: 247–259. DOI:10.1016/S0167-8809(00)00229-2. Zobeck TM, Parker NC, Haskell S, Guoding K. 2000. Scaling up from field to region for wind erosion prediction using a field-scale wind erosion model and GIS. Agriculture, Ecosystems & Environment 82: 247–259. DOI:10.1016/S0167-8809(00)00229-2. Zobeck TM, Pelt SV, Stout JE, Popham TW, Flanagan DC. 2001. Validation of the Revised Wind Erosion Equation (RWEQ) for single events and discrete periods. In Soil erosion research for the 21st century. Proceedings of the International Symposium, Honolulu, Hawaii, USA, 471–474.