Üniversite Öğrencilerinin Çocukluklarına Dönük Olarak Algıladıkları Ebeveyn Kabul-Reddi ile Yetişkinlikteki Psikolojik Uyumları Arasındaki İlişki

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 47, 135 - 154, 01.01.2017

Turgut Türkdoğan

Öz

Bu araştırmanın amacı; üniversite öğrencilerinin çocukluklarına dönük olarak algıladıkları ebeveyn kabul-reddi ile yetişkinlikteki psikolojik uyumları arasındaki ilişkide ruminasyon, affetme ve algılanan sosyal desteğin aracı rolünü açıklamaya yönelik bir model geliştirmek ve geliştirilen yapısal model üzerinde cinsiyetin farklılaştırıcı rolünü incelemektir. Araştırma örneklemi Pamukkale Üniversitesi'nin dört farklı fakültesinde öğrenim gören 588 (% 51.7 kız, % 48.3 erkek) üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Ebeveyn Kabul-Reddi Ölçeği, Kişilik Değerlendirme Ölçeği, Ruminasyon Ölçeği, Heartland Affetme Ölçeği ve Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği kullanılmıştır. Yapısal eşitlik modeli çerçevesinde ulaşılan bulgular; üniversite öğrencilerinin çocukluklarına dönük olarak algıladıkları ebeveyn kabul-reddi ile yetişkinlikteki psikolojik uyumları arasındaki ilişkide ruminasyon, affetme ve algılanan sosyal desteğin tam aracılık rolü üstlendiğini göstermiştir. Cinsiyetin farklılaştırıcı rolüne ilişkin yürütülen çoklu grup analizinde ulaşılan bulgular da ruminasyon, affetme ve algılanan sosyal destek değişkenlerine ilişkin aracılık modelinin hem kız hem de erkek örneklemleri açısından doğrulandığını göstermiştir. Çalışma kapsamında ulaşılan bulgular alanyazını çerçevesinde tartışılmış ve gelecekteki çalışmalara yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn Kabul-Reddi, Psikolojik Uyum, Ruminasyon, Affetme, Algılanan Sosyal Destek, Yapısal Eşitlik Modellemesi

Kaynakça

• Allen, B. (2011). Childhood psychological abuse and adult aggression: the mediating role of self-capacities. Journal of Interpersonal Violence, 26(10), 2093-2110.
• Arbuckle, J. L. (2007). AMOS 16.0 User's Guide. Spring House, PA: AMOS Development Corporation.
• Asendorpf, B. J. ve Wilpers S. (2000). Attachment security and available support: Closely linked relationship qualities. Journal of Social and Personal Relationships, 17, 115-138.
• Babuşcu, B. (2014). The relationship between parental acceptance-rejection and intimate partner acceptancerejection among married individuals: mediating role of early maladaptive schemas (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Barber, L., Maltby, J. ve Macaskill, A. (2005). Angry memories and thoughts of revenge: The relationship between forgiveness and anger rumination. Personality and Individual Differences, 39, 253-262.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality & SocialPsychology, 51, 1173-1182.
• Baskin, T. W. ve Enright, R. D. (2004). Intervention studies on forgiveness: A metaanalysis. Journal of Counseling and Development, 82, 79-90.
• Berry, J. W., Worthington, E. L., O’Connor, L. E., Parrot, L. ve Wade, N. G. (2005). Forgivingness, vengeful rumination and affective traits. Journal of Personality, 73(1), 183-226.
• Boyacıoğlu Şengül, I. (2006). Relationships among attachment anxiety, avoidance, accepting the past, and autobiographical memory (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bugay, A. (2010). Investigation of social-cognitive, emotional and behavioral variables as predictors of selfforgiveness (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Burnette, J. L., Davis, D., Green, J. D., Worthington, E. L. ve Bradfield, E. (2009). Insecure attachment and depressive symptoms: The mediating role of rumination, empathy and forgiveness. Personality and Individual Differences, 46, 276-280.
• Burnette, L. J., Taylor, W. K., Worthington, L. E. ve Forsyth, R. D. (2007). Attachment and trait forgiveness: The mediating role of angry rumination. Personality and Individual Differences, 42, 1585-1596.
• Caner, M. (2009). Evli bireylerde kendi ebeveynlerini algılama biçimleri, erken dönem uyum bozucu şemalar ve eşe yönelik değerlendirmeler arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Cohen, S. (2004). Social relationships and health. American Psychologist, 59(8), 676-684.
• Cosgrove, L. ve Kontsam, V. (2008). Forgiveness and forgetting: Clinical implications for mental health counselors. Journal of Mental Health Counseling, 30(1), 1-13.
• Cutrona, C. E. ve Russell, D. W. (1987). The provision of social relationship and adaptation to stress. Advances in Personal Relationships, 1, 37-67.
• Çiftçi, D. ( 2010). Kişinin ebeveyn ilişki algısı ile yetişkinlik bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Elliott, A. B. (2011). Forgiveness therapy: A clinical intervention for chronic disease. Journal of Religion and Health, 50, 240-247.
• Erdur Baker, Ö. ve Bugay, A. (2010). The short version of ruminative response scale: reliability, validity and its relation to pschological symptoms. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 2178-2181.
• Eryavuz, A. (2006). Çocuklukta algılanan ebeveyn kabul veya reddinin yetişkinlik dönemi yakın ilişkileri üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gallagher, B. ve Cartwright-Hatton, S. (2008). The relationships between parenting factors and trait anxiety: Mediating role of cognitive errors and metacognition. Journal of Anxiety Disorders, 22, 722-733.
• Gültekin, Z. (2011). Üniversite öğrencilerinin algılanan anne-baba reddiyle baş etmeleri ile denetim odağı, öğrenilmiş güçlülük ve eş kabul-reddiyle ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Halisdemir, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları, kendini affetme düzeyleri ve geçmişe yönelik anne kabul red algıları arasındaki ilişkiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hinnen, C., Sanderman, R. ve Sprangers, M. A. G. (2009). Adult attachment as mediator between recollections of childhood and satisfaction. Clinical Psychology and Psychotherapy, 16, 10-21.
• Jöreskog, K. G. ve Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS Command Language. Chicago: Scientific Software International.
• Karasar, N. (1998). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Khaleque, A. ve Rohner, R. P. (2002). Perceived parental acceptance-rejection and psychological adjustment: A meta-analysis of cross-cultural and intracultural studies. Journal of Marriage and Family, 64, 54-64.
• Khaleque, A. ve Rohner, R. P. (2011). Transnational relations between perceived parental acceptance and personality dispositions of children and adults: A meta-analytic review. Personality and Social Psychology Review, 16, 103-115.
• Khaleque, A. ve Rohner, R. P. (2012). Pancultural associations between perceived parental acceptance and psychological adjustment of children and adults: A meta-analytic review of worldwide research. Journal of Cross-Cultural Psychology, 43, 784-800.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
• Lanciano, T., Curci, A., Kafetsios, K., Elia, L. ve Zammuner, V. L. (2012). Attachment and dysfunctional rumination: The mediating role of emotional intelligence abilities. Personality and Individual Differences, 53, 753-758.
• Lassri, D. ve Shahar, G. (2012). Self-criticism mediates the link between childhood emotional maltreatment and young adults’ romantic relationships. Journal of Social and Clinical Psychology, 31(3), 289-311.
• Lawler-Row, A. K., Younger, W. J., Piferi, L. R. ve Jones, H. W. (2006). The role of adult attachment style in forgiveness following an interpersonal offense. Journal of Counseling & Development, 84, 493-502.
• Lyubomirsky, S. ve Nolen-Hoeksema, S. (1995). Effects of self-focused rumination on negative thinking and interpersonal problem solving. Journal of Personality and Social Psychology, 69, 176-190.
• Lyubomirsky, S. ve Tkach, C. (2004). The consequences of dysphoric rumination. C. Papagerorgiou ve A. Wells (Ed.). Depressive rumination: Nature, theory and treatment içinde (s. 21-41). West Sussex: John Wiley and Sons.
• Magaro, M. M. ve Weisz, J. R. (2006). Perceived control mediates the relation between parental rejection and youth depression. Journal of Abnormal Child Psychology, 34, 867-876.
• Maltby, J., Day, L. ve Barber, L. (2004). Forgeviness and mental health variables: Interpreting the relationship using an adaptational-continuum model of personality and coping. Personality and Individual Differences, 37, 1629-1641.
• McCullough, M. E. ve Witvliet, C. V. (2001). The psychology of forgiveness. C. R. Snyder ve S. J. Lopez (Ed.). Handbook of Positive Psychology içinde (s. 446-458). New York: Oxford.
• McLewin, A. L. ve Muller, T. B. (2006). Attachment and social support in the prediction of psychopathology among young adults with and without a history of physical maltreatment. Child Abuse & Neglect, 20, 171- 191.
• Moreira, J. M., Silva, M. F., Moleira, C., Aguiar, P., Andrez, M., Bernardes, S. ve Afonso, H. (2003). Perceived social support as an offshoot of attachment style. Personality and Individual Differences, 34, 485-501.
• Nolen-Hoeksema, S., Wisco, B. E. ve Lyubomirsky, S. (2008). Rethinking rumination. Perspecttives on Psychological Science, 3, 400-424.
• Nolen-Hoeksema, S. (1991). Responses to depression and their effects on the duration of depressive episodes. Journal of Abnormal Psychology, 100, 569-582.
• Nolen-Hoeksema, S. (2000). The role of rumination in depressive disorders and mixed anxiety/depressive symptoms. Journal of Abnormal Psychology, 109, 504-511.
• Nolen-Hoeksema, S. (2002). Gender differences in depression. I. Gotlib ve C. Hammen (Ed.). Handbook of Depression içinde (s. 492-509). New York: Guilford Press.
• Nolen-Hoeksema, S. (2004). The response styles theory. C. Papagerorgiou ve A. Wells (Ed.). Depressive rumination: Nature, theory and treatment içinde (s. 107-123). West Sussex: John Wiley and Sons.
• Nolen-Hoeksema, S. ve Jackson, B. (2001). Mediators of the gender difference in rumination. Psychology of Women Quarterly, 25, 37-47.
• Nolen-Hoeksema, S. ve Morrow, J. (1991). A prospective study of depression and posttraumatic stress symptoms after a natural disaster: The 1989 Loma Prieta earthquake. Journal of Personality and Social Psychology, 61, 115-121.
• Priel, B. ve Shamai, D. (1995). Attachment style and perceived social support: Effects on affect regulatoin. Personality and Individual Differences, 19(2), 235-241.
• Raykov, T. ve Marcoulides, G. A. (2006). An introduction to applied multivariate analysis. New York: Taylor & Francis Group.
• Rohner, R. P. (2000). The warmth dimension: The foundations of parental acceptance-rejection theory. Storrs, Connecticut: Rohner Research Publications.
• Rohner, R. P. ve Britner, P. A. (2002). Worldwide mental health correlates of parental acceptance-rejection: Review of cross-cultural and intracultural evidence. Cross-Cultural Research, 36, 16-47.
• Rohner, R. P. ve Khaleque, A. (2005). A handbook for the study of parental acceptance and rejection. Storrs, Connecticut: Rohner Research Publications.
• Rohner, R. P., Khaleque, A. ve Cournoyer, D. E. (2005). Parental acceptance-rejection: Theory, methods, crosscultural evidence, and implications. Ethos, 33, 299-334.
• Rohner, R. P., Melendez, T. ve Kraimer-Rickaby, L. (2008). Intimate partner acceptance, parental acceptance in childhood, and psychological adjustment among American adults in ongoing attachment relationships. CrossCultural Research, 42, 13-22. Root, L. M. ve McCullough, M. E. (2007). Low-cost interventions for promoting forgiveness. L’Abate (Ed.). Lowcost approaches to promote physical and mental health: Theory, research, and practice içinde (s. 415-434). New York: Springer.
• Ruijten, T., Roelofs, J. ve Rood, L. (2011). The mediating role of rumination in the relation between quality of attachment relations and depressive symptoms in non-clinical adolescents. Journal of Child and Family Studies, 20, 452-459.
• Salahur, E. (2010). Üniversite öğrencilerinin geriye dönük olarak çocukluklarında algılamış oldukları ebeveyn kabul veya reddinin yetişkinlik bağlanma biçimleri ve depresif belirtiler ile ilişkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sarıtaş, D. (2007). The effects of maternal acceptance-rejection on psychological distress of adolescents: the mediator roles of early maladaptive schemas (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Shahyad, S., Besharat, A. M., Asadi, M., ShirAlipor, A. ve Miri, M. (2011). The relation of attackment and perceived social support with life satisfaction: Stuructural equation model. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 952-956.
• Soenens, B., Vansteenkiste, V., Luyten, P., Duriez, B. ve Goossens, L. (2005). Maladaptive perfectionistic selfrepresentations: The mediational link between psychological control and adjustment. Personality and Individual Differences, 38, 487-498.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4. bs.). Boston: Allyn and Bacon.
• Thompson, L. Y., Snyder, C. R., Hoffman, L., Michael, S. T., Rasmussen, H. N. ve Billings, L. S. (2005). Dispositional forgiveness of self, others, and situations. Journal of Personality, 73, 313-359.
• Treynor, W., Gonzalez, R. ve Nolen-Hoeksema, S. (2003). Rumination reconsidered: A psychometric analysis. Cognitive Therapy and Research, 27(3), 247-259.
• Turan, N. ve Erdur Baker, Ö. (2010). The contribution of rumination and internal working models of attachment to psychological symptoms. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1185-1189.
• Ünübol, M. (2011). Üç farklı yaş grubunda ebeveyn kabul-reddi ve genel psikolojik uyumun incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Varan, A. (2003). EKAR kuramı değerlendirme araçlarının Türkiye güvenirlik ve geçerlik çalışması (Yayımlanmamış çalışma). Ege Üniversitesi, Psikiyatri Anabilim Dalı, İzmir.
• Varan, A. (2005). Relation between parental acceptance and intimate partner acceptance in turkey: Does history repeat itself? Ethos, 33(3), 414-426.
• Wang, H. H., Wu, S. Z. ve Liu, Y. Y. (2003). Association between social support and health outcomes: A metaanalysis. The Kaohsiung Journal of Medical Sciences, 19, 345-351.
• Webb, M., Call, S., Chickering, A. S., Colburn, A. T. ve Heisler, D. (2006). Dispotional forgiveness and adult attachment styles. The Journal of Social Psychology, 146(4), 509-512.
• Yakın, D. (2011). Parental acceptance-rejection/control and symptoms of psychopathology: Mediator roles of personality characteristics (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. ve Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52, 30-41.