Soviet Heritage and Changes in Turk Republics

Yıl 2019, Sayı: 1, 18 - 33, 17.09.2019

Cafer Mustafalı

Öz

The disintegration of the
Soviet Union, which covered the territory from the Pacific to the Carpathian Mountains,
from the North Pole to the frontiers of Afghanistan and had the largest borders
in the world, became one of the most important events in the world in the late
twentieth century. The Turkish Republics struggled to survive under Soviet
pressure for 70 years until its independence in 1991. During these years, the
Soviets left deep traces on the Turkish people. The Turkish Republics
(Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, and Turkmenistan), which
gained their independence in 1991, were subjected to political, cultural and
social changes during the 70 years of Soviet period. Although the Turkish
republics mentioned today are independent, some of their habits from the Soviet
era still continue to influence in many areas, although not as much as before.
These effects are evident even today. However, even in these republics, these
issues have not been emphasized and are not. One of the main reasons for this
is that the dignity of the newly independent Turkish peoples during the Soviet
period was damaged and they did not want to express them. We clearly see the
Soviet influence on the religion, language, social life and culture of the
Turkish peoples living under Russian rule for many years. Besides the negative
effects of the Soviet period on the Turkish people, it had positive effects in
important fields such as art, sports, and agriculture. Immediately after their
independence, these new Turkish Republics underwent serious changes,
particularly in the spheres of social structure, language and culture, which
had the effect of the last 70 years. Although the relations between the new
Russian Federation and the Turkish republics continued in the post-Soviet
period, this relationship took on a new dimension. In this study, the positive
and negative effects of the Soviets in the Turkish Republics and the changes
made after independence were discussed.

Anahtar Kelimeler

Soviet Union, Turkish Republics, Change

Türk Cumhuriyetlerinde Sovyet Mirası ve Değişimler

Öz

Pasifikten Karpat dağlarına, Kuzey kutbundan Afganistan hudutlarına
kadar olan toprakları içine alan ve dünyanın en geniş sınırlarına sahip olan
Sovyetler Birliğinin dağılması, yirminci yüzyılın sonlarında dünyanın en mühim
hadiselerinden biri oldu. Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarına kavuştukları
1991 yılına kadar 70 yıl boyunca Sovyet baskısı altında yaşam mücadelesi
verdiler. Bu yıllar içerisinde Sovyetler, Türk halkları üzerinde çok derin
izler bıraktı. 1991’de bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetleri (Azerbaycan,
Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan) yetmiş yıllık Sovyet
döneminde siyasi, kültürel ve sosyal değişimlere maruz kaldılar. Bugün adı
geçen Türk Cumhuriyetleri bağımsız olmalarına rağmen, Sovyet döneminden kalma
bazı alışkanlıkları eskisi kadar olmasa da bir çok alanda etkisini hala devam
ettirmektedir. Bu etkileri günümüzde bile açıkça görülmektedir. Ancak söz
konusu cumhuriyetlerde dahi bu konuların üzerinde çok durulmamıştır ve
durulmamaktadır. Bunun en büyük sebeplerinden biri, yeni bağımsız olmuş Türk
halklarının Sovyet döneminde onurlarının zedelenmiş olması ve bunları dile
getirmek istememeleridir. Uzun yıllar Rus hakimiyeti altında yaşayan Türk
halklarının din, dil, sosyal yaşam ve kültürlerindeki Sovyet etkisini açık şekilde
görmekteyiz. Sovyet döneminin Türk halkları üzerinde olumsuz etkilerinin yanı
sıra sanat, spor, tarım gibi önemli alanlarda olumlu tesirleri de
olmuştur.  Bu yeni Türk Cumhuriyetleri,
bağımsızlıklarından hemen sonra özellikle son yetmiş yılın etkisini taşıyan
sosyal yapı, dil ve kültür alanlarında ciddi değişikliklere gittiler. Sovyetler
sonrası dönemde de yeni Rusya Federasyonu ile Türk cumhuriyetlerinin ilişkileri
devam etmekle birlikte, bu ilişki tarzı yeni bir boyut almıştır. Bu çalışmada,
Türk Cumhuriyetlerinde Sovyetlerin olumlu ve olumsuz etkileri ile
bağımsızlıktan sonra yapılan değişimler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sovyetler Birliği, Türk Cumhuriyetleri, Miras

Kaynakça

• Aliyev, Rövşen. “Sovyet Dönemi ve Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan Sineması: İdeolojik Bir Bakış”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2007.
• Andican, Ahat. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya. İstanbul: Doğan Yayıncılık, 2009.
• Artam, Atila. Türk Cumhuriyetlerinin Sosyo-Ekonomik Analizleri ve Türkiye İlişkileri. İstanbul: Sabri Artam Vakfı Yayınları, 1993.
• Barcon, Elizabeth. Esir Orta Asya. Çev. Tansu Say. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, tarih yok.
• Behar, Büşra Ersanlı. Bağımsızlığın İlk Yılları Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Türkmenistan. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 1994.
• Bennigsen, A. ve Lemercier Quelquejay. Step’de Ezan Sesleri. Çev. Nezih Uzel. İstanbul: Selçuk Yayınları, 1981.
• Bünyadov, Ziya. Azerbaycan VII-IX Asırlarda. Bakü: Şark-Garb Yayınları, 2007.
• Cagnat, Rene. Jan, Michel. İmparatorluklar Beşiği. Çev. Erden Akbulut ve Ahmet Şensılay. İstanbul: Alan Yayıncılık, 1992.
• Carrere d’Encausse, Helen. Parçalanmış İmparatorluk. Çev. Nezih Uzel. İstanbul: Sisav Yayınları, 1984.
• Carrere d’Encausse, Helen. Schram, Stuart R.. Marksizim ve Milliyetçilik, Çev. Ersoy Doğanyurt, İstanbul: Yol Yayınları, 1976.
• Devlet, Nadir. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi. Ek Cilt “Çağdaş Türkiler”. İstanbul: Zaman-Çağ Yayınevi, 1993.
• Devrishev, Khalid. “Kırgız Sovyet Sosyalis Cumhuriyeti”. SUTAD 39 (2016), 187-198.
• Erşahin, Seyfettin. Türkistanda İslam Müslümanlar Sovyet Dönemi. Ankara: İlahiyat Vakfı Yayınları, 1999.
• Geybullayev, Geybulla. “Türk Cumhuriyetlerinin Entegrasyonu: Fırsatlar Sorunlar Ve Öneriler”. Süleyman Demrel Ünversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi VII/1 (2002), s. 19-45.
• Hasdemir, Tuba Askar. “Sovyetler Birliğinde Kadının Durumu”. Amme İdaresi Dergisi 3 (1991), 81-97.
• Hayes, Carlton. Milliyetçilik : Bir Din, Çev. Murat Çiftkaya. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Kalkınç, Halit. Sultan Galiyev ve Milli Komünizim. İstanbul: Bulut Yayınları, 2003.
• Kara, Abdulvahap. Sovyet Tarih Yazımı Ve Kazakistan Tarihinin Meseleleri. İstanbul: TDBB, 2016.
• Latifova, Elvira. “Bağımsızlık Döneminde Azerbaycan’da Türklerin Kafkasya Tarihindeki Rolü İle İlgili Yeni Kavrama Dair”. Akademik Tarih Ve Düşünce Dergisi II/5 (2015), 1-15. Monteil, Vincent. Sovyet Müslümanları. İstanbul: Pınar Yayınları, 1992.
• Naskali Emine, Gürsoy. Şahin, Liaisan. Stalin ve Türk Dünyası. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2007.
• Naskali, Emine Gürsoy. Şahin, Erdal. Bağımsızlıklarının 10. Yılında Türk Cumhuriyetleri. SOTA Yayınları, 2002.
• Özel, Merve Suna. “Stalin Dönemi Rus Milliyetçiğiği ve Politikalaraı” Kırıkkale Ünversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, (2014), 99-122.
• Özsoy, İsmail. “Sovyet Sisteminin Çöküşünden Tarihi ve Evrensel Değerler”. Bilig 39 (2006), 163-94.
• Rabinowitch, Alexander. Bolşevikler İktidara Geliyor, Çev. Levent Konyar. İstanbul: Yordam Kitap Yayınları, 2008.
• Sağır, Adem. “Sürgün Sosyolojisi Bağlamında Göçün Sosyo-Politiği: Sovyet Rusya Örneği”. Avrasya İncelemeleri Dergisi 1 (2012), 355-391.
• Şahin, Erdal. “Türk Dünyasında Yazı Birliği: Latın Alfabesi Temelinde Yeni Türk Alfabesi”, Yeni Türkiye 53 (2013), 449-457.
• Yaman, Ali. Türk Dünyasında İslam. Ankara: Elips Kitap, 2012.
• “Kazakistan Latin Alfabesine Geçiyor”, son güncelleme 25.07.2019. https://tr.sputniknews.com/asya/201710271030775280-kazakistan-latin-alfabesi/
• “Kazakistanda Yeniden Alfabe Değişikliği”, son güncelleme 25.07.2019. http://tr.euronews.com/2018/02/20/kazakistan-tekrar-latin-alfabesine-geciyor.