Основные тенденции на рынке труда в России и ценовое регулирование

Yıl 2020, Sayı: 4, 163 - 192, 31.12.2020

Yılmaz Aydın

https://doi.org/10.48068/trad.837303

Öz

Кейнсианский подход утверждает, что макроэкономические шоки уравновешиваются через денежное регулирование. В классических-неоклассических экономических моделях предполагается, что корректировка происходит за счет гибкости цен на конкурентных рынках, что и обеспечивает необходимое и достаточное условие для поддержания баланса. В этом смысле реализация институциональных мероприятий для осуществления гибкости является основным политическим предложением по обеспечению стабильности на рынке труда. Гибкость заработной платы на рынке труда широко обсуждалась с начала 1980-х годов, когда кейнсианский подход был дискредитирован, и получила широкое признание. Это стало неотъемлемым элементом поддерживаемых МВФ и Всемирным банком программ структурной перестройки в этот период и применялось в России с первых лет перехода от плановой экономики к рыночной. В 1990-е годы Россия пережила значительный и продолжительный спад, как и все страны Центральной и Восточной Европы. В этих странах испытанные макроэкономические потрясения привели к сокращению занятости и значительному увеличению безработицы, тогда как на рынке труда в России подобной ситуации не наблюдалось. Другими словами, корректировка на рынке труда в России была основана на реальной заработной плате, а не на занятости и безработице, как в странах Центральной и Восточной Европы. В этот период для российского рынка труда характерны относительно стабильная занятость и низкая реальная заработная плата. Видно, что охарактеризованная здесь модель российского рынка труда аналогичным образом использовалась и после 2000 года. Занятость, рабочее время или безработица существенно не отреагировали на макроэкономические шоки в период с 2000 по 2019 год, тогда как реальная заработная плата быстро скорректировалась. Благодаря гибкости заработной платы отпала необходимость в коллективных увольнениях на рынке труда из-за падения спроса и была достигнута стабильность на уровне занятости. В тот же период видно, что уровень безработицы неуклонно снижался и почти достиг своего естественного уровня. Однако гибкость заработной платы, обеспечивавшая стабильность на рынке труда, привела к увеличению числа низкооплачиваемых рабочих мест и стала одним из наиболее важных факторов, ведущих к усилению неравенства доходов. Таким образом, в России, с одной стороны, высокий уровень занятости и низкий уровень безработицы по сравнению со странами Организации экономического сотрудничества и развития (ОЭСР), с другой — абсолютное значение минимальной заработной платы, а также отношение минимальной к средней заработной плате, значительно ниже среднего показателя по ОЭСР.

Anahtar Kelimeler

Российская экономика, рынок труда, гибкость заработной платы, занятость, распределение доходов

Rusya’da İşgücü Piyasasında Temel Eğilimler ve Fiyat Uyumu

Öz

Keynesyen yaklaşım, makroekonomik şokların miktar uyumu ile dengeye geleceğini ileri sürerken, Klasik-neoklasik modellerde uyumun fiyat üzerinden gerçekleşeceği savunulmaktadır. Klasik-neoklasik iktisatçılara göre rekabetçi piyasalarda fiyatların yeterince esnek olması dengenin sürdürülmesi için gerekli ve yeterli koşulu sağlamaktadır. Reel ücretlerin esnekliğinin artırılması ve işgücü piyasasında kurumsal düzenlemelerin buna uygun biçimde gerçekleştirilmesi, işgücü piyasasında istikrarın sağlanması için temel politika önerisi olarak kabul edilmektedir. İşgücü piyasasında ücret esnekliği, Keynesyen yaklaşımın gözden düştüğü 1980’li yılların başından itibaren yoğun biçimde tartışılmaya başlanmış ve geniş çevrelerde kabul görmüştür. Bu dönemde IMF ve Dünya Bankası destekli yapısal uyum programlarının da vazgeçilmez unsuru haline gelen ücret esnekliği, Rusya’da da planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçişin ilk yıllarından itibaren uygulamaya konulmuştur. Rusya, 1990’lı yıllarda, aynı süreci yaşayan tüm Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri gibi önemli ve uzun süreli resesyonlara maruz kalmıştır. Bu ülkelerde yaşanan makroekonomik şoklar işgücü piyasasında istihdamın azalmasına ve işsizliğin önemli boyutlarda artışına yol açarken Rusya’da işgücü piyasasında böyle bir durum gözlemlenmemiştir. Başka bir deyişle, Rusya’da işgücü piyasasında şoklar karşısında ayarlama, bu ülkelerde olduğu gibi, istihdam ve işsizlik üzerinden değil, reel ücretler üzerinden gerçekleşmiştir. Bu dönemde görece istikrarlı istihdam ve düşük reel ücretler Rusya işgücü piyasasının karakteristik özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada karakterize edilen Rusya işgücü piyasası modelinin 2000 sonrasında da aynı şekilde uygulandığı görülmektedir. 2000-2019 arasında yaşanan makroekonomik şoklar karşısında istihdam, çalışma saatleri veya işsizlik kayda değer bir tepki vermemiş, buna karşılık reel ücretler hızlı bir şekilde uyum sağlamıştır. Reel ücretlerin esnekliği sayesinde, talep şokları karşısında işgücü piyasasında toplu işten çıkarmalara gerek kalmamış, istihdam düzeyinde istikrar sağlanmıştır. Aynı süreçte işsizlik oranının da istikrarlı bir şekilde azaldığı ve neredeyse doğal düzenine ulaştığı görülmektedir. Ancak işgücü piyasasında istikrarı sağlayan ücret esnekliği, düşük ücretli işlerin yaygınlaşmasına yol açmış ve böylece gelir dağılımında eşitsizliğin artmasına yol açan en önemli faktörlerden biri haline gelmiştir. Bu bağlamda, OECD ülkelerine kıyasla yüksek istihdam ve düşük işsizlik oranlarına sahip Rusya’da gerek asgari ücretler, gerekse asgari ücretlerin ortalama ücretlere oranı OECD ortalamasının oldukça altında kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rusya ekonomisi, işgücü piyasası, ücret esnekliği, istihdam, gelir dağılımı

Main Trends and Price Adjustment in Russian Labor Market

Öz

While Keynesian models suggest that macroeconomic shocks will be regulated by quantity adaptation, in classical-neoclassical models, it is argued that adjustment will occur over price. According to classical-neoclassical economists, the flexibility of prices in competitive markets provides the necessary and sufficient condition for maintaining the balance. In this sense, realizing institutional arrangements for flexibility are the main policy suggestions for stability in the labor market. Since the early 1980s when the Keynesian approach was discredited, wage flexibility has been discussed extensively and has been widely accepted. Wage flexibility, which has become an important element of structural adjustment programs supported by the IMF and the World Bank, has been put into practice in Russia since the first years of the transition from a planned economy to the market economy. In the first phase of the transition, the economy in Russia experienced long and severe depressions like all Central and Eastern European Countries. While the macroeconomic shocks experienced in these countries caused a decrease in employment and a significant increase in unemployment, such a situation was not observed in the labor market in Russia. In other words, the adjustment in the labor market in Russia was based on real wages, not on employment and unemployment, as in these countries. During this period, relatively stable employment and low real wages are the main features of the Russian labor market. It is seen that the Russian labor market model characterized here was applied in the same way after 2000 as well. Employment, working hours or unemployment did not react significantly to macroeconomic shocks between 2000 and 2019, while real wages quickly adjusted. Thanks to the flexibility of real wages, there was no need for layoffs because of demand shocks, and stability was achieved at the employment level. In the same period, the unemployment rate decreased steadily and reached almost its natural rate. However, wage flexibility, which provides stability in the labor market, has led to an increase in low-wage jobs and thus has become one of the most important factors leading to an increase in income inequality. Russia has relatively high employment and low unemployment rates compared to the OECD countries. However, both the absolute value of minimum wages and the ratio of minimum wages to average wages are far below the OECD average.

Anahtar Kelimeler

Russian economy, labor market, wage flexibility, employment, income distribution

Kaynakça

• Aydın, Yılmaz ve Özlem Saydar. “İşgücü Piyasasında Esneklik Tartışmaları (Türkiye ve AB Ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi)”. Uluslararası Ekonomi Araştırmaları Konferansı ve Finansal Piyasalar Kongresi – Edirne. Ankara: Detay Yayıncılık, 2017.
• Bulutay, Tuncer. Employment, Unemployment and wages in Turkey. Geneva: International labour Organizations.
• Canşen, Efkan. “Sovyetler Birliği’nden Rusya Federasyonu’na Doğru Değişimin Yan Etkileri”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 24 (Aralık 2011): 79-88.
• Clarke, Simon. The Development of Capitalism in Russia. New York: Routledge, 2007.
• Duman, Mehmet ve Nigar Samadov. “Türkiye ile Rusya Federasyonu Arasındaki İktisadi ve Ticari İlişkilerin Yapısı Üzerine Bir İnceleme”. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/2 (2003): 25-47.
• E. Erdem, A. G. Yücel ve A. Köseoğlu. “Female Labour Force Participation and Economic Growth: Theoretical and Empirical Evidence”, The Empirical Economics Letters, 15/10 (2016): 985-991.
• Fabrizio, Stefania vd., “Women in the Labor Force: The Role of Fiscal Policies”. IMF Staff Discussion Note 20/03 (2020).
• Gimpelson, Vladimir and Douglas Lippoldt. The Russian Labour Market: Between Transition and Turmoil. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2001.
• Gurvich, Evsey and Elena Vakulenko. “Macroeconomic and structural properties of the Russian labor market: A cross-country comparison”. Russian Journal of Economics 3/4 (December 2017): 411–424.
• İşcan, İsmail ve Yıldız Hatipoğlu, “Rusya’da Serbest Piyasa Ekonomisine Geçiş Süreci ve 2008 Küresel Krizi”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 61/1 (2011): 177-237.
• Karabulut, Şahin. “2014 Rusya - Batı Gerilimi ve Rusya Ekonomik Krizine Bakış”. Journal of Social and Humanities Sciences Research 6/48 (2019): 4670-4676.
• Küçük, Yalçın. Sovyetler Birliği’nde Sosyalizmin Çözülüşü. İstanbul: Mızrak Yayıncılık, 2010.
• Leijonhufvud, Axel. “Keynes and the Keynesians: A Suggested Interpretation”. The American Economic Review 57/2 (1967): 401-410.
• McFaul, Michael. “State Power, Institutional Change, and the Politics of Privatization in Russia”, World Politics 47/2 (1995): 210-243.
• Maddison, Angus. The World Economy, Volume 2: Historical Statistics. Paris: Development Centre Studies – OECD, 2006.
• Özkaplan, Nurcan. “Türkiye’de İşsizliğin Analizi ve Makroekonomik Politikalara Karşı Duyarlılığı”. İktisat, İşletme ve Finans 145 (Nisan 1998): 31-43.
• Paya, Merih. Makro İktisat, 4. Baskı. İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2013.
• Pankov, Vladimir. “Die Russische Wirtschaft zu Beginn des 21. Jahrhunderts”. Wirtschaft und Gesellschaft 2 (2001): 187-218.
• Rozhkova, K. V., S. Y. Roshchin and S. A. Solntsev. “Wage Adjustment Practices in Russian Firms”. Russian Management Journal 18/2 (2020): 217–234.
• Rustem, M.N. and R. A. Denis, “Informal Employment in Russia of The XXI Century: New Trends of Development”. The Business and Management Review 8/4 (2017): 421-433.
• Santalova, M. S., L. R. Kotova and D. K. Balakhanova. “Labour Market Situation as an Indicator of the Life Quality in Russia”. Science and Technology 3 (2016): 169-177.
• Timerkhanov, R. S., N. M. Sabitova and C.M. Shavaleyeva, “Income Inequality in Russia, Issues and Trends in Interdisciplinary Behavior and Social Science”. 6th International Congress on Interdisciplinary Behavior and Social Sciences, ICIBSoS 2017. Bali: Indonesia (2018).
• Calvo, P. A., L. F. Lopez-Calva and J. Posadas. “A Decade of Declining Earnings Inequality in the Russian Federation”. Policy Research Working Paper 7392 (2015). Erişim tarihi: 25 Kasım 2020, https://elibrary.worldbank.org/doi/abs/10.1596/1813-9450-7392
• Gimpelson, Vladimir and Rostislav Kapeliushnikov. “Labor Market Adjustment: Is Russia Different?”, Discussion Paper, IZA DP No. 5588, (2011), 3, Erişim tarihi: 10 Ekim 2020, http://ftp.iza.org/dp5588.pdf
• Gimpelson, Vladimir and Rostislav Kapeliushnikov. “Between Light and Shadow: Informality in the Russian Labour Market”. IZA Discussion Paper No. 8279 (2014), https://www.iza.org/publications/dp/8279/between-light-and-shadow-informality-in-the-russian-labour-market
• Gimpelson, Vladimir. “The labor market in Russia, 2000–2017”, IZA World of Labor 466 (2019), 2, Erişim tarihi: 10 Ekim 2020, https://wol.iza.org/uploads/articles/501/pdfs/the-labor-market-in-russia.pdf?v=1
• Lopatina, Marina and Victor Lyashok. “The Impact of the Minimum Wage on the Labor Market and the Level of Poverty in Russia”. Working Papers 031902 (2019), 17-18, Erişim tarihi: 10 Kasım 2020, https://ideas.repec.org/p/rnp/wpaper/031902.html
• Lukiyanova, Anna and Nina Vishnevskaya. “Decentralization of minimum wage setting in Russia: Causes and consequences”, Working Paper 206 (2014), 11-12, Erişim tarihi 22 Ekim 2020, www.econstor.eu/handle/10419/106263
• OECD, https://data.oecd.org/
• Dünya Bankası, https://data.worldbank.org/
• IMF, https://www.imf.org/en/Data
• ILO, https://www.ilo.org/global/statistics-and-databases/lang--en/index.htm