TREATY OF MOSCOW AND NORTH-EAST BORDER OF TURKEY

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 2, 1 - 20, 01.06.2015

Ayna Askeroğlu Arslan

Öz

One of the significant treaties related with the Turkish-Russian relations is the Moscow Treaty, signed in March 16th, 1921. The troublesome period of the two states and situation of the Caucasus, held in the treaty, increased its significance. Turkey and Russia aimed to assure their borderlines mutually. In this paper, the determination process of the north-east border of Turkey in Moscow Treaty according to the archival documents of the Soviet Russia is evaluated in detail. It is thought that it would give a chance to the researchers who want to make comparative studies on the issue with, also, using the Turkish archival documents. The works related with the issue are based on the Turkish documents but the Russian diplomatic documents, which were published in 24 volumes, are not used. The Russian documents, used in this works help to figure out how the Russian delegation prepared to the negotiations and how they reacted to the new developments. Also, these documents helped us to figure out that Russia, the protector of the Armenia, took the Azerbaijan’s side while determining the borderline and supported Nahcivan to remain as a part of Azerbaijan. It could be thought that the new established Russian state behaved in the same way with Turkey, because it needed allies in the international arena and wanted to spread its communist ideology. In the paper, the mountains, valleys, plains and the settlements on the north-east borderline of Turkey are figured out with the help of the Russian documents

Anahtar Kelimeler

Treaty of Moscow, Turkey-Russia Border, Russian Archive, Elviye-i Selase, Transcaucasia, Azerbaijan, Georgia, Armenia

MOSKOVA ANLAŞMASI VE TÜRKİYE’NİN KUZEY-DOĞU SINIRI

Öz

Türk-Rus ilişkileri tarihinde yer alan önemli uluslararası anlaşmalardan birisi de 16
Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova anlaşmasıdır. Anlaşmanın özellikle her iki ülkenin
sancılı dönemine denk gelmesi ve Türkiye ile komşu olan Kafkasların da işin bir parçası
olması önemini arttırmıştır. Moskova anlaşmasıyla Türkiye ve Rusya sınırlarını karşılıklı
güven altına almayı amaçlamışlardı. Bu çalışmada teferruatlı bir şekilde, Sovyet Rusya arşiv
belgelerine dayanarak yeniden değerlendirdiğimiz Moskova Anlaşmasında Türkiye'nin
kuzeydoğu sınırının belirlenmesi hususunu değerlendirdik. Bu sayede konu hakkında
yapılacak yeni çalışma ve değerlendirmelerde Türk arşiv belgelerinin karşılaştırılmalı
kullanma imkânı sağlanacağı düşüncesindeyiz. Konu ile alakalı bugüne kadarki çalışmalar
daha ziyade ülkemiz arşiv belgelerine dayalı olarak yapılmış, 24 cilt halinde neşreden Rus
Hariciye belgeleri zikredilen konuda araştırmacılar tarafından bugüne kadar
değerlendirilmemiştir.
Çalışmada kullandığımız Rus arşiv belgeleri sayesinde Rus heyetinin hazırlık
aşamasında nasıl bir tutum sergilediği, muhtemel gelişmeler karşısında nelere dikkat etmeleri
gerektiği gibi hususlara dair yeni bilgiler ortaya konulmaktadır. Yine bu belgeler sayesinde
her seferinde Ermenistan'ın hamiliğini üstlenen Rusya'nın sınır konusunda Azerbaycan'dan
yana tavır takındığını (Nahçıvan'ın Azerbaycan'a verilmesi) ortaya koyma imkânı elde
edilmiştir. Rusya'nın böyle bir tavır sergilemesi ve Türkiye ile hemfikir olmasının nedeni
yeni kurulan Sovyet devletinin uluslararası arenada bir müttefik arayışı yanında, komünist
ideolojisini yayma arzusunda bulunması olarak değerlendirilebilir. Yine bu çalışmada
kullanılan Rus arşiv belgeleri sayesinde Türkiye’nin kuzeydoğu sınırı, en ince ayrıntısına
varıncaya kadar, sınır hattının geçtiği güzergâhlardaki dağ, vadi, ova ve yerleşim yerleri de
ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler

Moskova Anlaşması, Türk-Rus sınırı, Rus arşivi, Elviye-i Selase, Güney Kafkasya, Gürcistan, Azerbaycan, Ermenistan