ART OF THEATRE IN TURKESTAN UNDER THE INFLUENCE OF JADIDISTS

Yıl 2014, Cilt: 16 Sayı: 2, 219 - 232, 01.06.2014

Seda Yılmaz Vurgun

Öz

Turkestan region is a place which had experienced a declining process since 16thcentury and starting from the early 18th century it has been occupied by Russians. The intellectuals, who were travelled and educated in such centers as Istanbul, Egypt, Moscow and Paris, have reacted against the difficult conditions that Muslims of Russia were in and they founded the movement of Jadidism. Ismail Gasprinsk was the leading founder of Jadidism and the movement has started to rise with establishment of the Schools for Jadidism Methods and with publication of Tercuman Journal. With the support of those intellectuals who were the leaders of Jadidism as Abdullah Qari, Abdulhamid Cholpan, Hamza Hakimzada Niyaziy, Abdullah Awlani, Abdurrauf Fitrat and Munawwar Qari, the movement of Jadidism has become widespread among all Muslim Community within Russia. The fields of literature and media were used by the intellectuals for spreading reforms and also art of theatre was considered as very significant. Mahmud Khoja Bedbudi’s novel of Padarkush has enlarged the interest towards drama and this play was staged in numerous places. Many drama groups were established only due to the effect of that play. For Jadidists, the theatre stage has become a place where they can indicate the truths to people in terms of both politically and morally. On the other hand, art of theatre has faced opposition from Russia and also from some parts of conservative side of local people

Anahtar Kelimeler

Art of Theatre, Jadidists, Padarkush, Turkestan

TÜRKİSTAN’DA CEDİTÇİLİK HAREKETİNİN ETKİSİNDE TİYATRO

Öz

Türkistan bölgesi XVI. yüzyıldan itibaren gerileme sürecine girmiş ve XVIII. yüzyılın başından itibaren de Rus işgaline uğramıştır. İstanbul, Mısır, Moskova ve Paris gibi merkezlerde seyahat eden ve eğitim alan aydınlar Rusya Müslümanlarını içinde bulundukları kötü şartlardan çıkarmak için harekete geçmişler ve ceditçilik hareketini başlatmışlardır. Cedidizm hareketi İsmail Gaspıralı önderliğinde başlamış usul-ü cedid okullarının açılması ve Tercüman gazetesinin yayınlanmaya başlaması ile hız kazanmıştır. Ceditçi aydınların önde gelenlerinde olan Abdullah Kari, Abdülhamid Çolpan, Hamza Hekimzade Niyaziy, Abdullah Avlâni, Abdurauf Fıtrat ve Münevver Karî gibi aydınların desteği ile ceditçilik hareketi bütün Rusya Müslümanları arasında yayılmıştır. Aydınlar reformları yayarken edebiyat, basın gibi alanları kullanmışlar ve tiyatroya büyük önem vermişlerdir. Mahmud Hoca Behbudi’nin Pederkuş adlı romanı tiyatroya ilgiyi artırmış ve bu oyun birçok bölgede sahnelenmiştir. Bu eserin etkisi ile birçok tiyatro grubu kurulmuştur. Tiyatro ceditçilerin hem siyasi hem de ahlaki anlamda insanlara gerçekleri gösterdikleri bir alan olmuştur. Ancak tiyatro Rusya’nın ve muhafazakâr kesimin bir kısmının muhalefetiyle karşılaşmıştır

Anahtar Kelimeler

Tiyatro, Ceditçiler, Pederkuş, Türkistan