MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK'S POLITICAL ACTIVITIES BETWEEN 1946-1950

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 967 - 985, 31.12.2019

Ali Çiftçi

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.545471

Cited By: 1

Öz

Fevzi Çakmak (1876-1950) is mainly known with his Military
personality and activities in Turkey. The fact that he is one of the few soldiers
with the title of Marshal is enough to show his success in the Military profession.
He was also noted as; the Minister of Defence in the First cabinet of the executive
ministers of Turkey in 1921,the Chairman of the second cabinet of the executive
ministers of Turkey, and the Chief of General Staff from 1924 and 1944 without interruption.
However it is little known, Fevzi Pasha has an important role in the political
life in the multi-party period as well. In 1944, Fevzi Çakmak, who did not
intend to retire from the Chief of General Staff except for his request, found himself
in the middle of Politics after loneliness he had lived for a short time.The study
discusses Fevzi Çakmak's activities and role in the political life
between1946-1950. The process of rapprochement with the Democratic Party (DP)
and becoming an independent member of parliament and even the desire for him to
lead the DP will be examined in the paper. Then, the activities of the Marshal that
heinitiated with some circles of left-wing and abandoned in a short time in the
context of human rights will be evaluated. In the meantime, the debates on how the
leftist circles wanted himto launch a public movement in the country getting ridof
the oppressiveness will be included. Later, the process of becoming the honorary
chairman of the Nation Party (MP) formed by the people most of whom left the DP
following the Marshal’s separation from the DP afte the July 12 Declaration as
a result of his worsening Relations with the party will be mentioned. Fevzi
Çakmak ,like the other ones who setup the MP, thought that the DP did not have enough
strong opposition against the Republican People’s Party(CHP). In the last part
of the paper, the political activities of Marshal Çakmak who spent the last two
years of his life in the MP will be examined within the framework of character analysis
and leadership features. The paper not only discusses the four-year wavy political
life of Fevzi Çakmak who was seized by great ambitions and entered politics in
1946 as a result of self- confidence based on Military Reputation and the love given
by the people, but it also examines the case of his being manipulated by some political
currents and parties because of his personality which is unfamiliar witht he functioning
of political life. How and with which motives Fevzi Çakmak, an obedient person to
the legitimate and existing authority pushed himself into a strong opponent against
the political staff that he had been to gether with for nearly 25 years will be
examined. In that, during the election in 1946 and his presence in the Assembly,
the Marshal had strong opposition against the CHP and İnönü, which did not
arise from policy differences.

Anahtar Kelimeler

Marshal Fevzi Çakmak, Nation Party, Democratic Party, Opposition

MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK’IN 1946-1950 YILLARI ARASINDAKİ SİYASAL FAALİYETLERİ

Öz

Fevzi
Çakmak, Türkiye’de daha çok askerî kişiliği ve faaliyetleriyle tanınmaktadır.
Mareşal unvanına sahip az sayıdaki askerden birisi olması onun askerlik
mesleğindeki başarısını göstermeye yetmektedir. Ankara Hükümeti’nde Milli
Savunma Bakanlığı; İcra Vekilleri Heyeti Reisliği yapmıştır. Cumhuriyet
döneminde 1924-1944 yılları arasında kesintisiz olarak Genelkurmay Başkanlığı yapmış
olması onu ayrıca meşhur etmiştir. Ancak az bilinmekle birlikte Fevzi Paşanın
çok partili dönemde siyasal hayatta da önemli bir yeri vardır. Bu çalışmada
Fevzi Çakmak’ın 1946-1950 yılları arasında siyasal hayattaki faaliyetlerine ve
rolüne yer verilecektir. Üzerinde durulan dönem ülkenin çok partili siyasal
hayata geçiş yıllarıdır. 12 Ocak 1944 tarihinde, 68 yaşındayken isteği dışında Genelkurmay
Başkanlığı’ndan emekliye sevk edilen Fevzi Çakmak büyük bir hayal kırıklığına düşmüş
ve bir süre hayata karşı küskünlük içinde yaşamıştır. Makam sevgisi ve hırsına
sahip olan Mareşal, o yıllarda kendisini bir köşeye atılmış ve önemsiz hissetmekteydi.
Emekli edilişine karar veren Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye dargınlık ve kırgınlık
duyguları içinde günlerini geçirdiği bir sırada, 1946 seçimlerinde DP
listesinden bağımsız milletvekili seçilme teklifi almış ve bunu kabul ederek
siyasal hayata atılmıştır. Daha önce CHP’den gelen milletvekilliği tekliflerini
kabul etmeyen Mareşal 1946 seçimleri sırasında ve Mecliste iken CHP’ye ve
İnönü’ye karşı keskin ve sert bir muhalefet yürütmüştür. Çakmak’ın 20 yıldan daha
uzun süredir bir parçası olduğu CHP iktidarına karşı muhalefete geçişi keskin bir
dönüşü ifade etmektedir.Hayatınınson4yılı,önce CHP’ye, sonra CHP ve DP’ye
muhalefetle geçmiştir. Askerî şöhreti ve halk tarafından sevilmesinin etkisiyle
1946’da girdiği siyasette büyük bir ihtiras geliştiren Fevzi Çakmak aslında
siyasal hayatın işleyişine yabancıdır. Onun bu durumu ve İnönü ile CHP’ye olan
sert muhalefeti bazı siyasal akımlar ve partilerce istismar edilmiş görünmektedir.
Önce DP kendisinin toplumdaki prestijinden yararlanmış, ardından sol akıma
mensup bazı çevreler ona adeta bir halk hareketi başlatma misyonu yüklemek
istemişlerdir. Son olarak Mareşal Çakmak, DP içinde, lider kadronun CHP
iktidarına karşı muhalefetini yeterli bulmayan müfrit grupla birlikte hareket
etmiş ve buradan doğan Millet Partisi’ne fahrî genel başkan olmuştur. Hayatının
son iki yılını MP’de geçiren Çakmak Paşa, çok dalgalı ve gelgitli bir 4 yıllık
siyasal hayat yaşamıştır. Aslında mevcut otoriteye itaatkâr bir kişilik
yapısında olan Fevzi Çakmak’ın emeklilik sonrası keskin bir siyasal muhalefete kayması
kişiliğine ters düşmektedir. Onu bu duruma yönelten etkenler mevki hırsı ve
kendini vazgeçilmez görme duygusu gibi kişisel etkenlerdir. Lider karakterli
birisi olmayışı onun siyasette başarılı olmasına engel olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mareşal Fevzi Çakmak, Demokrat Parti, , Millet Partisi, Muhalefet

Kaynakça

• Acar, D. G. (2006). “Mareşal Fevzi Çakmak’ın Millî Mücadele, Kurtuluş Savaşı ve Atatürk’e İlişkin Konuşma, Demeç ve Söyleşileri Üzerine Bir Basın Taraması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXII, Sayı: 64. 293-328.
• Akın, 11.09.1947.
• Atay, F. R. (1999). Çankaya. Cilt 2. Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık. İstanbul.
• Aydemir, Ş. S. (2009). İkinci Adam, Cilt 2, Remzi Kitabevi, 5. Basım, İstanbul, 1985.
• Baban, C. Politika Galerisi, Timaş Yayınları. İstanbul.
• Baycan, N. (1989) “Mareşal Fevzi Çakmak”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt VI, Kasım 1989, Sayı: 16. 177-206.
• Bayır, Ö. E. (2011). “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Solda Partileşme”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:45.45-72.
• Çaylak, A. (2007). “1946-50 Arası Dönemde Müfrit Muhafazakar Demokratlar ve Türk Demokrasisinin Almış Olduğu Biçim”, A.Ü., SBF Dergisi, Cilt 62, Sayı 1.
• Ekinci, E. B. “Denenmiş Bir Sadakat: Fevzi Çakmak’a Atatürk’ün itimadı nereden ileri geliyor?”, http://www.ekrembugraekinci.com/mmakale.asp?id=418 (Erişim Tarihi: 25.07.2019).
• Erer,T. (1963),Türkiye’de Parti Kavgaları, Cilt1,Ticaret Postası Matbaası, Yay.yok, İstanbul.
• Eroğul, C. (2014). Demokrat Parti, Yordam Kitap, 1. Basım, İstanbul.
• Gök, H. (1997). Mareşal Fevzi Çakmak’ın Askerî ve Siyasî Faaliyetleri (1876-1950), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Gülsünler, M. E. ve Ertürk, H, A. (2012) “Demokrat Parti’nin 1946 - 1950 Yılları Arasındaki Halkla İlişkiler Stratejileri”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi; Cilt 7, Sayı 3, 90-99.
• Hatemi, N. (2010). Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri, Yapı Kredi Yayınları, 2. Cilt, 2. Baskı, İstanbul.
• Hürriyet, 10.04.2002.
• Irmak, S. (1981). Atatürk’ün Çevresi, Hisarbank Kültür Yayınları.
• Kabacalı, A. (1994). Türk Basınında Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Kudret, 08.08.1948, 13.08.1948, 09.04.1950.
• Omur, S. (1965). Mareşal Çakmak’ın Askerî Dehası, Siyasi Hayatı, 2. Baskı, Sinan Matbaası ve Neşriyat Evi, İstanbul.
• Milli Gazete, 31.03.2015.
• Sertoğlu, M. (2016). Mareşal Fevzi Çakmak Açıklıyor, Derin Tarih Kültür Yayınları, Anlatan: Adnan Çakmak, İstanbul.
• Tanin, 06.08.1946, 23.10.1946.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem 8, Cilt 1.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 8, Cilt 4.
• Tınal, M. (2000), “Türkiye’de Bir Sivil Toplum Örgütü: İnsan Hakları Derneği (1946)”, DEÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 9-10, 117-121.
• Toker, M. (1990). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, 1944-1973, Tek Partiden Çok Partiye- 1944-1950, Bilgi Yayınevi, 2. Basım, Ankara.
• Ulus, 23.10.1946.
• Uran, H. (2008). Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Vatan, 10.11.1947.
• Yılmaz, E. (2010). “Türkiye’de Siyaset Alanının Yeniden Tanziminde İki Önemli Olay: Tan Gazetesi Baskını ve Mareşal Fevzi Çakmak’ın Ölümü”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı: 1. 61-72.