EĞİTİM ALANINDA ÜSTBİLİŞ ÜZERİNE YAPILAN LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İÇERİK ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 155 - 177, 06.06.2022

Selva Bakkaloğlu Veli Toptaş

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.911333

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de eğitim alanında üstbiliş konusunda yapılmış olan lisansüstü tezlerin incelenmesidir. Araştırma; betimsel tarama modeliyle desenlenmiştir. Araştırmanın evreni; Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Yayın Dokümantasyon Daire Başkanlığı bünyesinde bulunan eğitim fakülteleri kapsamında üstbiliş konusunda yapılmış 192 lisansüstü tez oluşturmaktadır. Verilerin analizinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre üstbiliş konulu tezler 2007-2020 yılları arasında dağılım göstermiştir. Tezler tür bakımından incelendiğinde 128 tezin yüksek lisans; 64 tezin ise doktora düzeyinde olduğu görülmüştür. Tezlerde çoğunlukla nicel araştırma yöntemleri tercih edilmiştir. Hedef kitle dağılımına bakıldığında en fazla lisans öğrencileriyle çalışılmıştır. Tezlerde konu alanı olarak en çok matematik eğitimi üzerine; üstbiliş konusunda ise üstbilişsel farkındalık üzerinde durulduğu görülmüştür. Tezlerde yapılan öneriler genellikle iki boyut çerçevesinde toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

üstbiliş, lisansüstü tez, eğitim

CONTENT ANALYSIS OF GRADUATE THESIS ON METACOGNITION IN EDUCATION

Öz

The purpose of this research is to examine the graduate theses on the subject of metacognition in education in Turkey. Research was designed with a descriptive scanning model.The population of the research; The Higher Education Council (YÖK) constitutes 192 graduate theses on metacognition within the education faculties under the Department of Publication and Documentation. Content analysis technique was used in the analysis of the data. According to the findings, the theses on metacognition were distributed between 2007 and 2020. When the theses are examined in terms of genre, 128 theses have master's degree; It was seen that 64 theses were at the doctoral level. Quantitative research methods are mostly preferred in theses. Considering the distribution of the target group, most of the studies were conducted with undergraduate students Mostly on mathematics education as a subject area; On the subject of metacognition, it was seen that metacognitive awareness was emphasized. Suggestions made in theses are generally gathered in two dimensions.

Anahtar Kelimeler

Metacognition, postgraduate thesis, education.

Kaynakça

• Açıkgöz, K.Ü. (2002). Aktif öğrenme (1. Baskı). İzmir. Eğitim Dünyası Yayınları.
• Akdur, T. E. (1996). Yardımlaşarak Bilgisayar Ortamında Kavram Haritalarının Hazırlanmasının, Lise Seviyesindeki Öğrencilerin Fizik Başarısı, Fizik Dersine ve Kavram Haritalamaya Yönelik Tutumları ve Bilişsel Beceri Üzerine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara
• Aktürk, A. O. ve Şahin, İ. (2011). Üstbiliş ve bilgisayar öğretimi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 383-407.
• https://www.researchgate.net/publication/313676763_USTBILIS_VE_BILGISAYAR_OGRETIMI (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Aşık, G. ve Sevimli, E. (2015). Üstbiliş kalibrasyonunun matematik başarısı bağlamında incelenmesi: Mühendislik öğrencileri örneği. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 32 (2). 19-36.
• Aydın, A., Selvitopu, A. ve Kaya, M. (2018). Sınıf yönetimi alanındaki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 41-56. doi:10.17240/aibuefd.2018..-382251.
• Ayvaz, E. (2018). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Matematiksel Ölçme Becerilerinin Üstbiliş Ve Özdüzenleme Açısından İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara
• Azevedo, R., Witherspoon, A., Chauncey, A., Burkett, C. ve Fike, A (2009). MetaTutor: a metacognitive tool for enhancing self-regulated learning. In R. Pirrone, R. Azevedo & G. AAAI Fall Symposium: Cognitive and Metacognitive Educational Systems.https://www.semanticscholar.org/paper/MetaTutor%3A-A-MetaCognitive-Tool-for-Enhancing-Azevedo-Witherspoon/2e9dbf404d697a042b7ca1cb5ee9817b2be1fe05?p2df. (Erişim Tarihi: 03.06.2020)
• Baş, F. ve Sağırlı, Ö.M.(2017). Türkiye’de eğitim alanında üstbiliş odaklı yapılan makalelere yönelik bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(192), 1-33. doi:10.15390/EB.2017.7115.
• Blakey, E. ve Spence, S. (1980). Developing metacognition. Syracuse.NY: ERIC information center resources. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED327218.pdf,. (Erişim Tarihi: 13.07.2020)
• Bol, L. ve Hacker, D. J. (2012). Calibration research: Where do we go from here? Frontiers in Psychology, 3, 229. doi:10.3389/fpsyg.2012.00229
• Brezin, M. J.(1980). Cognitive monitoring: from learning theory to ınstructional applications. Educational Communications and Technology Journal, 28(4), 227-242. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/BF02766986.pdf . (Erişim Tarihi: 20.10.2020)
• Brown, A. L. (1987). Metacognition, executive control, self-regulation, and other more mysterious mechanisms. F. E. Weinert, R. H. Kluwe (Eds.), Metacognition, Motivation, and Understanding (65-116). Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Camadan, D. (2019). Üstbilişsel strateji eğitiminin İngilizce akademik yazma başarısına ve üstbilişsel farkındalığa etkisi (Yayımlanmamış Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Cemiloğlu, M. ve Ogur, E. (2016). Okuma öğretiminde biliş ve üst-biliş stratejileri. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(1), 46-53. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/939787 . (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 22-26. https://docplayer.biz.tr/8266691-Ustbilis-ahmet-cakiroglu-giris.html. (Erişim Tarihi: 03.06.2020)
• Çiltaş, A. (2012). 2005-2010 yılları arasında matematik eğitimi alanında Türkiye’de yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının içerik analizi. International Journal of Social Science, 5(7), 211-228. doi: 10.9761/JASSS_235
• Dunlop, J. C. ve Grabinger, R. S. (1996). Rich environment for the active learning ın the higher education. In B. G. Wilson (Ed.), Constructing learning environments: Case studies in instructional design (65-82). Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications.
• Erden, M. ve Akman, Y.(1996). Eğitim Psikolojisi: Gelişim, Öğrenme ve Öğretme. Ankara: Arkadaş Yayınları
• Flavell, J. H. (1976). Metacognition aspects of problem solving. In L. B. Resnick (Ed.), The nature of intelligence (231–235). Hillsdale: NJ Lawrence Erlbaum.
• Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. Amerıcan Psychologıst, 34(10), 906-911. doi:10.1037/0003-066X.34.10.906m https://pdfs.semanticscholar.org/7817/fe40a0c10af647a76753d9b53f511df704a7.pdf?_ga=2.100792257.1937077253.1616534030-668896050.1616534030. (Erişim Tarihi: 12.10.2020)
• Flavell, J. H. (1981). Cognitive monitoring. In W. P. Dickson (Ed.), Children‟s oral communication skills. New York: Academic Press
• Garcia, T., Rodríguez, C., González-Castro, P., González-Pıenda, J.A. ve Torrance, M.(2015). Elementary students’ metacognitive processes and post-performance calibration on mathematical problem-solving tasks. Metacognition and Learning, 11(2), 139–170 doi:10.1007/s11409-015-9139-1.
• Gökçek, T., Babacan, F.Z., Kangal, E., Çakır, N. ve Kül, Y. (2013). 2003-2012 yılları arasında Türkiye’de karma araştırma yöntemiyle yapılan eğitim çalışmalarının analizi. International Journal of Social Science, 6( 7), 435-456.
• Gürcan A. N (2004). Bilişötesi öğrenme stratejileri ölçme aracının geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 123 - 136.
• Hacker, D. J. (1998). Metacognition: definitions and empirical foundations. In D. J. Hacker, J. Dunlosky and C. A. Graesser, (Eds.), Metacognition in educational theory and practice, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbum. https://ssrlsite.files.wordpress.com/2017/11/routledgehandbooks-9780203876428-chapter16-zimmerman.pdf . (Erişim Tarihi:12.10.2020)
• Hall, K. ve Myers, J. (1998). That’s just the way I am: Metacognition, personal intelligence and reading. Reading, 32 (2), 8-13. doi:10.1111/1467-9345.00082.
• Hıdıroğlu, Ç. N. (2018). Üstbiliş kavrama ve problem çözme sürecinde üstbilişin rolüne eleştirel bakış. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 87-103. doi: 10.30794/pausbed.424862.
• Huang, Y. (2011). A study of social media impact on metacognition in an online inquiry learning activity. Journal of Next Generation Information Technology, 2 (4), 40-46. doi:10.4156/jnit.vol2.issue4.4.
• Jacobs, J.E. ve Paris, S.G. (1987). Children’s metacognition about reading: Issues in definition, measurement and instruction. Educational Psychologist, 22(34), 255–278. doi:10.1080/00461520.1987.9653052.
• Jiang, Y., Ma, L. ve Gao, L. (2016) .Assessing teachers' metacognition in teaching: The teacher metacognition ınventory. Teaching and Teacher Education, 59, 403-413. doi:10.1016/j.tate.2016.07.014.
• Kahramanoglu, R. ve Deniz, T . (2017). Ortaokul öğrencilerinin üstbiliş becerileri, matematik özyeterlikleri ve matematik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3) , 189-200. DOI: 10.17679/inuefd.334285.
• Kaplan, A, Duran, M. ve Baş, G. (2016). Ortaokul öğrencilerinin matematiksel üstbiliş farkındalıkları ile problem çözme beceri algıları arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (1) , 1-16 . DOI: 10.17679/iuefd.17119785.
• Karadağ, R. (2014). Okuma ilgisi, tutumları ve alışkanlığı konusunda yapılmış çalışmaların lisansüstü tezlere dayalı analizi: YÖK ve Proquest veri tabanları örneklemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35 (1), 1-17. doi:10.9779/PUJE619.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemi (22.Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kazu, İ.Y. ve ÇAM, H. (2019). Öğretmen yeterliği ve nitelikleri üzerine yapılmış lisansüstü çalışmaların incelenmesi: Bir içerik analizi çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (71), 1349 – 1367. doi:10.17755/esosder.516910.
• Kuhn, D., ve Dean, D. (2004). A bridge between cognitive psychology and educational practice. Theory and Practice, 43(4), 268–273. doi:10.1207/s15430421tip4304_4.
• Kurtuluş, A, Öztürk, B. (2017). Ortaokul öğrencilerinin üstbilişsel farkındalık düzeyi ile matematik öz yeterlik algısının matematik başarısına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 762-778. DOI: 10.14582/DUZGEF.1840.
• Leonard, D.C. (2002). Learning theories: A to Z. London.: Greenwood Press
• Maden, A. (2020). Akıcı okuma ile ilgili lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri: Bir betimsel analiz çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 543-558. doi:10.16916/aded.696790.
• Martinez, M. E. (2006). What is metacognition? Phi Delta Kappan, 87(9), 696–699. doi:10.1177/003172170608700916.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş bir kaynak kitap: Nitel veri analizi. (S. A. Altun, A. Ersoy Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Nietfeld, J.l, Cao, l. ve Osborbe, J.W. (2005). Metacognitive monitoring accuracy and student performance in the postsecondary classroom. The journal of experimental education, 74(1). 7-28. https://www.researchgate.net/profile/Jason-
• Osborne/publication/284066045_Metacognitive_monitoring_accuracy_and_student_performance_in_the_postsecondary_classroom/links/56eff9db08ae52f8ad7f86d6/Metacognitive-monitoring-accuracy-and-student-performance-in-the-postsecondary-classroom.pdf adresinden elde edildi. (Erişim Tarihi: 14.10.2020)
• Nietfeld, J. L., Cao, L. ve Osborne, J. W. (2006). The effect of distributed monitoring exercises and feedback on performance and monitoring accuracy. Metacognition and Learning, 1(2), 159-179. doi: 10.1007/s10409-006-9595-6.
• Özbay, M. ve Bahar, M . (2012). İleri okur ve üstbiliş eğitimi . Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1 (1), 158-177. doi: 10.7884/teke.26.
• Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 713-740. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256304 . (Erişim Tarihi: 04.09.2020)
• Panaoura A. ve Philippou G. (2007). The developmental changeof young pupils’ metacognitive ability in mathematics in relationto their cognitive abilities, Cognitive Development, 22(2), 149–164. doi:10.1016/j.cogdev.2006.08.004.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (Third Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Pintrich, P. R. (2002). The role of metacognitive knowledge in learning, teaching, and assessing. Theory into Practice, 41 (4), 219-225. doi:10.1207/s15430421tip4104_3.
• https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1207/s15430421tip4104_3?casa_token=tAGZdabKRrcAAAAA:A-3Wlh1GmYDo0zuXou4_0c-9gxx8Wvdgq0OUn0R50io_HfGGVl3R_S-fsotbZuLCmjnoGT_VZAbyc6I . (Erişim Tarihi: 20.09.2020)
• Pressley, M. ve Harris, K.R. (2012). Cognitive strategies instruction: from basic research to classroom instruction. Alexander, P.A and Winne, P.H. (Ed). Handbook of Educational Psychology. NY: Taylor and Francis.
• Pritchhard, A. (2009). Ways of learning. learning theories and learning styles in the clasroom. Newyork: Routledge.
• Saban, A.,Eid-Koçbeker, B.N., Saban, A., Alan, S., Doğru, S., Ege, İ., Arslantaş, S., Çınar, D. ve Tunç, P. (2010). Eğitim bilim alanında nitel araştırma metodolojisi ile gerçekleştirilen makalelerin analiz edilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, (30), 125-142. https://docplayer.biz.tr/6775035-Egitimbilim-alaninda-nitel-arastirma-metodolojisi-ile-gerceklestirilen-makalelerin-analiz-edilmesi.html . (Erişim Tarihi: 15.10.2020)
• Savaş, E., Taş, S. ve Duru, A. (2010). Matematikte öğrenci başarısını etkileyen faktörler.İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11 (1), 113-132
• Schraw, G. ve Moshman, D. (1995). Metacognitive theories. Educational Psychological Review, 7(4), 351–371. doi:10.1007/BF02212307 https://www.researchgate.net/publication/227297989_Metacognitive_Theories . (Erişim Tarihi: 10.10.2020)
• Schraw, G. ve Sperling-Dennison, R. (1994). Assesing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psyhology, 19(4), 460-475. doi:10.1006/ceps.1994.1033.
• Schneider, W. ve Lock, Q. (2002). The development of metacognitive knowledge in children and adolescents. T. Perfect ve B. Schwartz (Ed.), Applied metacognition. West Nyack, NY, USA: Cambridge University Pres.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430 453. doi:10.15390/eb.v39i173.3278.
• Selçioğlu Demirsöz, E. (2014). Bilişüstü farkındalık ve geliştirilmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 4(2), 112-123. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200398 . (Erişim Tarihi: 20.09.2020)
• Senemoğlu, N. (2001). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. (3. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Senemoğlu, N. (2010). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. (16. Baskı). Ankara: Pegem.
• Sevgi, S, Çağlıköse, M. (2020). Altıncı sınıf öğrencilerinin kesir problemleri çözme sürecinde kullandıkları üstbiliş becerilerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35 (3) , 662-687.
• Toptaş, V. ve Gözel, E. (2018). Türkiye’de matematik kaygısı ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(3), 136-146. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/602374 . (Erişim Tarihi: 16.10.2020)
• Tüysüz, C. (2013). Üstün yetenekli öğrencilerin problem çözme becerisine yönelik üstbiliş düzeylerinin belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (21), 157-166. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/182887 . (Erişim Tarihi: 16.10.2020)
• Vaidya, S. R. (1999). Metacognitive learning strategies for students with learning disabilities. Education, 120(1), 186-189. https://www.questia.com/library/journal/1G1-56639766/metacognitive-learning-strategies-for-students-with . (Erişim Tarihi: 20.09.2020)
• Veenman, M. V. J., Van Hout-Wolters, B. H. A. M. ve Afflerbach, P. (2006). Metacognition and learning: Conceptual and methodological considirations. Metacognition Learning, 1, 3-14. doi:10.1007/s11409- 006-6893-0.
• Victor, A. M. (2004). The effects of metacognitive ınstruction on the planning and academic achievement of first and second grade children. (Unpublished doctoral dissertation). Graduate College of the Illinois Institute of Technology. Chikago, IL.
• Wilson, N.S ve Bai, H. (2010). The relationships and impact of teachers’ metacognitive knowledge and pedagogical understandings of metacognition. Metacognition Learning 5(3), 269-288 doi:10.1007/s11409-010-9062-4.
• Winn, W. ve Snyder, D. (1996). Cognitive perspective in psychology. In D. H. Jonassen (Ed.), Handbook of research on educational communications and technology (112-142). New York: Simon & Schuster Macmillan. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.472.9520&rep=rep1&type=pdf . (Erişim Tarihi: 20.09.2020)
• Yaşar, Ş. ve Papatğa, E. (2015). İlkokul matematik derslerine yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 113-124. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/200408 . (Erişim Tarihi: 11.09.2020)
• Yetim Karaca, S. ve Ada, S. (2018). Öğrencilerin matematik dersine ve matematik öğretmenine yönelik algılarının metaforlar yardımıyla belirlenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi 26 (3), 789-800. doi:10.24106/kefdergi.413327.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, E. ve Ergin, Ö. (2007). Bilişüstü ve fen öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(3), 175-196. http://www.gefad.gazi.edu.tr/tr/download/article-file/77149.(Erişim Tarihi: 20.09.2020)
• Yurdakul, B. (2004). Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin problem çözme becerilerine, biliş ötesi farkındalık ve derse yönelik tutum düzeylerine etkisiyle öğrenme sürecine katkıları (Yayımlanmamış Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.