YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ETİK KODLARI MODELİNİN ÜNİVERSİTELERDEKİ UYGULAMALARININ PAYDAŞ GRUPLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 227 - 252, 06.06.2022

Saim Altay , Oğuzhan Aydemir

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.918402

Öz

Etik kavramı, son yıllarda yaşamın her alanında olduğu gibi akademik alanda da özellikle sıkça vurgulanmakta ve dile getirilmektedir. İçinde yer aldığımız dünyada, araştırma ve uygulama faaliyetlerinin başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için etik kodlara (kurallara) ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca etik kodların bireysel, toplumsal ve kurumsal ilişkilerin geliştirilebilmesi bakımından önemi büyüktür. Çalışmada etik kodların (kuralların) devlet üniversitelerinin paydaş gurupları ile olan ilişkileri üzerindeki etkinliğinin Etik Etkisini Geliştirme Modeli çerçevesinde analiz edilmesi amaçlanmıştır. Son olarak, Etik Etkisini Geliştirme Modeli’nin boyutları bazında devlet üniversitelerinde etik kodların etkililiğini ölçmeye yönelik bir araştırma yapılmıştır. Yükseköğretim Kurumları içerisinde yer alan devlet üniversiteleri, araştırmanın kapsamını oluşturmuştur. Araştırmada 393 akademik ve idari personeli kapsayan anket çalışması ile toplanan veriler SPSS (20.0) programında analiz edilmiştir. Devlet üniversitelerinde uygulanan ankette kullanılan ölçek için öncelikle güvenilirlik analizi açısından Cronbach’s Alpha değerleri hesaplanmıştır. Ölçek boyutları, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) ve Welch Testi ile üniversiteler arasında oluşan anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Farklılık kaynakları araştırması için Bonferroni, Scheffe, LSD ve Tamhane’s testleri uygulanarak karar verilmiştir. Etik Etkisini Geliştirme Modeli’ne göre; ankete katılan devlet üniversitelerinin modelin boyutları bazında değerlendirilmesi yapılarak gerçekleştirilen test sonuçlarına göre geliştirilen hipotezlerden dokuzu doğrulanmış ve diğer üçü ise doğrulanamamıştır. Araştırma kapsamındaki 23 üniversitenin etik kodlarının, üniversitenin (3 boyutu dışında) diğer tüm ilişkilerini olumlu etkilediği söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Etik, Meslek Etiği, Etik Kod, Üniversitelerin Etik Kodları

Teşekkür

Bilimin dünyasında verdiğiniz hizmetlerden dolayı teşekkür ederim.

THE IMPACT OF THE APPLICATION OF THE “ACADEMIC INSTITUTIONS ETHICS CODE MODEL” IN UNIVERSITIES ON STAKEHOLDER GROUPS: A RESEARCH

Öz

The concept of ethics has been emphasized and cited frequently in the academic field as in all areas of life in recent years. In the world we live in, ethical codes (rules) are necessary for the successful execution of research and application activities. In addition, ethical codes are of great importance for the development of individual, social and institutional relations. The aim of the study is to analyze the effectiveness of ethical codes (rules) on the relations of state universities with stakeholder groups within the framework of the Development Model of Ethical Effectiveness. Finally, a study has been conducted based on the dimensions of the Development Model of Ethical Effectiveness to measure the effectiveness of ethical codes in state universities. State universities, which are among Higher Education Institutions, constituted the scope of the research. In the research, the data collected by the questionnaire covering 393 academic and administrative staff were analyzed in the SPSS (20.0) program. First, Cronbach's Alpha values for the scale used in the questionnaire applied in state universities were calculated in terms of reliability analysis. Significant differences between universities were determined with the scale sizes, One-Way Analysis of Variance (ANOVA) and Welch Test. Bonferroni, Scheffe, LSD and Tamhane’s tests were applied to research the sources of difference. According to the Development Model of Ethical Effectiveness; Nine of the hypotheses developed according to the results of the tests carried out by evaluating the state universities participating in the survey on the basis of the dimensions of the model were confirmed and the other three could not be confirmed. It can be said that the ethical codes of 23 universities within the scope of the study positively affect all other relations of the university (except 3 dimensions).

Anahtar Kelimeler

Ethics, Professional Ethics, Code of Ethics, Ethical Codes of Universities

Kaynakça

• Ahlf, E. H. (2000). Ethik im Polizei Manegement (1.Baskı). Çeviren: Mehmet Öztürk. Ankara: Emniyet Genel Müdürlüğü Basımevi.
• Aktan, C. C. (2006). Özlenen Üniversite, Yaşanan Üniversite. Yeni Türkiye Yayınları.
• Alba, J. M. G. & Quinn, W. (2010). Professional Ethics: Fundamental Part, Instituto Tecnologicoy de Estudios Superiores de Occidente. E-Book, 9786077808299.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2007): Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamaları (5.Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Arıcıoğlu, M. A. & Tutan, A. (2008). Etik Etkisini Geliştirme Modeli ve Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak-Haziran 2008 (30), s. 47-76.
• Aydın, İ. (2012). Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Başaran, S.T., Ekinci, N., & Arıkan, S. (2017). Öğretim Elemanlarının Etik İlkelere Uygun Davranma Düzeyi Üzerine Bir Araştırma. Yükseköğretim Dergisi, 7(3), 197-208.
• Büken, N.Ö. (2006). Türkiye örneğinde akademik dünya ve akademik etik. Hacettepe Tıp Dergisi, 37, 164-170.
• Crawford, M. A. (2015). Professional Ethics- Role and Importance. Walden University, 1-9. https://www.researchgate.net/publication/279531343_Professional_Ethics_-_Role_and_Importance, (23.04.2019).
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş (7. baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çetintaş, H. B. (2016). Etik Kodları Bağlamında Kurumsal Etik İlkelerin İncelenmesi İstanbul Sanayi Odası Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Örneği, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/8, 167-186. Çokluk, O., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, S. (2021). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve L1SREL Uygulamaları (6. baskı). Ankara: Pegem Akademi
• Farrington, D., Anapiosyan, A. & Aleksanyan, N. (2016). A Code of Practise For Ethical Conduct In Higher Education Institutions: Recommendations For The Ministry of Education And Science of The Republic of Armenia,1-19. https://rm.coe.int/16806c85cb, (11.04.2019).
• https://istatistik.yok.gov.tr/, (31.12.2019).
• İslamoğlu, A.H. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (1.Basım). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• İyi, S. (2015). Etik Nedir? İ. Kuçuradi, D. Taşdelen (Ed), Etik (5.baskı). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Kapu, H. (2009). Akademik Bir Disiplin Olarak İş Ahlâkı. S. Orman & Z. Parlak (Ed.), İşletmelerde İş Etiği (52- 55), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemi (9. baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kayış, A. (2018). Güvenilirlik Analizi (Reliability Analysis). Ş. Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara: Dinamik Yay. Dağıtım.
• Koçoğlu, C.M. ve Avcı, M. (2018). Turizmde Küresel Etik Kodların Uygulanma Düzeyleri: Turizm Eğitimi Alan Öğrenciler Üzerinde Bir Araştırma. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi,7(1), 539-553.
• Malloy, D. C. & Fennel, D. A. (1998) Codes Of Ethics And Tourism: An Exploratory Content Analysis. Tourism Management, 19 (5), 453- 461.
• Molander, E. A. (1987). A Paradigm for Design, Promulgation and Enforcement of Ethical Codes. Journal of Business Ethics, 6(8), 619-631.
• Özdoğan. F. B. & Tüzün, İ. K. (2007). Öğrencilerin Üniversitelerine Duydukları Güven Üzerine Bir Araştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (2), 639-650.
• Rich, K. L. & Butts, J. B. (2012). Nursing Ethics (3rd (third) Edition). United States: Jones & Bartlett Learning.
• TMMOB. (2004). Küreselleşme Etik Kodlar ve Örgütler (1.Baskı). Ankara: Şafak Organizasyon Matbaacılık Ltd. Şti.
• Turan Somer, A. T. (2011). Bankacılık sektöründe etik kodların karakteristiği ve etik etkisni geliştirme modelinin özel sermayeli mevduat bankaları üzerine uygulanması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi/ Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, G. (2007). Akademisyenlik Mesleğine Yönelik Etik Kodların Geliştirilmesine İlişkin Bir Görgül Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• YÖK. (2014). Yükseköğretim Kurumları Etik Davranış İlkeleri. http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/02_00_00_27533.pdf, 28.01.2019.
• Yüksel, C. (2006). Kamu Yönetiminde Etik ve Türk Kamu Yönetiminde Etik Hakkında Yeni Yasal Düzenlemeler. İÜHFM, C.LXIV, S.2, 167-212.
• Yüksel, M. (2015). Etik Kodlar, Ahlak ve Hukuk. Hacettepe HFD, 5 (1), 9-26.