THE FACTORS AFFECTING TAX AUDIT IN TURKEY: INSTITUTION OF COMPROMISE

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 2, 751 - 770, 20.12.2022

Fatih Çavdar

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1184263

Öz

Although the understanding of the state has changed from past to present, states provide their citizens a better quality of life by undertaking different functions in addition to their basic functions such as providing justice or internal and external security. In order for the states to fulfill the responsibilities they have undertaken, the necessity of finding more financing sources has emerged and the need for continuous income sources has begun. In this context, we can say that the most important source of financing for states is tax revenues. The fact that tax revenues are in such an important position among the financial resources of the states brings up the issue of collecting these revenues in a healthy way. This necessitates having an effective audit institution. During tax audits, it is investigated whether the obligations of both the administration and taxpayers arising from taxation are fulfilled in accordance with the laws. The effective and efficient performance of these audits also reveals the relationship between the tax revenues that the states plan to obtain and the tax revenues they collect. Due to the reasons arising from the structure of tax audit, there are large differences between the tax revenues planned to be obtained and the tax revenues collected. This can be accepted as an indicator of the problems experienced in the field of tax auditing.
There are many factors affecting tax audit in Turkey. Considering the results, one of the most important of these factors is the existence of the institution of compromise. The institution of compromise can be defined as the settlement of the problem at the administrative stage, by agreeing of taxpayers or criminals responsible for tax penalties due to insufficient understanding of tax legislation or ignorance with the administration.
In this study, it will be tried to evaluate the compromise institution with all its aspects, starting from the factors affecting the tax audit. In this sense, the institution of compromise decreases the efficiency of tax penalties and the trust of taxpayers or criminals to audit and audit staff. In addition, the institution of compromise causes some of the planned taxes to be renounced and a large part of the penalties to be waived. This situation shows that the compromise institution affects negatively the tax audit.

Anahtar Kelimeler

Tax, Compromise, Tax Audit

TÜRKİYE’DE VERGİ DENETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: UZLAŞMA MÜESSESESİ

Öz

Geçmişten günümüze değişen devlet anlayışıyla birlikte, devletler, adalet veya iç ve dış güvenliğin sağlanması gibi temel fonksiyonlarının yanında, farklı fonksiyonlar üstlenerek, bireylerin daha kaliteli bir yaşam sürmesini sağlamaya çalışmaktadır. Devletlerin üstlenmiş olduğu bu sorumluluklarını yerine getirebilmesi, daha fazla finansman kaynağının bulunması gerekliliğini ortaya çıkarmış ve sürekliliği bulunan gelir kaynaklarına ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bu bağlamda, devletlerin finansman kaynakları arasında en önemlisinin vergi gelirleri olduğunu söyleyebiliriz. Devletlerin finansman kaynakları arasında vergi gelirlerinin bu kadar önemli bir konumda bulunması, bu gelirlerin sağlıklı bir şekilde toplanabilmesi konusunu gündeme getirmektedir. Bu ise etkin bir denetim müessesesine sahip olmayı gerekli kılmaktadır. Vergi denetimleri sırasında gerek idarenin gerekse de mükelleflerin vergilendirmeden doğan yükümlülüklerinin kanunlara uygun olarak yerine getirilip getirilmediği araştırılmaktadır. Bu denetimlerin etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi, devletlerin elde etmeyi planladığı vergi gelirleri ile tahsil ettiği vergi gelirleri arasındaki ilişkiyi de ortaya çıkarmaktadır. Vergi denetiminin yapısından kaynaklanan nedenlerden dolayı, elde edilmesi planlanan vergi gelirleri ile tahsil edilen vergi gelirleri arasında büyük farklar bulunmaktadır. Bu ise vergi denetimi alanında yaşanan sorunların bir göstergesi olarak kabul edilebilir.
Türkiye’de, vergi denetimini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Sonuçları itibariyle, bu faktörlerin en önemlilerinden birisi de uzlaşma müessesesinin varlığıdır. Uzlaşma müessesesi, vergi mevzuatının yeterince anlaşılamaması veya bilgisizlikten kaynaklanan nedenlerle vergi cezası kesilen mükellef veya ceza sorumlularının, vergi ve cezalar konusunda idare ile aralarında anlaşarak, sorunun idari aşamada çözümlenmesi şeklinde tanımlanabilir.
Çalışmada, vergi denetimini etkileyen faktörlerden hareketle, uzlaşma müessesesi tüm yönleriyle değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bu anlamda, uzlaşma müessesesi, vergi cezalarının etkinliği ile mükellef veya ceza sorumlularının denetime ve denetim elemanlarına olan güvenini azalmaktadır. Ayrıca uzlaşma müessesesi, elde edilmesi planlanan vergilerin bir kısmından vazgeçilmesine, cezaların ise büyük bir kısmından feragat edilmesine sebep olmaktadır. Bu durum ise uzlaşma müessesesinin vergi denetimini olumsuz olarak etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Uzlaşma, Vergi Denetim

Kaynakça

• Başpınar, A. (2009). Tax Law and Turkish Tax System, Ankara: Republic of Turkey Ministry of Finance Strategy Development Unit Issue No: 2009/394.
• Çavdar, F. (2021). Vergi İncelemelerinde Mükelleflerin Hak ve Ödevleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çavdar, F. (2019). Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Vergi Denetimi Uygulamalarının Karşılaştırılması, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 21(Ek Sayı), 127-140.
• Çavdar, F. (2018). Türkiye’de Vergi Denetimine İlişkin Sorunlar ve Öneriler, İnsan, Toplum ve Spor Bilimleri Araştırma Örnekleri, 343-364, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, 2021 Yılı Faaliyet Raporu, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No: 429, Ankara, 2022.
• Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018 Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: KB: 2896, ÖİK: 736, Ankara 2014.
• Küçükkaya, M. (2020). Tarhiyat Sonrası Uzlaşmanın Sonuçları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 30(1), 253-272.
• Organ, İ. (2008). Vergi Denetimi ve Türkiye Uygulaması. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Öz, E. ve Bozdoğan, K. (2019). Ülke Örneklerinden Karşılaştırmalarla Türk Uzlaşma Müessesesine Öneriler, Maliye Dergisi, 177, 330-353.
• Pehlivan, O. (2017). Vergi Hukuku, Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Sarılı, Ö. (2020). Türk Vergi Hukukunda Uzlaşma Müessesesinin İşleyişinin Meslek Mensupları Açısından Değerlendirilmesi: Aydın İline Yönelik Ampirik Bir Analiz, Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5(2), 40-64.
• Şeker, S. (1993). Tarhiyat Öncesi Uzlaşmaya Varılması Halinde İdare Adli Yargıda Dava Açabilir mi ?, Yaklaşım Dergisi, 11, 70-74.
• Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği, RG. Tarih: 31.10.2011, RG. No:28101.
• Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, RG. Tarih: 07.04.2021, RG. No: 31447.
• Tosuner, M. ve Arıkan, Z. (2011). Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Aşamada Çözümü ve Türk Vergi Yargısı, İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Uzlaşma Yönetmeliği, RG. Tarih: 03.02.1999, RG. No:2931.