TÜRKİYE’DE ULUSLARARASI TURİZM TALEBİNİN BELİRLEYİCİLERİ 2002-2022 DÖNEMİ PANEL VERİ ANALİZİ

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 297 - 316, 05.06.2024

Ümit Gaberli , Arya Akdeniz

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1430617

Öz

Bu çalışma, 2000’li yıllarda Türkiye’ye yönelik uluslararası turizm talebinin belirleyicilerini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada bağımlı değişken olarak, 2002-2022 yılları arasında Türkiye’ye en çok turist gönderen ilk 10 ülkenin (Almanya, Rusya, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Hollanda, İran, Fransa, Yunanistan, Avusturya ve Belçika) gönderdiği turist sayıları alınmıştır. Literatürdeki önceki çalışmalardan hareketle, uluslararası turizm talebinin belirleyicileri olarak: Gelir ve fiyat düzeyleri, Türk Lirası’nın reel efektif döviz kuru, turist gönderen ülkelerin Türkiye’ye olan uzaklığı ve ilgili ülkelerin politik istikrar endeksleri analize dahil edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, turist menşei ülkelerin kişi başına düşen gelirleri ve siyasi istikrarları, Türkiye’ye yönelik uluslararası turizm talebini olumlu yönde etkilemektedir. Ancak, turistin geldiği ülkede fiyatlar genel düzeyinin veya Türk Lirası’nın değerinin artması talebi olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, Türkiye’ye olan uzaklık da talebi negatif etkileyen unsurlardan birisidir. Ampirik bulgular Türkiye için sadece göreli ucuz mal ve hizmet sağlanmasına dayanan bir makro turizm politikasının yetersiz kalacağını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Turizm Talebi, Panel Veri, AMG Tahmincisi

Determinants of International Tourism Demand in Turkey: Panel Data Analysis for 2002-2022 Period

Öz

This study aims to analyze the determinants of international tourism demand for Turkey in the 2000s. The number of tourists in the top 10 tourist-originating countries for Turkey (Germany, Russia, UK, Bulgaria, Netherlands, Iran, France, Greece, Austria, and Belgium) between 2002 and 2022 is employed as the dependent variable in the study. Previous studies have identified the following determinants of international tourism demand: Income and price levels, the Turkish Lira’s real effective exchange rate, distance of tourist-originating countries from Turkey, and political stability indices of tourist-originating countries. The results indicate that tourist-originating countries’ per capita income and political stability increase Turkey’s international tourism demand. Conversely, an increase in the general level of prices in the originating countries or the value of the Turkish Lira has a negative impact on demand. Additionally, the distance to Turkey is one of the factors that negatively affects demand. Empirical findings suggest that a macro tourism policy focused only on relatively cheap goods and services will be insufficient for Turkey.

Anahtar Kelimeler

International Tourism Demand, Panel Data, AMG Estimator

Kaynakça

• Addison, R., Senadza, B. ve Agyire-Tettey, F. (2023). Economic Determinants of International Tourism Demand in Ghana. Ghana Social Science Journal, 20(1), 97-113.
• Altıntaş, H. ve Mercan, M. (2015). Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Panel Eşbütünleşme Analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(2), 345-376.
• Aydın, S., ve Coşkun, İ. O. (2023). Türkiye’ye Yönelik Turizm Talebinin Çekim Modeli ile Analizi: OECD Ülkeleri Örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2357-2370.
• Badimo, D. ve Yuhuan, Z. (2023). The Effect of Exchange Rate (Regime) on Botswana’s Inbound Leisure Tourism Demand. Environment, Development and Sustainability, 1-26.
• Bahar, O. ve Bozkurt, K. (2010). Gelişmekte Olan Ülkelerde Turizm-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Dinamik Panel Veri Analizi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 255-265.
• Breusch, T. S. ve Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and Its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Can Gaberli, Y., Gaberli, Ü. ve Güler, M. E. (2022). Impact of Political Stability and Absence of Violence/Terrorism on Tourism: A Panel Co-Integration Analysis. Journal of Management and Economics Research, 20(4), 387-400.
• Canbay, Ş., Coşkun, İ. O. ve Kırca, M. (2023). Symmetric and Asymmetric Frequency-Domain Causality Between Tourism Demand and Exchange Rates in Türkiye: A Regional Comparison. International Journal of Emerging Markets.
• Coşkun, İ. O. ve Kırca, M. (2023). Türkiye’nin Dışa Yönelik Turizm Talep Esnekliklerinin İncelenmesi. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(3), 1415-1429.
• Çetin, M. K., Sekreter, M. S. ve Mert, M. (2023). The Effect of Price and Security on Tourism Demand: Panel Quantile Regression Approach. Advances in Hospitality and Tourism Research (AHTR), 11(2), 256-276.
• Danish, Baloch, M. A., Mahmood, N. ve Zhang, J. W. (2019). Effect of Natural Resources, Renewable Energy and Economic Development on CO2 Emissions in BRICS Countries. Science of the Total Environment, 678, 632-638.
• Destek, M. A. (2017). Biomass Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from Top 10 Biomass Consumer Countries. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 12(10), 853-858.
• Destek, M. A. ve Sarkodie, S. A. (2019). Investigation of Environmental Kuznets Curve for Ecological Footprint: The Role of Energy and Financial Development. Science of the Total Environment, 650, 2483-2489.
• Doğru, T., Sırakaya-Türk, E. ve Crouch, G. I. (2017). Remodeling International Tourism Demand: Old Theory and New Evidence. Tourism Management, 60, 47-55.
• Eberhardt, M. ve Bond, S. (2009). Cross-Section Dependence in Nonstationary Panel Models: A Novel Estimator. MPRA Paper, 17692, https://mpra.ub.uni-muenchen.de/17692/ (Erişim Tarihi: 12.03.2023).
• Eberhardt, M. ve Teal, F. (2010). Productivity Analysis in Global Manufacturing Production. University of Oxford, Department of Economics, Discussion Paper Series, 515, https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:f9d91b40-d8b7-402d-95eb-75a9cbdcd000 (Erişim Tarihi: 12.03.2023).
• EY (2023). Tourism Update 2023 Türkiye and Istanbul. Ernst & Young Global Limited. https://assets.ey.com/content/dam/ey-sites/ey-com/tr_tr/pdf/ey-tourism-market-overview-2023-v22-interactive.pdf (Erişim Tarihi: 02.01.2024).
• Eryılmaz, S., Gençer, Y. G. ve Zeren, F. (2023). Çevresel Vergiler ve Yenilenebilir Enerjinin Taşımacılık Sektörü Kaynaklı Kirlilik Üzerindeki Etkisi: AB Ülkeleri Örneği. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 1-22.
• FRED (2023). https://fred.stlouisfed.org/searchresults?st=RBTRBIS (Erişim Tarihi: 16.12.2023).
• Gaberli, Ü., Akdeniz, C. ve Eti, H. S. (2021). Does the Value of Currency Affect the Numbers of International Inbound Tourists to Turkey? Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(63), 1150-1163.
• Gündüz, S., Çeken, H. ve Yazıcıoğlu, İ. (2023). Türkiye’de Reel Efektif Döviz Kurunun Turist Başına Düşen Ortalama Harcama Miktarı Üzerindeki Etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2402-2412.
• IMF (2023). International Financial Statistics. https://data.imf.org/?sk=4c514d48-b6ba-49ed-8ab9-52b0c1a0179b (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• İlhan, A. (2023a). The Impact of Financial Factors on Monetary Policy Responses in Emerging Market Economies. Ekonomski vjesnik/Econviews-Review of Contemporary Business, Entrepreneurship and Economic Issues, 36(2), 255-268.
• İlhan, A. (2023b). An Investigation of the Factors Influencing External Debt in Emerging Market Economies, International Journal of Social Inquiry, 16(2), 497-509.
• Karaoğlu, N. (2019). Türkiye'de Uluslararası Turizm Talebinin Dinamik Panel Veri Analizi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 4(1), 85-101.
• Kuok, R. U. K., Koo, T. T. ve Lim, C. (2023). Interaction Effects of Air Services on Tourism Demand. Annals of Tourism Research, 101, 103582.
• Manga, M. (2021). Taşımacılık Sektöründe Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Geçerliliği: Seçilmiş OECD Ülkeleri Örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(1), 203-218.
• Mercan, M. (2014). Feldstein-Horioka Hipotezinin AB-15 ve Türkiye Ekonomisi için Sınanması: Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Yapısal Kırılmalı Dinamik Panel Veri Analizi. Ege Akademik Bakış, 14(2), 231-245.
• Papagianni, E., Evgenidis, A., Tsagkanos, A. ve Megalooikonomou, V. (2023). Tourism Demand in the Face of Geopolitical Risk: Insights from a Cross-Country Analysis. Journal of Travel Research, 00472875231206539.
• Parray, W. A., Soudager, M. A., Dada, Z. A., Yasmin, E. ve Darzi, T. A. (2023). Impact of Geopolitical Risk on Tourism Demand: Evidence from Asymmetric NARDL Approach. Journal of Hospitality and Tourism Insights.
• Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependece in Panels. IZA Discussion Paper Series, 1240.
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and Inference in Large Heterogenous Panels with a Multifactor Error Structure. Econometrica, 74(4), 967-1012.
• Pesaran, M. H. ve Smith, R. (1995). Estimating Long-Run Relationship from Dynamic Heterogenous Panels. Journal of Econometrics, 68, 79-113.
• Pesaran, M. H. ve Tosetti, E. (2007). Large Panels with Common Factors and Spatial Correlations. IZA Discussion Paper, No. 3032, 1-44.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Pesaran, M. H., Ullah, A. ve Yamagata, T. (2008). A Bias-Adjusted LM Test of Error Cross Section Independence, The Econometrics Journal, 11(1), 105-127.
• Pham, U., Trinh, Q., Le, H. ve Vo, U. (2023). Impacts of Regional Trade Agreements on International Tourism Demand: Empirical in Vietnam. Cogent Economics & Finance, 11(2), 2250230.
• Solarin, S. A. (2023). Multiculturalism Promotion, Fiscal Decentralization, and Tourism Demand: Evidence from a New Quantile Regression Approach. Anatolia, 1-5.
• Swamy, P. A. V. B. (1970). Efficient Inference in a Random Coefficient Regression Model. Econometrica, 38(2), 311-323.
• Şeyranlıoğlu, O. (2023). Euro/Dolar Paritesinin Türkiye Turizmine Etkisi: Yapısal Kırılmalı Ekonometrik Bir Analiz. Öneri Dergisi, 18(60), 426-451.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2023). Sınır İstatistikleri, Yıllık Bültenler. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-249709/yillik-bultenler.html (Erişim Tarihi: 13.12.2023).
• Tan, C. Y. ve Soon, S. V. (2023). Tourism Demand for Malaysia: Further Evidence from Panel Approaches. Asia Pacific Management Review, 28(4), 459-469.
• Topal, M. H. (2017). Vergi Yapısının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkelerinden Ampirik Bir Kanıt. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 183-206.
• Topal, M. H. ve Ünver, M. (2016). Yolsuzluğun Belirleyicileri: Kırılgan Ekonomiler İçin Panel Eş-bütünleşme Analizi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 58-68.
• Topçu, M., Denaux, Z. ve Crews, C. (2023). Good Governance and the US Tourism Demand. Annals of Tourism Research Empirical Insights, 4(1), 100095.
• Travelmath (2023). https://www.travelmath.com/distance (Erişim Tarihi: 16.12.2023).
• Ünlüönen, K. ve Gündüz, S. (2023). Türkiye’de Turistik Yiyecek İçecek Harcamaları ile Reel Efektif Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(4), 3149-3164.
• WGI (2024). https://www.worldbank.org/en/publication/worldwide-governance-indicators (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
• Wu, P., Li, G., Wen, L. ve Liu, H. (2023). Tourism Demand Forecasting with Multiple Mixed-Frequency Data: A Reverse Mixed-Data Sampling Method. Journal of Travel Research, 00472875231203397.
• Xu, S., Liu, Y. ve Jin, C. (2023). Forecasting Daily Tourism Demand with Multiple Factors. Annals of Tourism Research, 103, 103675.
• Yalçınkaya, Ö. ve Aydın, H. I. (2017). Ekonomik ve Politik Belirsizliğin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: G-7+BRC Ülkeleri Üzerine Bir Panel Veri Analizi (1997-2015). Ege Akademik Bakış, 17(3), 419-429.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). İleri Panel Veri Analizi. 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.