IN THE CONTEXT OF HİSTORİCAL CONTİNUİTY İN BURSA: AHMET HAMDİ TANPINAR’S “FİVE CİTİES” AND “TİME İN BURSA

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 281 - 296, 05.06.2024

Tayfun Barış

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1457648

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962), a prominent poet and author of the Turkish Republic era, has vividly demonstrated both his rich cultural accumulation and his significant artistic depth through his poems, novels, stories, essays, and letters. Esteemed for his contribution to the history of Turkish literature and culture, Tanpınar has endeavored to reflect the flow between the past, present, and future in his works with a unique intellectual sensitivity, adopting a holistic approach to time. Attempting to address the crisis, cultural loss, and the conflict between material and spiritual values experienced by the Turkish society since the Tanzimat Reform Era, Tanpınar, inspired by Bergson’s concept of time, sought to heal these with a unified understanding of time. His work stands out for the character of an independent, unbiased, yet responsible intellectual. This study aims to elucidate how Tanpınar approached these discussed themes specifically in the context of the city of Bursa, drawing from the places and personalities mentioned in the section “Time in Bursa” of his work. Tanpınar narrates these locales and figures not merely as an accumulation of information but as part of the historical periods he attempts to convey, portraying them with a vividness as if living among them, which further reveals his unbroken emotional and sentimental connection to Bursa. The city occupies a significant place in Tanpınar’s perception of time. Furthermore, this analysis will also touch upon the elements of historical continuity centered around places and personalities in the poem “Time in Bursa,” sharing its title with the book section, thereby highlighting Tanpınar’s identity as a poet.

Anahtar Kelimeler

City, Bursa, Time, Culture, History, Continuity

AHMET HAMDİ TANPINAR’IN “BEŞ ŞEHİR VE “BURSA’DA ZAMAN” ADLI ESERLERİNDE TARİHİ DEVAMLILIK BAĞLAMINDA BURSA

Öz

Türk edebiyatında Cumhuriyet devri şair ve yazarlarından olan Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962) kaleme almış olduğu şiirleri, romanları, hikâyeleri, denemeleri, mektuplarıyla hem sahip olduğu zengin kültür birikimini hem de önemli bir fikrî derinliğe uzanan sanatkârane üslubunu somut bir şekilde ortaya koymuştur. Bu yönüyle Türk edebiyat ve kültür tarihinde değerli bir yer edinen Tanpınar, zamana olan bütüncül yaklaşımıyla mazi-hâl-istikbâl arasındaki akışı eserlerinde özgün bir aydın hassasiyetiyle yansıtmaya gayret etmiştir. Türk toplumunun Tanzimat’tan beri yaşadığı buhranı, kültür kaybını, maddî-menavî değerler arasındaki çatışmayı Bergson’un zaman anlayışından ilhamla yekpâre bir zaman kavramı anlayışıyla tedavi etmeye çalışan Tanpınar; bağımsız, önyargısız bununla birlikte sorumlu bir aydın karakteriyle ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, buraya kadar zikredilen hususların yazar tarafından Bursa şehri özelinde nasıl ele alındığı, eserde yer alan “Bursa’da Zaman” adlı bölümde yer verilen mekânlar ve şahsiyetlerden yola çıkılarak açıklanmaya çalışılacaktır. Tanpınar bu yer ve şahsiyet adlarını salt bir bilgi yığını halinde değil kendisini de anlatmaya çalıştığı tarihi dönemlerin bir parçası şeklinde, adeta yaşayarak, içeriden bir karakter gibi hikâye etmektedir. Bu özellik de onun Bursa ile gönül ve duygu bağını hiç koparmadığını, muhayyilesindeki zaman algısı içerisinde Bursa şehrinin daima önemli bir yer işgal ettiğini de göstermektedir. Ayrıca bu açıklamalara ilave olarak, her şeyden önce şair kimliğiyle de ön plana çıkan Tanpınar’ın kitaptaki bölümün adıyla aynı ismi verdiği Bursa’da Zaman adlı şiirinde yer alan mekân ve şahsiyet eksenli tarihi devamlılık unsurlarına da temas edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şehir, Bursa, zaman, Kültür, Tarih, Devamlılık

Teşekkür

Teşekkür ediyor, kolaylıklar temenni ediyorum.

Kaynakça

• Aydın, Mehmet, Kayıp Zamanın İzinde Ahmet Hamdi Tanpınar, Ankara 2020.
• Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, Alp Tümertekin (Çev.), İstanbul 2020.
• Balcı, Yunus, Tanpınar Trajik Bir Şair ve Şiiri, İstanbul 2008.
• Barkan, Ömer Lütfi, “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı: II, 1942.
• Çanaklı, Levent Ali, “Türk Edebiyatı ve Bursa”, Şehir ve Toplum, Sayı: 2, 2015.
• Dellaloğlu, Besim F., Modernleşmenin Zihniyet Dünyası/Bir Tanpınar Fetişizmi, İstanbul 2013.
• Demir, Zafer, “Bergson Felsefesi Işığında Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiirinde Zaman”, Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, Sayı: 3, 2019.
• Demiralp, Oğuz, Tanpınar’a Biraz Huzur Verelim, İstanbul 2014.
• Emir Sultan Külliyesi, https://islamansiklopedisi.org.tr/emir-sultan-kulliyesi (ET: 08.09.2022)
• Eskin, Mehmet Şerif, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Eserleri ve Estetiğinde Bergson Felsefesinin İzdüşümleri ve Kurucu Rolü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2012.
• Güngör, Özlem, “Bursa’nın Tanıkları: Bursa Şehrengizleri”, Bursa Günlüğü, Sayı: 20, 2023.
• Hudâvendigâr Külliyesi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hudavendigar-kulliyesi (ET: 07.09.2022)
• Kaplan, Mehmet, Edebiyatımızın İçinden, İstanbul 1998.
• Kaplan, Mehmet, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, İstanbul 2006.
• Kaplan, Mehmet, Şiir Tahlilleri 2, İstanbul 2009.
• Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 1, İstanbul 2012.
• Mehmet Efendi, Vanî, https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-efendi-vani (ET: 06.09.2022)
• Mekân Zamana İhtiyaç Duyar, https://www.lacivertdergi.com/dosya/2019/04/19/mekn-zamana-ihtiyac-duyar (ET: 08.09.2022)
• Muradiye Külliyesi, http://www.bursadakultur.org/bursa_yazilari_10.htm (ET: 08.09.2022)
• Muradiye Külliyesi, https://islamansiklopedisi.org.tr/muradiye-kulliyesi--bursa (ET: 06.09.2022)
• Necatigil, Behçet, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, İstanbul 2007.
• Nilüfer Hatun İmareti, https://islamansiklopedisi.org.tr/nilufer-hatun-imareti (ET: 05.09.2022)
• Oğuzoğlu, Yusuf, “Osman Gazi Dönemi’ndeki Kültürel ve İnsani Değerler”, Cafer Çiftçi-Yusuf Oğuzoğlu (Edit.), Osman Gazi Dönemi ve Bursa, Bursa 2019.
• Okay, Orhan, Bir Hülya Adamının Romanı Ahmet Hamdi Tanpınar, İstanbul 2010.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul 2007.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Bütün Şiirleri, İstanbul 1998.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Beş Şehir, Ankara 2001.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yaşadığım Gibi, İstanbul 2006.
• Tunç, A., “Tanpınar’ın Bir Kelimesini Bile Feda Etmemek Lazım”, Kitap-lık, Sayı: 40, İstanbul 2000
• Türk Destanlarında Tipler,http://kasgarlimahmut.com/turk-destanlarinda-tipler/ (ET:10.09.2022)
• Uçak, Salih, “Şehrengizden Monografiye: Lâmi’î Çelebi ve Tanpınar’a Göre Bursa”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 8/1, 2019.
• Uçman, Abdulah,-İnci, Handan, “Bir Gül Bu Karanlıklarda” Tanpınar Üzerine Yazılar, İstanbul 2008.
• Uğurcan, Sema, Edebiyatımız I Edebiyat Tarih İlişkisi, İstanbul 2012.
• Uğurlu, Alev Sınar, “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Bursa”, Türk Dili, Sayı: 566, 1999.
• Yavaş, Doğan, (2019). “Bursa’da Osman Gazi Türbesi”, Cafer Çiftçi-Yusuf Oğuzoğlu (Edit.), Osman Gazi Dönemi ve Bursa, Bursa 2019.
• Yılmaz, Hakan, (2011). “Henrı Bergson’un Zaman Kavramına Yaklaşımının Çağdaş Anlatı Sinemasına Etkisi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, 2011.