Usage Functions and Architecture of the Roman Theater of Iznik (Nicaea) with New Findings

Yıl 2022, , 31 - 62, 29.07.2022

Nihal Kardoruk

https://doi.org/10.33207/trkede.1020718

Cited By: 1

Öz

Yeni Bulgularla Birlikte İznik (Nicaea) Roma Tiyatrosu Kullanım İşlevleri ve Mimarisi

Öz

İznik, antik ismi ile Nicaea, denizden uzak geniş bir göl kenarında verimli bir ovada kurulması ve iklimi, coğrafi özellikleri ile ön plana çıkmış, zamanla tanık olduğu dönemlerin sosyal, politik ve ekonomik merkezi haline gelmiştir. Helenistik ve Roma Dönemlerinde en parlak günlerini yaşayan kent; sonrasında Bizans, Laskarisler Dönemi, Anadolu Selçukluları ve Erken Osmanlı Dönemi’nde de önemli bir merkez olarak varlığını sürdürmeye devam etmiştir. Roma Dönemi kalıntılarının çoğu modern yerleşim altında kalan ya da doğal afetler, savaşlar ve sonraki medeniyetlerin imar politikaları ile zarar gören kentte, bu döneme tanıklık eden ve bugün hala ayakta olan yapı Roma tiyatrosudur. Plinius ve İmparator Traianus arasında yapılan mektuplaşmalarda MS 111/112 yıllarında yapım aşamasında olan tiyatro, Anadolu sınırları içerisinde düz bir alanda tonozlu galeriler ile oturma sırası elde edilen iki örnekten biridir. 1980 yılından günümüze kadar devam eden kazılar, tiyatronun özgüm kullanım evresini tamamladıktan sonra kullanımının süreklilik gösterdiğini ve farklı işlevler kazandığını göstermiştir. İznik’in yaşadığı bütün sosyal, kültürel ya da politik olayların kalıntıları tiyatro içerisinde görülebilmektedir. Bu çalışmada tiyatronun tüm kullanım işlevleri ve mimari durumu yeni keşifler ile birlikte anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nicaea, İznik, Roma, Mimari, Tiyatro

Kaynakça

• Referans1 ADATEPE, Fatih ve EREL, Levent (2006), “İznik Tarihsel Dönem Deprem Verilerinin İrdelenmesi”, İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi,19, 2,131-151.
• Referans2 ASLANAPA, Oktay, YETKİN, Şerare, ALTUN, Ara (1989), İznik Çini Fırınları Kazısı (1981-1988) II. Dönem, Tarihi Araştırmalar ve Dökümantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme Vakfı, İstanbul.
• Referans3 AYDIN, Mehmet (1991), Hristiyan Genel Konsilleri ve II. Vatikan Konsili, Konya.
• Referans4 BENEK, Mehmet Sait (2016), “Geç Plinius’un Anadolu Mektupları Işığında Traianus Döneminde Bithynia Eyalet Yönetimi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17, 36, 83-96.
• Referans5 DARCAN, Hasan (2013), “Athanasius ve İznik Konsili”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,15, 28, 169-191.
• Referans6 DEMİRSAR-ARLI, Belgin, KAYA, Şennur, ARLI, Hakan, EROL, Özlem (2019), "2015-2017 Kazı Dönemlerinde İznik Çini Fırınları Kazısı’nda Ele Geçen Baskı ve Kalıp Baskı Tekniğinde Dekorlu Seramikler" Akdeniz Sanat, 13, 182-192.
• Referans7 DOĞANCI, Kâmil (2001), “Bursa ve Civarını Etkileyen Depremler (M.S. 4. Yüzyıla Kadar)”, Ed., Nurhan Abacı, Bursa Yöresi‟nin Depremselliği ve Deprem Tarihi, Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 61-66.
• Referans8 DOĞANCI, Kâmil (2015), “Antik Kaynaklar Işığında Eskiçağ’da Nikomedia (İzmit) ve Civarını Etkileyen Depremler”, Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II, 4-6 Nisan 2015, 119-130.
• Referans9 DOĞANCI, Kâmil (2018a), “Eskiçağda Kios (Gemlik) Çevresini Etkileyen Depremler”, Bursa’da Yaşam, 36-40.
• Referans10 DOĞANCI, Kâmil (2018b), “Eskiçağ’da Troas Bölgesi’nin Etkileyen Tsunami Felaketleri (MÖ 1380-MS 600”), Tarih Okulu Dergisi, 11, XXXVII, 379-404.
• Referans11 DOĞANCI, Kâmil (2019), “Hellespontos ve Çevresini Etkileyen Depremler (MÖ 3000-MS 6. yy)”, History Studies,11, 2, 535-555.
• Referans12 EKİN- MERİÇ, Aygün (2017), “İznik Roma Tiyatrosu Kazılarında Son Durum”, Bursa’da Zaman, 24, 8-11.
• Referans13 EKİN-MERİÇ, Aygün (2018a), “Hellenistic Pottery Found in the Roman Theatre of Nicaea”, Jahreshefte Des Österreichischen Archaologischen Institutes in Wien, 87, 85-122.
• Referans14 EKİN-MERİÇ, Aygün (2018b), “Late Roman Pottery From the Theatre of Nicaea in Bithynia”, Anatolia Antiqua (Eski Anadolu), XXVI, 69-87.
• Referans15 EKİN-MERİÇ, Aygün, ÖZ, Ali Kazım, KÖŞKLÜK-KAYA, Nezihat, KAYA, Fatih Hakan, KARDORUK, Nihal (2018), “İznik Roma Tiyatrosu 2016 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, 285-300.
• Referans16 EKİN-MERİÇ, Aygün (2019), “İznik Tarihini Simgeleyen Bir Anıt: Antik Roma Tiyatrosu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 21, 2, 339-355.
• Referans17 EKİN-MERİÇ, Aygün, ÖZ, Ali Kazım, KÖŞKLÜK-KAYA, Nezihat, KAYA, Fatih Hakan, KARDORUK, Nihal (2019), “İznik Roma Tiyatrosu 2017 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, 293-310.
• Referans18 EKİN-MERİÇ, Aygün, ÖZ, Ali Kazım, KARDORUK, Nihal, KAYA, Fatih Hakan, KÖŞKLÜK-KAYA, Nezihat (2020), “İznik Roma Tiyatrosu 2018 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, 265-284.
• Referans19 ERMİŞ, Ümmühan Melda (2014), “Seyyahların Gözüyle İznik Şehri ve Yapıları”, CIEPO 19, Osmanlı Öncesi ve Dönemi Tarihi Araştırmaları I, 205-232.
• Referans20 EVANS, James Allan (2005), Arth&Humanities Through the Eras, Ancient Greeceans Rome, 1200 B.C.E – 476 C.E, Thomson Gale.
• Referans21 EYİCE, Semavi (1984), “I. Türk Dönemine Kadar İznik”, İlgi, 15-19.
• Referans22 EYİCE, Semavi (1988), Nicaea İznik Tarihçesi ve Eski Eserleri, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayını, İstanbul.
• Referans23 FELLOWS, Charles (1839), A Journal Written During an Excursion in Asia Minor, London.
• Referans24 FERRERO, Daria de Bernardi (1974), Theatre Classics in Asia Minore IV, Deduzioni e Propeste Roma
• Referans25 FİECHTER, Ernst Robert (1914), Die Baugeschichtliche Entwicklung des Antiken Theaters, München.
• Referans26 GAİNUS PLİNİUS CAECİLİUS SECUNDUS, Genç Plinius’un Anadolu Mektupları, Çev. Çiğdem Dürüşken, Erendiz Özbayoğlu, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Referans27 GOLTZ, Colmar Freiherrvon der (1896), Anatolische Ausflüge, Berlin.
• Referans28 GRELOİS, Jean Piere ve MANGO, Cyril (1988), Dr. John Covel Voyages en Turquie 1675-1677, Paris.
• Referans29 GROS, Pierre (2003), “Basilica Sous Le Haut-Empire Ambiguites Du Mot, Du Type et De La Fonction”, BABESCH, Bulletin Antieke Beschaving, Annuel Papars on Mediterranean Archaeology, 78, 191-204.
• Referans30 HELL, Xavier Hommaire De (1855), Voyage en Turqouie et en Perse, I, Paris.
• Referans31 HELL, Xavier Hommaire De (1860), Voyage en Turqouie et en Perse, IV, Paris.
• Referans32 ISLER, Hans Peter (2015), “Studies on Greek Theatres: History and Prospect”, Ed. Rune Federiksen, Elizabeth R. Gebhard, Alexander Sokolicek, The Architecture of the Ancient Theatre, Acts of an International Conference at the Danish Institute at Athens 27-30 January 2012, Monograph of the Danish Institute at Athens, 17, 15-38.
• Referans33 ISLER, Hans Peter (2017), Antike Theaterbauten Ein Handbuch, Textband, Österrichische Akademie Der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Denkschrifte, 490 Band, Archaologische Forschungen, Band 27, Verlag Der Österreichischen Akademie Der Wissenschaften.
• Referans34 KAÇAR, Turhan (2003), “Eskiçağ Kaynaklarında İzmit Depremi (M.S 358)”, Toplumsal Tarih Dergisi,19, 109, 24-25.
• Referans35 KARDORUK, Nihal (2020), “İznik Roma Tiyatrosu Taş Eserleri Üzerine Bazı Gözlemler”, Propontis ve Çevre Kültürleri, Parion Studies III, Ege Yayınları, 435-450.
• Referans36 KİNNEİR, John Macdonald (1818), Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan in theYear 1813 and 1814, London.
• Referans37 KULUNYAR, Avni (1990), İznik’teki Bizans Dönemi Yapılarında Tarihlendirme Sorunları ve Malzeme-Teknik, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Referans38 LAUNAY, Louis De (1913), La Turquie Que L’on Voit, Paris.
• Referans39 LUBENAU, Reinhold ve SAHM, Wilhelm August Ludwig (1930), Beschreibung Der Reisen Des Reinhold Lubenau, II, Königsberg.
• Referans40 MİLLAR, Fergus (2006), The Greek World, The Jews & The East, Rome, The Greek World, and The East, Vol. III, The University of North Carolina Press.
• Referans41 OSTEN, Prokesch von (1837), Denkwürdigkeiten und Erinnerungen aus dem Orient, III, Stuttgart.
• Referans42 ÖZ, Ali Kazım (2019), “Son Dönem Kazıları Bağlamında İznik Roma Tiyatrosu’nun Mimari Özellikleri”, Arkeoloji ve Sanat,161, 1-10.
• Referans43 ÖZBEK, Metin (1984), “Roma Açık Hava Tiyatrosundan (İznik) Çıkarılan Bizans İskeletleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, 1, 81-89.
• Referans44 ÖZBEK, Metin (1990), “İznik Geç Bizans Çağı İskeletlerinde Hastalık ve Yaralanma İzleri”, Belleten, 54, 209, 39-46.
• Referans45 ÖZKUL, Nurşen (2000), İznik Roma Tiyatrosu Kazısı Seramik Buluntuları, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Referans46 ÖZKUL-FINDIK, Nurşen (2001), İznik Roma Tiyatrosu Kazı Buluntuları (1980-1995) Arasındaki Osmanlı Seramikleri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
• Referans47 ÖZÜGÜL, Ayşin (2017), “İznik Tiyatrosu 2015”, 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3, Ankara, 317-332.
• Referans48 ÖZYILDIRIM, İlter (2019), 15. Yy. İznik Çinileri ve 16. yy. Mavi-Beyaz İznik Çinilerinin Türk Seramik Sanatı Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Referans49 PESCHLOW, Urs (2003), “The Churches of Nicaea/İznik”, Ed. Işıl Akbaygil, İnci Delemen, Oktay Aslanapa, İznik Throughout History, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Referans50 CHARLES DE PEYSSONEL, 1745 yılında İzmit ve İznik’e Yapılmış Bir Gezinin Öyküsü (Relationd’unVoyagefait a Nicomedie et a Nicee en 1745)”, Çev: F. Yavuz Ulugün, Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği Kültür Yayınları, 3, 2005.
• Referans51 POCOCKE, Richard (1745), A Description of the East and Some Other Countries, Volume II, Part II, Observations on the Island of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece and Some Other Parts of Europe, London.
• Referans52 ROSS, Ayşe Çalık, TÜLEK, Füsun, BORA, Ali (2005), “Nikomedia (İzmit) Depremleri ve Arkeoloji”, Deprem Sempozyumu (The Earthquake Symposium), Kocaeli, 763-767.
• Referans53 SANCAKLI, Nusret (2004), Marmara Bölgesi Depremleri (M.Ö. 427- M.S. 1912), Marmara Denizindeki Tsunami’ler, Kastaş Yayınları, İstanbul.
• Referans54 SATIR, Seçil (2008), "Türk Kültüründe İznik Çinilerinin Önemi ve Güncel Değerlendirilmesi." 8. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Bildiri Kitabı, Ankara: Atatürk Kültür, Dil, Tarih ve Yüksek Kurumu, 1129-1143.
• Referans55 SCHNEIDER, Alfons Maria (1943), Die Römischen und Byzantinischen Denkmaler von İznik (Nicea), İstanbuler Forschungen, 16, Berlin.
• Referans56 SCHNEIDER, Alfons Maria ve KARNAPP Walter (1938), Die Stadtmauer von Iznik (Nicaea), Istanbuler Forschungen 9, Berlin.
• Referans57 SEAR, Frank (2004), “The Roman Theatre at Gubbio”, Meditterranean Archaeology, 17, Festschrift in Honour of J. Richard Green, 213-222.
• Referans58 SEAR, Frank (2006), Roman Theaters an Architectural Study, Oxford University Press, London.
• Referans59 SESTİNİ, Dominique (1789), Voyage Dans La Grece Asiatique A La Peninsule De Cyzique, A Brusse Et A Nicee, Avec Des Details sur L’Histoire Naturelle Ces Contrees, M.DDC.LXXXIX, Paris.
• Referans60 ŞAHİN, Sencer (1979), Katalog Der Antiken Inschriften des Museums von İznik (Nikaia), (İznik Müzesi Antik Yazıtlar Kataloğu), Stadt Gebiet und Die Nächste Umgebung der Stadt, (Şehir ve Yakın Çevresi), Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, Band 9, Teil: I, Bonn: Rudolf Hebelt Verlag.
• Referans61 ŞAHİN, Sencer (1987), Katalog Der Antiken Inschriften des Museums von Iznik (Nikaia), (İznik Müzesi Antik Yazıtlar Kataloğu), Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, Testimonia, 10.3, Bonn: R. Habelt.
• Referans62 ŞAHİN, Sencer (2003), “Iznik (Nicaea) in the Hellenistic and Roman Periods”, İznik Throughout History, Ed. Işıl Akbaygil, İnci Delemen, Oktay Aslanapa, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Referans63 ŞAHİN, Sencer (2013), “Antik Kaynaklar Işığında Tarihte Bithynia Depremleri”, Ed. Eda Akyürek Şahin, Burak Takmer, Fatih Onur, Eskiçağ Yazıları 5, Akdeniz Dillerini ve Kültürlerini Araştırma Merkezi Yayını, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1-16.
• Referans64 TEXİER, Charles (1862), Asie Mineure: Description Géographique, Historique Et Archéologique Des Provinces Et Des Villes De La Chersonnèse D'asie, Paris, M DCCC LXII.
• Referans65 TEXİER, Charles (2002), Küçük Asya (Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi), Çev. Ali Suat, Cilt I, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara.
• Referans66 VERDEYEN, Frank (1997), “Bizans Döneminde İstanbul’da Depremler: Halk Üzerindeki Etki”, Çev. Feda Şamil Arık, Tarih Araştırmaları Dergisi, 30, 299-317.
• Referans67 WEBER, Wilhelm (1907), Untersuchungen zur Geschicte des Kaiser Hadrianus, Leipzig.
• Referans68 YALMAN, Bedri (1979), “İznik'te Kilise Altyapı Kazısı”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 457-466.
• Referans69 YALMAN, Bedri (1981), “İznik Tiyatro Kazısı 1980”, 3. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 339-382.
• Referans70 YALMAN, Bedri (1983), “İznik Tiyatro Kazısı 1981”, 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 229-236.
• Referans71 YALMAN, Bedri (1984), “İznik Tiyatro Kazısı”, 5. Kazı Sonuçları Toplantısı, İstanbul, 215-220.
• Referans72 YALMAN, Bedri (1985), “İznik Tiyatro Kazısı 1983”, 6. Kazı Sonuçları Toplantısı, İzmir, 459-468.
• Referans73 YALMAN, Bedri (1987), “İznik Tiyatro Kazısı 1985”, 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 233-258.
• Referans74 YALMAN, Bedri (1988a), “İznik Tiyatro Kazısı 1986”, 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 299-328.
• Referans75 YALMAN, Bedri (1988b), “İznik Roma Tiyatrosu Kazısı’nda Bulunan Seramik Fırını”, Sanat Tarihi Yıllığı, 13, 153-197.
• Referans76 YALMAN, Bedri (1989), “İznik Roma Tiyatro Kazısı 1987, 10. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 339-382.
• Referans77 YALMAN, Bedri (1992), “İznik Tiyatro Kazısı 1990”, 13. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 377-402.
• Referans78 YALMAN, Bedri (1993), “İznik Tiyatro Kazısı 1991”, 14. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 181-204.
• Referans79 YALMAN, Bedri (1995), “İznik Tiyatro Kazısı 1992”, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 425-454.
• Referans80 YALMAN, Bedri (1996), “1994 İznik Roma Tiyatrosu Kazısı”, 17. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 337-360.
• Referans81 YALMAN, Bedri (2003), “2001, İznik Tiyatro Kazısı”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, Ankara, 127-138.
• Referans82 YALMAN, Bedri (2004), “2002 Yılı İznik Tiyatro Kazısı”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 391-402.
• Referans83 YALMAN, Bedri (2005), “2003 Yılı İznik Tiyatro Kazısı”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, Ankara, 347-356.
• Referans84 YALMAN, Bedri (2007), “2005 Yılı Tiyatro Kazısı”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 387-404.