Gerunds in Bulgarian

Yıl 2022, , 259 - 274, 27.01.2022

Serkan Cömertel

https://doi.org/10.33207/trkede.1023326

Öz

Gerunds (деепричастие) are used to indicate the occurrence and style of the other action that takes place synchronously (simultaneously) with the action of the verb in the main proposition. It is a type of action without conjugation. However, although in Bulgarian gerunds are a type of verb without conjugation in Bulgarian, their formation is not outside the conjugation system. Since conjugation comes into question, the relationship with tense also emerges. In Bulgarian, in the formation of the gerunds, the tense forming the beginning is needed in order to determine the conjugation. The starting point for conjugated or not conjugated forms of Bulgarian verbs and active or passive formations is the present continuous tense (сегашно време). The main reason for this situation is that there is no infinitive form of verbs in Bulgarian. The formation of the gerunds according to the conjugation and the present continuous tense also gives a role to the aspect. The connection of conjugation with tense and aspect in Bulgarian is effective on formation. The effect of this formation on not conjugated verbs (нелични / нефинитни форми на глагола) is parallel to conjugated verbs (лични / финитни форми на глагола). For example, we can explain the formation of gerunds, which are the type of not conjugated verbs, on the basis of their roles in conjugated verbs through the relationship between conjugation, tense and aspect triad. The role of the aspect on the formation of the gerunds is also related to the meaning. Synchronous action shows continuity. Therefore, gerunds in Bulgarian only consist of verbs in imperfective aspect (несвършен). In our study, the formation of gerunds in Bulgarian will be examined in terms of their equivalent function to other morphological fields and writing rules.

Anahtar Kelimeler

Adverbs in Bulgarian, conjugated verbs, not conjugated verbs, geruds, phonetic changes in the formation of the gerunds

Bulgarcada Zarf-Fiiller

Öz

Zarf-fiiller (деепричастие) temel önermedeki fiilin ortaya koyduğu eylemle birlikte senkronik (eş zamanlı) gerçekleşen diğer eylemin oluşunu ve tarzını belirtmekte kullanılmaktadır. Çekimsiz eylem türüdür. Lakin Bulgarcada zarf-fiiller çekimsiz eylem türü olmasına rağmen, biçimlenmeleri çekim sisteminin dışında değildir. Çekim söz konusu olduğundan, zamanla ilişki de ortaya çıkmaktadır. Bulgarcada zarf-fiilin biçimlenmesinde çekimin saptanması için başlangıcı oluşturacak zamana ihtiyaç duyulmaktadır. Bulgarca fiillerin çekimli ya da çekimsiz oluşumlarında ve aktif ya da pasif oluşumlarında başlangıç noktası şimdiki zamandır (сегашно време). Bu durumu oluşturan asıl neden Bulgarcada fiillerin mastar (infinitive) hâlinin mevcut olmamasından kaynaklanmaktadır. Zarf-fiilin biçimlenmesi çekime ve şimdiki zamana göre oluşması, görünüşe de bir rol yüklemektedir. Bulgarcada çekimin zaman ve görünüşle bağlantısı biçimlenme üzerinde etkilidir. Söz konusu biçimlenmenin çekimsiz eylemler (нелични / нефинитни форми на глагола) üzerindeki etkisi çekimli eylemlere (лични / финитни форми на глагола) paralellik göstermektedir. Örneğin, çekimsiz eylem türü olan zarf-fiillerin oluşumunu çekim, zaman ve görünüş üçlüsü arasındaki ilişki aracılığıyla, çekimli eylemlerdeki rolleri temelinde açıklayabilmekteyiz. Zarf-fiilin biçimlenmesi üzerinde görünüşün üstlendiği rol anlamla da bağlantılıdır. Senkronik eylem süreklilik göstermektedir. Bu yüzden Bulgarcada zarf-fiiller sadece bitmemiş (несвършен) görünüşteki fiillerden oluşmaktadır. Çalışmamızda, Bulgarcada zarf-fiillerin oluşumları, diğer morfolojik alanlara denk işlev görmeleri ve yazım kuralları açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bulgarcada zarflar, çekimli eylemler, çekimsiz eylemler, zarf-fiiller, zarf-fiilin biçimlenmesinde fonetik değişimler

Kaynakça

• BARBOLOVA, Zoya (1997), Sıvremenen Bılgarski Ezik - Morfologiya (Съвременен български език - морфология), Svetlik Zemisdat, Sofya.
• BOYACİEV, Todor, KUTSAROV, İvan, PENÇEV, Yordan (1999), Sıvremenen Bılgarski Ezik (Съвременен български език), İzdatelska Kışta ‘Petır Beron’, Sofya.
• CÖMERTEL, Serkan (2018), Bulgarca Fiillerin Çekim Sistemi, Ceren Yayıncılık, Edirne.
• CÖMERTEL, Serkan (2017), “Bulgarcada Zaman Sistemi ve Merkezdeki Şimdiki Zaman”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7.13, 141-159.
• DEMİROVA, Rafie (2019), Kompendium na Sıvremenniya Bılgarski Ezik (Компендиум на съвременния български език), Avargard Prima, Sofya.
• GENCAN, Tahir Nejat (2007), Dilbilgisi, Tek Ağaç Eylül Yayıncılık, Ankara.
• İVANOV, Dimitır, KRISTEV, Borimir, BONEVA, Rosina (1969), Bılgarski Ezik za Çujdestrannite Studenti, Sledvaşti vıv Visşite Uçebni Zavedeniya (Български език за чуждестранните студенти, следващи във висшите учебни заведения), Nauka i İzkustvo, Sofya.
• KARAAĞAÇ, Günay (2013), Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (2014), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
• NİTSOLOVA, Ruselina (2008), Bılgarska Gramatika Morfologiya (Българска граматика морфология), Universitetsko izdatelstvo ‘Sv. Kliment Ohridski’, Sofya.
• PAŞOV, Petır (1999), Bılgarska Gramatika (Българска граматика), İzdatelska Kışta ‘Hermes’, Plovdiv.
• PETROVA, Stefka, TSANKOVA, Pravda, KURTEVA, Elitsa, TOMOVA, Kristina, İLİEV, İvan (2005), Uçete Bılgarski Ezik Nivo 2 B (Учете български език ниво 2 б), Sofiyski Universitet ‘Sv. Kliment Ohridski’ Departament za Ezikovo Obuçenie - (İÇS), İzdatelstvo ‘D-r İvan Bogorov’, Sofya.
• STOYANOV, Stoyan (1977), Gramatika na Bılgarskiya Knijoven Ezik - Fonetika i Morfologiya (Граматика на българския книжовен език - фонетика и морфология), İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, 2. Baskı, Sofya.
• TİLKOV, Dimitır, STOYANOV, Stoyan, POPOV, Konstantin (1983), Gramatika na Sıvremenniya Bılgarski Knijoven Ezik Tom 2. Morfologiya (Граматика на съвременния български книжовен език Т.2. Морфология), Bılgarska Akademiya na Naukite, Sofya.