ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN KİTAP VE KÜTÜPHANE KAVRAMINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 14, 1 - 34, 10.07.2017

Muharrem Özden

Öz

Bu araştırmanın amacı, kitap ve
kütüphane kavramına ilişkin ortaokul öğrencilerinin algılarını, metaforlar
kullanarak analiz etmektir. Nitel olarak desenlenen araştırmada fenomenoloji
(olgubilim) deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2015-2016 öğretim
yılında Edirne il merkezindeki 11 ortaokulda 5. 6. 7.ve 8. sınıflarda öğrenim
gören toplam 1700 öğrenci oluşturmuştur. Araştırma amacı doğrultusunda
katılımcılardan “kitap ve kütüphane” kavramına ilişkin metaforlar üretmeleri
istenmiştir. Araştırma verileri katılımcıların, “kitap… gibidir; çünkü…”, “kütüphane…
gibidir; çünkü…” cümlelerini tamamlamaları yoluyla elde edilmiştir. Bu
verilerin tutarlı olmayanları elenerek kitapla ilgili 1579 öğrenciden 277,
kütüphane ile ilgili 1314 öğrenciden 307 farklı metafor, değerlendirmeye alınmıştır.
Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Kitap için en çok
kullanılan metaforlar sırasıyla: “Arkadaş”, “Dost”, “Hayat”; kütüphane için en
çok kullanılan metaforlar sırasıyla:“Ev”, “Dünya”, “Okul”dur. Katılımcıların
“kitap” ve “kütüphane” kavramına ilişkin kullandıkları ya da geliştirdikleri
metaforlar, ortak özellikleri bakımından 7 başlık altında sınıflandırılmıştır.
Bunlar; kitap ve kütüphanenin bilgi kaynağı olması, yönlendirici ve yol gösterici
olması, dinlendirici ve eğlendirici olması, bireysel gelişimi destekleyici
olması, özgün ve farklı bir öğe olması, değerli ve yaşamsal olması, baskı
yaratan bir öğe olması şeklindedir. Katılımcıların kitap ve kütüphane kavramına
ilişkin geliştirdikleri metaforların kategorilere göre dağılımında ise kitabın
bilgi kaynağı olmasına ilişkin metaforlar birinci sıradadır. Daha sonra;
dinlendirici ve eğlendirici olması, yönlendirici ve yol gösterici olması
şeklindedir. Katılımcıların kütüphane kavramına ilişkin geliştirdikleri
metaforların kategorilere göre dağılımında ise kütüphanenin bilgi kaynağı
olmasına ilişkin metaforlar birinci sıradadır. Daha sonra; dinlendirici ve
eğlendirici olması, değerli ve yaşamsal olması şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane, Kitap, Metafor, Öğrenci, Okul

Kaynakça

• Adio, Gboyega ve Olasina, Gbolahan, “The Role Of Library In Educational Development”, 2005. https://www.slideshare.net/08180512000/the-role-oflibrary- in-educational-development (Erişim: 26.11.2015)
• Arıcı, A.F., “Okumayı Nasıl Sevdiler? Üniversite Öğrencileri İle Mülakatlar”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 2009, s. 47-58.
• Bamberger, R., Okuma Alışkanlığını Geliştirme, Çev. Bengü Çapar, Ankara, Kültür Bakanlığı, 1990.
• Bektaş, M., Okur, A. ve Karadağ B., “İlkokul ve Ortaokul Son Sınıf Öğrencilerinde Metaforik Algı Olarak Kitap”, Türk Kütüphaneciliği, 28 (2), 2014, s. 154-168.
• Çekmez, E., Yıldız, C. ve Bütüner, S. Ö., “Fenomenografik Araştırma Yöntemi”, Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 6 (2), 2012, s. 77-102.
• Demirtaş, A., “Günümüz Kütüphaneciliğinde Yeni Gelişmeler” Türk Kütüphaneciliği, 35, 1988, 28-35.
• Dengiz, A. Ş. ve Yılmaz, B., “2004 İlköğretim Programı'nda Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıklarına İlişkin Öğretmen Görüşleri”, Bilgi Dünyası, 8 (2), 2007, s. 203-229.
• Dökmen, Ü., Okuma Becerisi, İlgisi ve Alışkanlığı Üzerine Psikososyal Bir Araştırma, İstanbul, MEB Yayınları, 1994.
• Kıbrıs, İ., Uygulamalı Çocuk Edebiyatı, Ankara, Eylül Kitap ve Yayınevi, 2000.
• Marton, F.,” Phenomenography: A research approach to investigating different understanding of reality”, Journal of Tought, 21 (3), 1986, s. 28-49.
• Mayoh, J., ve Onwuegbuzie, A. J., “Towards a conceptualization of mixed methods phenomenological research”, Journal of Mixed Methods Research, XX(X), 2013, s. 1-17.
• Miles, B. M. ve Huberman, B., Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook, SAGE Publications, 1994.
• Ogunrombi, S. A. ve Adio, G., “Factors affecting the reading habits of secondary school students”, Library Review, 4, 1995, s. 50-57.
• Omojuwa, R. A., “Directions I Adult Literacy Programming in Nigeria, Literacy and Reading in Nigeria”, Reading Association of Nigeria, (7), 1993, pa 2007-214.
• Özbay, M., Bir Dil Becerisi Olarak Dinleme Eğitimi, Ankara, Öncü Kitap, 2009.
• Saban, A., “Okula İlişkin Metaforlar”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 2008, s. 459-496.
• Wan, W., “Constructing and developing: esl students’ beliefs about writing through metaphor: an exploratory study”, Journal of Second Language Writing, 23, 2014, s. 53-73.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Yılmaz, B. (2000a), “Viyana İlkokullarında Okuyan Türk Öğrencilerin Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma”, Bilgi Dünyası, 1 (2), 280-306.
• Yılmaz, B. (2000b), “Çok Kültürlü Toplumlarda Etnik Azınlık Çocuklarının Okuma ve Kütüphane Kullanma Alışkanlıkları”, Türk Kütüphaneciliği, 14 (4), 451-465.