BİLİMSEL PSİKOLOJİNİN TARİHSEL SÜRECİ ÜZERİNE

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 14, 161 - 180, 10.07.2017

Elvan Melek Ertürk

Öz

Psikoloji tarihi yazılırken
çeşitli problemlerle karşılaşılmıştır. Bu problemler arasında en çok öne
çıkanlardan biri, dönemin hâkim anlayışının öngördüğü konuların daha sıklıkla
ele alınmış olması ve bunun da belli bir yanlılık ve dönemsellik
oluşturmasıdır. Psikolojin gelişme sürecinde, önceleri yapılan çalışmalar zihin
üzerine yoğunlaşırken, sonraları işlevselliğe önem verilmesiyle psikoloji,
farklı amaçlara hizmet eden klinik, adli, okul, endüstri ve örgüt psikolojileri
gibi çeşitli alt alanlara ayrılmıştır. Daha sonra davranışçılık ortaya çıkmış
ve alandaki tüm çalışmaları katı bir biçimde yönlendirmiştir. Davranışçılık
bilimsel yöntemin kurallarını daha net bir biçimde uygulayabilmek adına, sadece
bilimsel olarak gözlenebilen davranış ile ilgilenmiş, zihin, bilinç gibi
gözlenemeyen her şeyi psikolojinin dışında bırakmıştır. Ancak bu yaklaşım zaman
içinde, farklı bakış açılarının, eleştirilerin ve yöntemsel gelişmelerin de
etkisiyle yumuşayarak değişmiştir. Geriye dönüp psikoloji çalışmalarına
baktığımızda günümüzde, eskiye oranla daha çeşitli bakış açılarının
gelişebildiğini, seslerini duyurabildiğini ve varlığını sürdürebildiğini
görüyoruz.

Anahtar Kelimeler

Psikoloji tarihi, sosyal psikoloji, eleştirel psikoloji

Kaynakça

• Arkonaç, Sibel, Sosyal Psikolojide İnsanları Anlamak: Deneysel ve Eleştirel Yaklaşımlar, Nobel Yay., Ankara, 2008.
• Bailey, Kenneth D. Methods of Social Research, 3. Baskı, The Free Press, New York, 1987.
• Berry, John W.; Poortinga, Ype H.; Seagall, Marshall H. ve Dasen, Pierre R. Cross-Cultural Psychology: Research and Application, 2. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2002.
• Fancher, Raymond E. Ruhbilimin Öncüleri, (çev. A. Yardımlı) İdea Yay, İstanbul, 1990.
• Fox, Denis; Prilleltensky, Isaac; Austin, Stephanie. “Toplumsal Adalet İçin Eleştirel Psikoloji: Meseleler ve İkilemler”, Eleştirel Psikoloji, (çev. ve ed. G. Kayacı Sevinç, İ. Demirok, B. Gürsel, Orijinal Adı: Critical Psychology: An Introduction, 2001), Ayrıntı Yay, İstanbul, 2012, ss. 31-49.
• Harris, Benjamin, “Eleştirel Psikologların Psikoloji Tarihi Hakkında Bilmesi Gerekenler”, Eleştirel Psikoloji, (çev. ve ed. G. Kayacı Sevinç, İ. Demirok, B. Gürsel, Orijinal Adı: Critical Psychology: An Introduction, 2001) Ayrıntı Yay., İstanbul 2012, ss. 52-72.
• Jahoda, Gustav, Sosyal Psikoloji Tarihi, (çev. Ş. Başlı, Orijinal adı: A History of Social Psychology: From the Eighteenth Century Enlightenment to the Second World War. 2007) İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2011.
• Le Bon, Gustave, Kitleler Psikolojisi, (çev: H. İlhan), (orijinal Tarih: 1895). Alter Yay., Ankara, 2009.
• McGraw-Hill, Aklımın Aklı: Psikoloji, (Çev. Edit: M. Durak, E. Şenol-Durak ve U. Kocatepe, Orijinal Adı: Psychsmart 2. baskı). Nobel, Ankara: 2015.
• Michell, Joel, Measurement in Psychology: A Critical History of Methodological Concept, Cambridge University Press, Cambridge, 2004.
• Morgan, George A., Leech, Nancy L., Gloeckner, Gene W.; Barett, Karen C., SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation (2. Baskı,) Lawrence Erlbaum Assoc. Pub., Londra, 2004.
• Punch, Keith F., Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar (2005, 2. baskıdan çev: D. Bayrak, H. B. Arslan, Z. Akyüz). Siyasal Kitabevi, Ankara, 2014.
• Schultz, Duane P.; Schultz, Sydney Ellen, Modern Psikoloji Tarihi (çev. Y. Aslay, Orijinal adı: A History of Modern Psychology), Kaknüs Yay., İstanbul, 2012.
• Teo, Thomas “Eleştirel Psikolojide Felsefi Meseleler”, Eleştirel Psikoloji, (çev. ve ed. G. Kayacı Sevinç, İ. Demirok, B. Gürsel, Orijinal Adı: Critical Psychology: An Introduction, 2001) Ayrıntı Yay., İstanbul, 2012.