MUHALİF TAN VE VATAN GAZETELERİNE GÖRE SAVAŞ DÖNEMİNDE (1940–1945) İKTİSADİ UYGULAMALAR

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 12, 1 - 16, 10.07.2016

İbrahim Erdal

Öz

İktidar, ikinci Dünya Savaşı
sırasında çıkardığı yasalarla basını kontrol etmeye çalışmış ve muhalif yayın
yapan gazetelere kapatma cezaları vermiştir. Muhalif gazeteler, dış politika yazılarını
taraf oldukları düşünceye göre belirlemişlerdir. Özellikle iç politika, Milli
Korunma Kanunu ve Varlık Vergisi gibi iktisadi kanunların uygulamaları hakkında
eleştirel yazılar kaleme almışlardır. Eleştiri yazıları, hükûmetin yasal
baskılarından dolayı gazeteleri kapatılma endişesine sokmuş, bu nedenle yazılar
tavsiye niteliğinde olmuştur. Buna rağmen kısıtlı imkânlar içinde yayın yapmaya
çalışan dönemin muhalif olan ve olmayan gazeteleri kısa sürelerle kapatılma
cezalarına da çarptırılmıştır. Bu makalede dönemin sosyalist fikir temelinde yayın
yapan Tan Gazetesi ile liberal düşünce temelinde yayın yapan Vatan
gazetelerinin iktisadi kanunlar konusundaki muhalefet süreci incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tan, Vatan, Varlık Vergisi, II. Dünya Savaşı

Kaynakça

• Kavânin Mecmuası, C. 21, Ankara, 1939, s. 5.
• DÜSTUR 3. Tertip C. 21 s. 274-281.
• TBMMZC, İçtima: 27, C. 9.
• TBMMZC, D:6, C. 28, 1942.
• TBMMZC, D:8, C. 28, 1942.
• İstatistik Yıllığı 1940-1941, Devlet İstatistik Enstitüsü, C. 12, Ankara, 1942.
• İstatistik Yıllığı 1942-1945, Devlet İstatistik Enstitüsü, C. 15, Ankara, 1946.
• Teşvik-i Sanayi Kanunu’ndan İstifade Eden Müessesat-ı Sanaiye, İstanbul, 1928, s. 14-20.
• Aydemir, Şevket Süreyya, “Değişen Cihan Münasebetleri İçinde Türkiye”, Kadro aylık Fikir Mecmuası, S. 8, Mayıs, 1932, s. 8.
• _________, İkinci Adam, İstanbul, 1979.
• _________, İnkılâp ve Kadro, Ankara, 1968.
• Boratav, Korkut, Türkiye’de Devletçilik, Ankara, 1982, s. 12-14.
• Çelikbaş, Fethi, “Harb İktisadı ve Milli Korunma Kanunumuz”, Ülkü, S. 86, Nisan 1940, C. XV, s. 103-111.
• Demirci, Aliyar, “Ahmet Emin Yalman”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm, İletişim yayınları, İstanbul, 2005, s. 473-479.
• Demirelli, Selim, Yeni Milli Korunma Kanununda Tüccar ve Esnaf ve Mülk Sahipleri, Ankara, 1944.
• Dinçşahin, Şakir, “Ahmet Emin Yalman ve Türkiye’de Liberal Düşünce”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bolu, 2012, C. 12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12, s. 111-135.
• Erdal, İbrahim, “II. Dünya Savaşı Döneminde Türkiye’nin İktisadi Politikaları ve Muhalefet”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1,Yıl: 2007 Sakarya, s. 147.
• Ertan, Timuçin Faik, Kadrocular ve Kadro Hareketi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994.
• ___________, Atatürk Döneminde Devletçilik-Liberalizm Tartışmaları, Ankara, 2010, s. 41-42.
• Ertuğ, H. Refik, “Varlık Vergisi Üzerinde Bir Tetkik” , Siyasi İlimler, C. 12, S. 140, Ocak 1942, s. 295.
• Güvenir, Murat, II. Dünya Savaşında Türk Basını, İstanbul, 1991.
• Güz, Nurettin, Serbest Cumhuriyet Fırkası Sonrası Basında Muhalefet ve 1931 Matbuat Kanunu, Ankara, 1993.
• İnan, Afet, Vatandaş İçin Medeni Bilgiler, İstanbul, 1930, s. 61.
• Kabacalı, Alpay, Türk Basınında Demokrasi, Ankara, 1999.
• ___________, Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul, 1990.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Türkiye İş Bankası Tarihi, İş Bankası Yayını, İstanbul, 2001.
• Koçak, Cemil, Türk-Alman İlişkileri 1923-1939, Ankara, 1991.
• ___________, Türkiye’de Milli Şef Dönemi 1938-1945, C. II, İstanbul, 1996.
• Koloğlu, Orhan, Türk Basını, Kuvayı Milliyeden Günümüze, Ankara, 1999.
• Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1973), Ankara Üniversitesi Siyasal Bil. Fak. Yayını No: 279, Ankara, 1974.
• Ökte, Faik, Varlık Vergisi Faciası, İstanbul, 1951.
• Özdemir, Ali Ulvi, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Serteller ve Tan Gazetesi (1939-1945), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 49, Bahar 2012, s. 1871-88.
• Özkan, M. Selçuk -Abidin Temizer, “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Karaborsacılık”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, Volume 2 / 9 Fall 2009, s. 320
• Serbest Cumhuriyet Fırkasının Programı, İstanbul, 1930.
• Sertel, Sabiha, Roman Gibi, Belge Yayınları, İkinci Baskı, 1987.
• Sertel, Yıldız, Annem, Sabiha Sertel Kimdi, Neler Yazdı, Belge Yayınları, 3. Baskı, Ocak 2001.
• Sertel, Zekeriya, Hatırladıklarım, Gözlem Yayınları, Üçüncü Basım, İstanbul, Mart 1977.
• Sınger, Morrıs, The Economic Advence of Turkey 1938-1965, Turkish Economic Society Publication, Ankara, 1971, s. 7.
• Sönmez, Şinasi, “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Hükûmetlerinin Temel Gıda Maddelerinin Temini Konusunda Aldığı Tedbirler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 47, Bahar 2011, s. 618.
• Türk Dış Politikasında 50 Yıl, II. Dünya Savaşı Yılları 1939-1946, Dış İşleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 1973.
• Yanardağ, Merdan, Türk Siyasal Yaşamında Kadro Hareketi, Yalçın Yayınları, İstanbul, 1988.
• Yetkin, Çetin, SCF Olayı, İstanbul, 1982.
• ___________, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi 1930–1945, İstanbul, 1983.