KASÎDE-İ NÛNİYYE VE ŞERHLERİNDE ÖNCEKİ ŞERİATLARIN NESHİ MESELESİ

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 11, 37 - 54, 10.01.2016

Muhammet Altaytaş

Öz

Bu makalede Osmanlı ilim
geleneğinin önemli halkalarından birini teşkil eden, parlak bir âlim ve
İstanbul’un ilk kadısı olan Hızır Bey’in el-Ķasîdetü’n -Nûniyye adlı manzum
akâid risalesinin kelam tarihindeki yerine ve önemine işaret edilmiştir.
Akabinde el-Ķasîdetü’n-Nûniyye ve şerhleri çerçevesinde genel olarak nübüvvet
ve son Peygamber’in nübüvveti bağlamında neshin imkân ve vukuu ile önceki
şeriatların neshi meselesi ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda
Yahudilerin neshin Allah hakkında cehl ve bedâyı gerektireceğine dair iddiaları
ele alınmış, bu iddiaları reddederken kelamcıların ortaya koyduğu akli ve naklî
deliller üzerinde durulmuştur. Son olarak nesih meselesinden hareketle Osmanlı
düşüncesinde şerh ve haşiyelerin yerine temas edildikten sonra ulaşılan
sonuçlar günümüz açısından genel olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hızır Bey, Kasîde-i Nûniyye, Önceki Şeriatlar, Nübüvvet, Nesih

Kaynakça

• ABDULLATİF, Harputi, Kelam Tarihi, haz. Muammer Esen, Ankara Okulu, Ankara, 2005.
• ARPA, Recep, “Şehristânî’nin Nesih Anlayışı”, İslâm Araştırmaları Dergisi, sayı: 32, yıl: 2014.
• CERRAHOĞLU, İsmail, Tefsîr Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1997.
• ÇETİN, Abdurrahman, “Nesih”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXII, İstanbul, 2006.
• Dâvûd-i Karsî, Şerhu’l-Kasîdetî’n-Nûniyye, (el-Hayâlî’nin, şerhi ile birlikte), Matbaa-i Şirket-i Sahafiyye, İstanbul, 1318.
• el-Bâkıllânî, Ebû Bekir, et-Temhîd fi'r-Red ale'l-Mülhideti'l-Muattıla, thk. Mahmûd Muhammed Hudayrî, Dârü'l-Fikri'l-Arabî, Kahire, 1947.
• el-Cüveynî, Ebu'l-Meâlî, el-İrşâd ilâ Kavâidi'l-Edilleti fî Usûli'l-İ‘tikād, thk. Muhammed Yûsuf Musa, Mektebetü'l-Hanci, Kahire, 1950.
• el-Hayâlî, Şemseddin, Şerhu’l-Kasîdetî’n-Nûniyye (Dâvûd-i Karsî’nin Şerhi ile Birlikte), Matbaa-i Şirket-i Sahafiyye, İstanbul, 1318.
• el-Üsküdârî, Mehmed Emin, Haşiye ala Şerhi'l-Hayali ale'l-Kasîdeti'n-Nûniyye, (Yazma Eser) Süleymaniye Kütüphanesi, Nurosmaniye Kol., nr: 002193.
• HAS, Şükrü Selim, “Klasik Fıkıh Usûlünde Neshin Mahiyeti”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 21, yıl: 2006/2, s. 554.
• İbn Hazm, el-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehvâ ve'n-Nihal, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986, c. I.
• KARA, İsmail, İlim Bilmez Tarih Hatırlamaz, Dergâh Yay., İstanbul, 2013.
• KOLOĞLU, Orhan Ş., “Osmanlı Kelam Geleneği Çerçevesinde Molla Fenârî”, Uluslararası Molla Fenârî Sempozyumu, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa, 2010.
• MANASTIRLI İsmail Hakkı, Metâlib-i İrfâniyye ve Îzâhât-ı Nûniyye, Şirket-i Sahafiye-i Osmaniye Matbaası, İstanbul, 1312.
• ---------------, Telhisü'l-Kelam fi Berâhini Akaidi'l-İslâm, Tanin Matbaası, İstanbul, 1331.
• MUSTAFA Behçet Efendi, Sünûhât-ı Vehbiyye ve Esrâr-ı Nûniyye, Matbaa-i Edebiyye, Kahire, 1318.
• SİNANOĞLU, Mustafa, “Kelamcıların Ehl-i Kitaba Yaklaşımları”, Kur’ân-ı Kerim’de Ehl-i Kitap, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007.
• URYÂNÎ, Osman b. Abdullah el-Kilisi, Hayru'l-kalaid Şerhu Cevâhiri'l-Akaid (Eser, Şerhu Kasîdeti'n-Nûniyyeti't-Tevhidiyye, olarak da bilinir.) Mehmed Esad Kitabhanesi, İstanbul, 1301/1884.
• YAZICIOĞLU, Mustafa Said, “Hızır Bey ve Kasîde-i Nûniyyesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XXVI, sayı: 1, yıl: 1984.
• ---------------, “Hızır Bey”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVII, İstanbul, 1998, 413-414.
• YAZIR, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, Diyanet İşleri Reisliği, Ankara, 1935, I, 372, 373.