EDİRNE’NİN ERKEN OSMANLI DEVRİ YAPILARINDA ÇİNİ SÜSLEME

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 10, 59 - 80, 10.07.2015

Gülgün Yılmaz

Öz

Edirne’deki Erken Osmanlı dönemi
(yakl. 1400-1450) yapılarına bakıldığında çininin değişik teknik ve uygulamalar
içinde kullanıldığı görülmektedir. Malzeme, üretim ve uygulama türlerinin
yapılara göre dağılımı renkli sırlı çiniler (firuze), alçıya gömme (Yıldırım,
Şah Melek Paşa ve Gazi Mihal Bey Camileri), taşa kakma (Şah Melek Paşa Camii),
duvar kaplama elemanı olarak kullanma (Şah Melek Paşa ve Muradiye Camileri),
sırüstü yaldız süsleme (Şah Melek Paşa Camii), sırlı tuğla olarak duvar örgüsü
içinde kullanma (Beylerbeyi Türbesi ve olasılıkla Mezid Bey Camii minaresi),
sıraltı boya bezemeli çiniler (Muradiye Camii, Üç Şerefeli Cami), çok renkli sır
(cuerda seca) tekniğindeki çiniler, mihraplarda (Muradiye Camii), bordür çinisi
olarak (Şah Melek Paşa, Muradiye Camileri) şeklindedir. Bu uygulamalar, Anadolu’nun
diğer şehirlerindeki çağdaşları ile paralellikler göstermekte, en büyük
benzerlikler ise Bursa yapılarında karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Erken Osmanlı Mimarisi, Çini Süsleme, Alçı Bezeme, Edirne Yapıları

Kaynakça

• Aslanapa, Oktay, Edirne’de Osmanlı Devri Abideleri, İstanbul 1949.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, İstanbul Mimari Çağının Menşei: Osmanlı Mimarisinin İlk Devri (1230-1402), İstanbul 1966.
• Bayrakal, Sedat, Edirne’deki Tek Kubbeli Camiler, Ankara 2001.
• Çeken, Muharrem, “Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tespitler”, Anadolu Toprağının Hazinesi Çini: Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, İstanbul 2007, s. 13-23.
• Demirsar-Arlı, Belgin, “Edirne Yapılarında Çini Bezeme”, Edirne Serhattaki Payitaht, İstanbul 1998, s. 413-427.
• Ersoy, Bozkurt, “Edirne Şah Melek Camii’nin Tanıtımı ve Mimari Özellikleri Hakkında Düşünceler”, Arkeoloji – Sanat Tarihi Dergisi VI, İzmir 1992, s. 47-61.
• Gök-Gürhan, Sevinç, “Bursa ve Edirne Eserleri Işığında Çiniler”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, İstanbul 2007, s. 215-227.
• Gökbilgin, Tayyip, “Edirne”, İslam Ansiklopedisi, C. 8 (1988), s. 121.
• Kuran, Abdullah, “Edirne’de Yıldırım Camii”, Belleten, C. XXVIII/111 (1964), s. 419-428.
• Kuyulu, İnci, “Üç Şerefeli Cami”, Akdeniz’de İslam Sanatı: Erken Osmanlı Sanatı Beyliklerin Mirası, İstanbul XXXX, s. 185-186.
• Mantran, Robert, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I: Osmanlı Devleti’nin Doğuşundan XVIII. Yüzyılın Sonuna Kadar, Çev. Server Tanilli, İstanbul 2000.
• Öney, Gönül, Beylikler Devri Sanatı: XIV.-XV. Yüzyıl (1300-1453, Ankara 1989.
• ---------------, İslam Mimarisinde Çini, İstanbul 1987.
• Özer, Mustafa, “Edirne Yeni Saray Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları”, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, Ankara, 2011, s. 225- 244.
• ---------------, “Edirne Yeni Saray Kazısı 2009-2010 Yılı Çalışmaları”, Uluslar arası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Bildiriler, C. 2, s. 615- 626, Eskişehir, 2012.
• ---------------, “Edirne Yeni Saray’ın Avadis Benliyan Tarafından Hazırlanan 1905 Tarihli Vaziyet Planı Hakkında Düşünceler”, 14th International Congress of Turkish Art, Proceedings, (Ed. F. Hitzel), s. 559- 566, Paris, 2013.
• ---------------, “Edirne Yeni Saray Kazısı 2010 Yılı Çalışmaları”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, s. 287-312, Ankara, 2013.
• ---------------, “Edirne Yeni Saray Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı Bildirileri, C. 3, s. 347- 360, Ankara, 2013.
• ---------------, “Edirne Sarayı (Saray-ı Cedid-i Amire)’ndan Günümüze Ulaşabilen Yapılar Hakkında”, Turkish Studies, Vol. 9/10, Fall 2014, s. 809- 836, Ankara, 2014.
• ---------------, “Edirne Yeni Saray (Saray-ı Cedid-i Amire) Kazısı 2012 Yılı Çalışmaları”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı Bildirileri, C. 2, s. 382- 399, Ankara, 2014.
• Porter, Venetia, Islamic Tiles, Londra 1995.
• Rıfat Osman, Edirne Evkaf-ı İslamiyye Tarihi Camiler ve Mescidler”, Ankara 1999.
• Selen, Hamit Sadi, “Yazma Cihannüma’ya Göre Edirne Şehri”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Kitabı, Ankara 1993, s. 303-309.
• Sözen, Metin, Devletin Evi Saray, İstanbul 1990.
• Tanman, Baha, “Edirne’de Erken Dönem Osmanlı Camileri ve Özellikle Üç Şerefeli Cami Hakkında”, Edirne Serhattaki Payitaht, İstanbul 1998, s. 325-352.
• Ünver, Süheyl (yay. haz.), Dr. Rifat Osman Edirne Sarayı, Ankara 1989.
• ---------------, “Edirne Medeniyetimiz ve Tezyini Misalleri”, Edirne’nin 600. Fethi Yıldönümü Armağan Kitabı, Ankara 1993, s. 233-253.
• Yetkin, Şerare, Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, İstanbul 1986.
• Yıldırım, Savaş, Erken Osmanlı (1300-1453) Yapılarında Çini Süsleme, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.