YAHYA KEMAL VE ATTİLÂ İLHAN’IN ŞİİRLERİNDE YOL VE YOLCULUK METAFORLARI

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 09, 47 - 68, 10.01.2015

Nesrin Günay

Öz

Dilbilimde, şiir dili, dilin
bireysel kullanımı olan sözün en özel ve öznel biçimi olarak görülür. Şiir
dilini dilbilimsel açıdan incelemek için özel yöntemlere ihtiyaç duyulur. Bu incelemeler,
edebiyat eleştirmenleri için metne dayalı olarak yargılamadan yorum yapmayı sağlayan
bir basamak özelliği taşır. Şiir dili incelemelerinin farklı boyutları vardır.
Bunlardan en önemlisi şairin kullandığı kelimeler, bu kelimelerin gerçek ya da
hayal dünyasındaki karşılıkları, kelimelerin bir araya getirilirken hangi
dilbilgisel yapıların tercih edildiği ve bu bir araya gelişten hangi yeni imaj
ve imgelerin oluşturulduğudur. Bunların dilbilimdeki inceleme alanları
anlambilim, sözdizimi ve göstergebilim alanlarıdır. Anlambilim, dilin
sınırlarını aşarak göstergeler (kelimeler) ile dış dünya arasındaki ilişkileri,
sözdizimi bu göstergelerin nasıl bir araya geldiğini, göstergebilim ise
göstergeler arasındaki ilişkileri incelemeyi hedefler. Bu makalede Türk
Edebiyatının önemli iki şairi olan Yahya Kemal ve Attilâ İlhan’ın şiirlerindeki
yol ve yolculuk göstergelerini anlambilim, sözdizimi, göstergebilimden
yararlanarak, bu göstergelere şiir bütününde yüklenen temel, yan, uzak-yakın
çağrışımlı anlamlar, duygu değerlerini de kapsayan metaforik anlamlar
çözümlenmeye çalışılmıştır. İki şairin şiirlerindeki yol ve yolculuk
göndergelerinin anlam alanı belirlenmiş ve bu alanların belirlenmesindeki, etken
unsurlar çözümlenmiştir. Sonuç olarak iki şairin şiirlerindeki seçme ve birleştirme
eksenindeki farlılıklar ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

şiir dili, dilbilim, anlambilim, sözdizimi, göstergebilim, Yahya Kemal, Attilâ İlhan, metafor, yol/yolculuk metaforları

Kaynakça

• Aksan, Doğan, Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Engin Yayınları Ankara, 1995.
• ----------------, Anlambilim ve Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Engin Yayınları, Ankara 1998.
• ----------------, “Dilbilim Açısından Şiir”, Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual Yayınları, İstanbul 2004, s. 129-156.
• ----------------, “Göstergeler ve Şiir Dili”, Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual Yayınları, İstanbul 2004, s. 342-349.
• Aksoy, Ömer Asım, Deyimler Sözlüğü, İnkılap Yayınevi, İstanbul 1988.
• Aristotales, Poetika (Çev.: İsmail Tunalı), Remzi Kitabevi, İstanbul 2008.
• Bayrav, Süheyla, Dilbilimsel Edebiyat Eleştirisi, Multilingual Yayınları, İstanbul 1999.
• Baudlaire, Charles, Kötülük Çiçekleri (Çev.: Erdoğan Alkan), Varlık Yayınları, İstanbul 2014.
• Beyatlı, Yahya Kemal, Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1986.
• Cürcani, Abdülkâhir El, Delâilü’l-İcâz Sözdizimi ve Anlambilim, Litera Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Çağbayır, Yaşar, Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük C. 1, 2, 3, 4, 5, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
• Çelik, Yakup (Editör), Attilâ İlhan Armağanı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2006.
• Erkman-Akerson, Göstergebilime Giriş, Multilingual Yayınları, İstanbul 2005.
• Guiraud, Pierre, Göstergebilim (Çev.: Mehmet Yalçın),İmge Kitabevi, Ankara 1994.
• -----------------, Anlambilim (Çev.: Berke Vardar), Multilingual Yayınları, İstanbul 1999.
• Günay, Doğan, Metin Bilgisi, Multilingual Yayınları, İstanbul 2001.
• -----------------, Sözcükbilime Giriş, Multilingual Yayınları, İstanbul 2007.
• Joubert, Jean Louis, Şiir Nedir? (Çev.: Ece Korkut) Öteki Yayınevi, Ankara 1993.
• Kılıç, Veysel, Dilin İşlevleri ve İletişim, Papatya Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Kocakaplan, İsa, Yahya Kemal’in Şiirlerinde Edebî Sanatlar, Seçil Ofset, İstanbul 2013.
• Korkut, Ece, “Dilbilimsel Şiir Çözümlemeleri”, Günümüz Dilbilim Çalışmaları, Multilingual Yayınları, İstanbul 2003, s. 133-142.
• Özünlü, Ünsal, Edebiyatta Dil Kullanımları, Multilingual Yayınları, İstanbul, 2001.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, Dergah Yayınları, İstanbul 1982.
• Beyatlı, Yahya Kemal, Eski Şiirin Rüzgârıyle, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1985.
• -------------------, Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları İstanbul 1987.