ÇEVİRİ GÖSTERGEBİLİMİ EKSENİNDE ÖZGÜN METİN OKUMA VE ÇÖZÜMLEME MODELİ İLE ANLAM ARAYIŞI

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 18, 125 - 141, 25.07.2019

Alize Can Rençberler

https://doi.org/10.33207/trkede.597905

Cited By: 4

Öz

Göstergelerden oluşan her yazın metni, çevirmenine çözümlemesi ve erek kültüre

aktarması gereken bir anlam evreni sunar. Çevirmen, yazar tarafından kurgulanmış anlam

evrenini kavramak için öncelikle okur kimliğiyle metni okur, çözümler, yorumlar ve belirli

uzlaşım noktaları dâhilinde çevirir. Ancak metin okura her şeyi hazır vermez; okurunu oyalar,

yanıltır ve tuzağa düşürmeye çalışır. Metnin tuzaklarından kurtulmak, metinde söylenenlerden

hareketle söylenmeyenleri anlamak ve metnin boşluklarını doldurmak için okurun tembel bir

makine olan metinle işbirliği kurması gerekmektedir. Çevirmen de özgün metne karşı gösterdiği

bu mücadelede okur kimliğiyle hareket eder ve çeviri metinle özgün metin arasında uzlaşma

noktaları arar. Bu çalışmanın amacı, yazınsal metinlerde ve yazın çevirisinde okurların ve

çevirmenlerin özgün metnin niyetini anlamalarını sağlamak, metnin boşluklarını

doldurmalarına yardımcı olarak anlam arayışına ışık tutmak; dolayısıyla metinle işbirliği

sağlayarak erek kültüre aktaracakları anlam evrenine hâkim olmalarını mümkün kılmak için

özgün metin okuma ve çözümleme modeli ortaya koymaktır. Çalışmanın ikinci amacı ise yazın

çevirisinde çeviri metinlerin özgün metinler ile ne ölçüde uzlaştıklarını anlayabilmek için

kullanılan Yetkin Çevirmen İnceleme Modeli’ni bütünlüklü kılmak ve çeviri amaçlı metin okuma

ve çözümleme düzeylerini ortaya koymaktır. Söz konusu amaçlar doğrultusunda, Metinsel

İşbirliği Düzeyleri [özgün adı ile Livelli di Cooperazione Testuale] ele alınmış ve çevirmenlerin

özgün metin üzerinde anlam arayışlarını kolaylaştırmak için Özgün Metin Okuma ve Çözümleme

Modeli olarak derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

çeviri göstergebilimi, yazın çevirisi, metinsel işbirliği düzeyleri, metin çözümlemesi

QUEST FOR MEANING THROUGH THE MODEL OF ORIGINAL TEXT READING AND ANALYSIS WITHIN THE SCOPE OF SEMIOTICS OF TRANSLATION

Öz

Every literary text which is composed of signs, tenders a universe of meaning to be analysed and translated into target culture by the translator. The translator -as the reader-reads, analyses and translates the text within certain negotiation points as the first step to comprehend the universe of meaning fictionalised by the author. The text does not give the meaning explicitly to the reader but tries to put the reader off, misleads and entraps the reader. The reader needs to cooperate with the text, which is considered as a lazy machine, to avoid the traps and to understand the unsaid through the said and to fill the semantic gaps. The translator acts as a reader in the struggle against the original text and seeks for the negotiation points between the source and target texts. The primary purpose of this study is to enable readers and translators to understand the intention of the literary texts, to shed light on the search for meaning by helping them fill the gaps in the text; thereby, to enable them to have the comprehensible knowledge of the universe of meaning which is to be transferred to the target culture. The second aim of the study is to propound a translation-oriented text reading and analysis model in order to provide integrity to The Reviewing Model of Competent Translator which is used for finding out to what extent the translated texts negotiate with the source texts. Taking these purposes into consideration, Levels of Textual Cooperation [Livelli di Cooperazione Testuale with the original name] are gone through and compiled as The Model of Original Text Reading and Analysis to facilitate the search for the meaning on the source text.

Anahtar Kelimeler

semiotics of translation, literary translation, levels of textual cooperation, text analysis

Kaynakça

• Batu, Elif, Göstergebilimsel Bir Serüven: Üç öyküsüyle Türkçe'de Oscar Wilde, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları, Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Doktora Programı), İstanbul 2018.
• Can, Alize, Örnek Okurdan Yetkin Çevirmene: Yazın Çevirisi Eğitiminde Yeni Bir Model, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları, Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Doktora Programı), İstanbul 2017.
• Eco, Umberto, The Role of the Reader, Indiana University Press, 1. Baskı, Bloomington 1979.
• Eco, Umberto, Lector in Fabula, Bompiani, 14. Baskı, Milano 2015.
• Gorlée, Dinda L, Semiotics and the Problem of Translation: with Special Reference to the Semiotics of Charles S. Peirce, Rodopi, Amsterdam ve Atlanta 1994.
• Greimas, Algirdas Julien, Structural Semantics. An Attempt at a Model, Çev. D. McDowell vd, University of Nebraska Press, Lincoln 1983.
• Greimas, Algirdas Julien ve Joseph Courtés, Sémiotique: Dictionnaire raisonné de la théorie du langage. c.1, Hachette, Paris 1979.
• Greimas, Algirdas Julien ve Joseph Courtés, Semiotics and Language: An Analytical Dictionary, C.I, Çev. L. Crist vd, Indiana University Press, Bloomington 1982.
• Kourdis, Evangelos, “Τhe Semiotic School of Tartu-Moscow. The cultural ‘circuit’ of translation”, Larisa Schippel - Cornelia Zwischenberger (Ed.), Going East: Discovering New and Alternative Traditions in Translation Studies, Frank & Timme GmbH, Berlin 2017.
• Kourdis, Evangelos, “The notion of code in semiotics and semiotically informed translation studies. A preliminary study”, O. Andreica - A. Olteanu (Ed.), Readings in Humanities. Humanities - Arts and Humanities in Progress, Springer, 2018.
• Kourdis, Evangelos, “Spatial composition as intersemiotic translation: The journey of a pattern through time from a translation semiotics theory perspective”, Semiotica, Sayı: 222, 2018, ss. 181-201.
• Kuleli, Mesut, Çeviri Göstergebilimi Bakış Açısıyla Shakespeare’in Julius Caesar ve Anthony and Cleopatra Oyunlarında Anlam Evreni, Göstergeler ve Öznelik Yetisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları, Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Doktora Programı), İstanbul 2016.
• Ludskanov, Alexander, “A semiotic approach to the theory of translation”, Language Sciences, Sayı: 35 (Nisan), 1975, ss. 5-8.
• Nowotna, Magdalena, “Le sujet dans tous ses etats”, Magdalena Nowotna (Ed.), D’une Langue à L’autre, Aux Lieux D’être, Paris 2005.
• Öztürk Kasar, Sündüz, “La sémiotique subjectale et la traduction”, European Society for Translation: Third International Congress- Claims, Changes and Challenges in Translation Studies Abstracts. Copenhagen Business School, Kopenhag 2001, s. 24-25.
• Öztürk Kasar, Sündüz, “Pour une sémiotique de la traduction”. École Supérieure d’Interprètes et de Traducteurs (ESIT), Profession: Traducteur. Sorbonne Nouvelle Üniversitesi, Paris 2007.
• Öztürk Kasar, Sündüz, “Pour une sémiotique de la traduction”, In (Eds). Colette Laplace, Marianne Lederer, Daniel Gile, La Traduction et es Métiers, Lettres Modernes Minard, Caen 2009.
• Öztürk Kasar, Sündüz, “Un chef-d’oeuvre très connu: Le chef-d’oeuvre Inconnu de Balzac”, M. Nowotna - A. Moghani (Ed.), Commentaires d’une traduction à l’autre laissant des traces Les traces du traducteur, Publications de l’INALCO Paris 2009.
• Öztürk Kasar, Sündüz, “Jean-Claude Coquet ve söyleyenler göstergebilimi”, İ.O. Ayırır - E. Korkut (Ed.), Prof. Dr. Ayşe Eziler Kıran’a Armağan, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 2017, ss. 183-199. Öztürk Kasar, Sündüz, “Algirdas Julien Greimas'ın sémantique structurale adlı yapıtını Türkçeye nasıl çevirmeli?”, Cogito, Yapı Kredi Yayınları, Sayı: 86, İstanbul Bahar 2017, ss. 308-316.
• Parlak, Betül, Umberto Eco’da Kuram Uygulama İlişkisi: Lector in Fabula’dan Gülün Adı’na, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edebiyat Fakültesi, İtalyan Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı), İstanbul 2000.
• Peirce, Charles Sanders, Writings of Charles S. Peirce, Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis 1982.
• Petrilli, Susan, “Interpretive trajectories in translation semiotics”, Semiotica, Sayı: 163, 2007, ss. 311-345.
• Rifat, Mehmet, XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 2. Temel Metinler, Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2008.
• Rifat, Mehmet, XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler, Yapı Kredi Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2013.
• Saussure, Ferdinand, Genel Dilbilim Dersleri, Çev. Berke Vardar, Multilingual, İstanbul 2001.
• Torop, Peeter, “Towards the semiotics of translation", Semiotica, Sayı: 128 (3-4), 2000, ss. 597-610.
• Tuna, Didem, Göstergebilimin Çeviri Alanına Uygulanması: George Orwell’in Animal Farm Başlıklı yapıtının Üç Dilde Çözümlenmesi ve Karşılaştırılması, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları, Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Doktora Programı), İstanbul 2015.
• Tuna, Didem, “Çevirmek için çözümlemek: Bel Kaufman’ın sunday in the park başlıklı öyküsünde anlam arayışı”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2016, Sayı: 5, ss. 76-97.
• Tuna, Didem, Orwell’in Hayvan Çiftliği’nde Metinlerarasılık ve Çoğul Okuma Eksenleri, Eğitim Yayınevi, Konya: 2019.
• Tuna, Didem, Kuleli, Mesut, Çeviri Göstergebilimi Çerçevesinde Yazınsal Çeviri İçin Bir Metin Çözümleme ve Karşılaştırma Modeli, Eğitim Yayınevi, Konya 2017. Vardar, Berke, Dilbilim Yazıları, Multilingual, İstanbul 2001.