TÜRKÇE VE BULGARCADA ZAMAN/GÖRÜNÜŞ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 18, 142 - 160, 25.07.2019

Serkan Cömertel

https://doi.org/10.33207/trkede.597915

Öz

Zaman, tüm değişimlerin içinden geçtiği süreçtir. Bu süreç sınırlandırılabilmektedir.

Bulgarcada, şimdiki zaman merkezinde iki temel zamana (geçmiş / gelecek) dayalı toplam

dokuz zaman mevcuttur. Görünüş kategorisi hem geçmiş zamanda hem de geniş zamanın

oluşumunda kullanılır. Türkçede ise zaman ekleri fiile eklenerek dört zamanı

biçimlendirmektedir. Bulgarcada zaman tek bir noktadan işlemektedir. Bu nokta şimdiki

zamandır. Fiil çekime uğramadan, zaman olarak biçimlenmeden bile şimdiki zamanda birinci

teklik şahsa göredir. Her bir fiilin biçim ve anlamı görünüş özelliğine paraleldir. Fiilin görünüşü

de şimdiki zamanda bellidir. Şimdiki zamanda, fiil görünüşe sahip olmasına rağmen,

Bulgarcada zaman ve görünüş arasındaki bağ sıkı sıkıya değildir. Çünkü genellikle,

Bulgarcadaki fiiller ister bitmemiş (imperfective/несвършен вид) görünüşte, ister bitmiş

(perfective/свършен вид) görünüşte olsun, tüm zamanlarda çekime uğrayabilmektedir.

Türkçede ise fiillerin mastar (infinitive) hâli mevcut olduğundan başlangıçta herhangi bir

zamanla bağlantı yoktur. Çalışmamızın amacı, zaman ve görünüş açısından Türkçe ve

Bulgarcayı karşılaştırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe ve Bulgarcada zamanlar, bitmemiş ve bitmiş görünüş, zamanın sınıflandırılması

TENSE/ASPECT IN TURKISH AND BULGARIAN

Öz

The tense is the process which the verb is processed. This process is limited. In Bulgarian there are nine tenses in total which are centered in the present continuous tense based upon two basic tenses (past/future). The aspect category is used both in the past and the present tenses formation. In Turkish tense suffixes are added to the verb and shape four tenses. Tense runs from a single point in Bulgarian. This point is present continuous tense. Even without conjugation and tense, verb is first person singular in the present continuous tense. Form and meaning of each verb has parallel aspect feature. The aspect of the verb is specific. Although in the present continuous tense, the verb has an aspect, the bond between tense and aspect in Bulgarian is not tight. Because, the verbs in Bulgarian can have conjugation in all tenses even if they are imperfective (несвършен вид) or perfective (свършен вид) aspect. In Turkish as the verbs have infinitive forms, they do not have any connection with any tense at the beginning. The purpose of our work is to compare Turkish and Bulgarian in terms of time and aspect.

Anahtar Kelimeler

Tenses in Turkish and Bulgarian, imperfective and perfective aspect, classification of tenses

Kaynakça

• Banguoğlu, Tahsin, Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, 10. Baskı, Ankara, 2015.
• Barbolova, Zoya, Sıvremenen Bılgarski Ezik-Morfologiya, Sofya, 1997.
• Benzer, Ahmet, Türkçede Zaman, Görünüş ve Kiplik, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2012.
• Boyaciev, Todor; İvan Kutsarov; Yordan Pençev, Sıvremenen Bılgarski Ezik, İzdatelska Kışta Petır Beron, Sofya, 1999.
• Cömertel, Serkan, “Bulgarcada Fiillerin İkinci Derece Bitmemiş Görünüş Kazanması”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 12, Temmuz 2016, s. 145-156.
• Cömertel, Serkan, “Bulgarcada Zaman Sistemi ve Merkezdeki Şimdiki Zaman”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, Ocak 2017, s. 141- 159a.
• Cömertel, Serkan, “Bulgarcada Fiilin Görünüşü”, Türkoloji Araştırmaları 2017 (Туркологични изследвания 2017), Şumnu Episkop Konstantin Preslavski Üniversitesi Yayınları, 2017, s. 64-78b.
• Cömertel, Serkan, Bulgarca Fiillerin Çekim Sistemi, Ceren Yayıncılık, Edirne, 2018.
• Gencan, Tahir Nejat, Dilbilgisi, Tek Ağaç Eylül Yayıncılık, Ankara, 2007.
• İvanov, D.; B. Krıstev; R. Boneva, Bılgarski Ezik (Za Çujdestrannite Studenti, Sledvaşti vıv Visşite Uçebni Zavedeniya), Nauka i İzkustvo, Sofya, 1969.
• Johanson, Lars, Türkçede Görünüş, Çev: Nurettin Demir, Grafiker Yayınları, Ankara, 2016.
• Paşov, Petır, Bılgarska Gramatika, İzdatelska Kışta Hermes, Plovdiv, 1999.
• Paşova, Mariya, Gramatika na Sıvremenniya Bılgarski Ezik, İzdatelstvo İztok-Zapad, Sofya, 2014.
• Stankov, Valentin, Stilistiçni Osobenosti na Bılgarskiya Glagol, Dırjavno İzdatelstvo Narodna Prosveta, Sofya, 1981.
• Stoyanov, Stoyan, Gramatika na Bılgarskiya Knijoven Ezik - Fonetika i Morfologiya, 2. Baskı, İzdatelstvo Nauka i İzkustvo, Sofya, 1977.
• Torun, Yeter, “Türkiye Türkçesinde -Acak + İyelik Eki + Yönelme Durumu Yapısı”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt: 8, Sayı: 9, Yaz 2013, s. 2421-2430.
• Yordanova, Milena, Gramatiçen Minimum po Turski Ezik, Universitetsko İzdatelstvo Sv. Kliment Ohridski, Sofya, 2015.
• Akademiçen Tursko Bılgarski Reçnik & Akademik Türkçe Bulgarca Sözlük, İzdatelstvo Riva, Sofya, 2009.
• Bılgarski Tılkoven Reçnik, Nauka i İzkustvo, Sofya, 2008.
• Bılgarski Tılkoven Reçnik, İzdatelska Kışta Hermes, Plovdiv, 2004.
• Karaağaç, Günay, Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
• Tursko Bılgarski Reçnik / Bılgarsko Turski Reçnik & Türkçe Bulgarca Sözlük / Bulgarca Türkçe Sözlük, Gaberoff, Veliko Tırnovo, 2009.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2012.
• Petrova, Stefka; Pravda Tsankova; Elitsa Kurteva; Kristina Tomova; İvan İliev, Uçete Bılgarski Ezik (Nivo 2B), Sofiyski Universitet Sv. Kliment Ohridski Departament za Ezikovo Obuçenie -(İÇS), İzdatelstvo D-r İvan Bogorov, Sofya, 2005.