Night in Nedîm’s Poems

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 20, 217 - 239, 14.07.2020

Mustafa Yunus Gümüş

https://doi.org/10.33207/trkede.731010

Öz

Night, which is one of the important time periods of human life, is also a concept frequently used in divan poetry. For many people, the night is limited to sleep and rest; In poetry, it was handled together with different elements such as love, entertainment and wine, and it became an important concept used by the poet to reflect his feelings. For the lover who is groaning with the pain of love, this time period, which is not ending, is waiting for the entertainment lovers. The night, which creates fear and suffering for some people, gives the opportunity to realize their desires for some people. In our study, we will try to show how Nedim, who is fond of beauty and entertainment, uses the concepts related to the night in his poems; and how the concept of the night shapes the feelings of pleasure, desire, anxiety, anger and fear with in exemplary couplets.

Anahtar Kelimeler

Divan Poetry, Nedîm, Time, Night

Nedîm’in Şiirlerinde Gece

Öz

İnsan hayatının önemli zaman dilimlerinden olan gece, divan şiirinde de sıklıkla kullanılan bir kavramdır. Birçok insan için sadece uyku ve istirahat ile sınırlı olan gece; şiirlerde aşk, eğlence, şarap gibi farklı unsurlarla birlikte ele alınmış ve şairin duygularını yansıtmada kullandığı önemli bir mefhum olmuştur. Aşk acısıyla inleyen âşık için bitip tükenmeyen bu zaman dilimini, eğlence düşkünleri dört gözle bekler. Bazı insanlar için korku ve ıstırap yaşatan gece bazı insanlar için arzularını gerçekleştirme fırsatını vermektedir. Çalışmamızda, güzellere ve eğlenceye düşkün olan Nedîm’in, şiirlerinde geceyi hangi kavramlarla ilişkili kullandığını; gece kavramının şairin zevk, arzu, endişe, öfke ve korku duygularını nasıl şekillendirdiğini örnek beyitler ile ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Nedîm, Zaman, Gece

Kaynakça

• Altınay, Ahmet Refik, Lâle Devri, İlgi Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 1973.
• Babacan, İsrafil, Klâsik Türk Şiirinin Son Baharı Sebk-i Hindî (Hint Üslûbu), Akçağ Yayınları, Ankara, 2010.
• Batislam, Hanife Dilek, “Mihrî Hatun Divanı’nda Gece”, Divan Şiirinin Benzetme ve Hayal Dünyasından, Kesit Yayınları, İstanbul, 2016, s. 331-348.
• Boztopraklı, Gülsüm Funda, Divan Şiirinde Gece (XV.-XVI. yüzyıl), Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Büyükkarcı Yılmaz, Fatma, “Bilinmeyen Bir Şair Selâmînin, Tevhid Risalesi ve ‘Sultan Mahmud ve Ayaz Hikâyesi’ Üzerine”, Turkish Studies, C. XI/XV, 2016, s. 85-104.
• Edib Ahmed Bin Mahmud Yükneki, Atabetü’l-hakayık, Çev. Reşit Rahmeti Arat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Forster, Edward Morgan, Roman Sanatı, Çev. Ünal Aytür, İstanbul, 1982.
• Gönel, Hüseyin, “Divan Şiirinde Sevgiliye Dair”, Turkish Studies, C. V, 2010, s. 208-222.
• İçli, Ahmet, Mihr ü Mâh, Gelibolulu Mustafa Âlî, İnceleme-Metin, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Elazığ, 2009.
• Kabadayı, Osman, Eski Türkçe Gök Bilimi (Astronomi) Terimleri, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Tezi, Kırıkkale, 2007.
• Kaşgarlı Mahmud, Dîvânü Lugati’t Türk Tercümesi, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu, Ankara, 2007.
• Kırnık, Hacı, 16. yy. Sonrası Osmanlı Toplumunda Eğlence Kültürüne Genel Bakış, Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2019.
• Kızılırmak, Abdullah, Gökbilim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1969.
• Köksal, Mehmet Fatih, “Klasik Türk Şiirinde Güneş Tutulması ve Bununla İlgili İnanış ve Âdetler”, Millî Folklor, S. 53, 2002, 114-125.
• Macit, Muhsin, Nedim Divanı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2016.
• Mazıoğlu, Hasibe, Nedîm’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
• Mevlana Celaleddin-i Rumî, Divan-ı Kebir I, Çev. Abdulbaki Gölpınarlı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1957.
• Mevlana Celaleddin-i Rumî, Rubailer I, Çev. M. N. Gençosman, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1974.
• Mum, Cafer, “Sebk-i Hindî’de Beyit Yapısı, Paradoksal İmajlar ve Çoklu Duyulama”, Sözde ve Anlamda Farklılaşma Sebk-i Hindî, Haz. Hatice Aynur, Müjgan Çakır, Hanife Koncu, Turkuaz Yayınları, İstanbul, 2009.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1978.
• Öger, Adem - Yıldız Altın, Kübra, “Uygurlarda Şamanizmden İslama Kötü Ruhların Dönüşümü”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S. 7, 2016, s. 14-25.
• Özdemir, Semih, “Şevkitarab ve Canfezâ Makamları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Canfezâ’dan Doğmuş Bir Şevkitarab mı Yoksa Şevkitarab’da Kaybolan Bir Canfezâ mı”, Ahenk Müzikoloji Dergisi, S. 1, 2017, s. 61-86.
• Özkan, İsmail Hakkı, “Darb-ı Fetih”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. VIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993, 486-487.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1998.
• Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara, 2011.
• Sefercioğlu, Mustafa Nejat, Divan Şiiri İncelemeleri ve Hocam Amil Çelebioğlu için Yazdıklarım, Hiperyayın, İstanbul, 2017.
• Tanrıkorur, Cinuçen, “Acem”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988, 321-322.
• Türkçe Sözlük (Cilt 2), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• Yaraşır, Ömer, Nedim Divanı Tahlili, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Tezi, Edirne, 1996.
• Yazar, İlyas - Kaplan, Orhan, “XVIII. Yüzyıl Klâsik Türk Şiirinde Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı ve Aralarında Anlam İlgisi Bulunan Kelimelerin Stilistik Açıdan Kullanımı: Şeyh Gâlib, Nedîm ve Koca Râgıb Paşa Örneği”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, C. II, S. 4, 2014, s. 219-241.