Derleme
BibTex RIS Kaynak Göster

Arkeolojik Eserlerde Dexiosis Jestinin Anlamı: İkonografik Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 23, 189 - 222, 27.01.2022
https://doi.org/10.33207/trkede.989025

Öz

Temelde basit bir tokalaşma sahnesini tanımlayan dexiosis, içerik olarak dönemsel farklılıklara sahip ya da en azından zaman içerisinde bu temel anlamı dışında birçok farklı duygusal anlamları içinde barındıran bir simgedir. Bu simge, Antik Çağlar’da ikonografik olarak bilindiği kadarıyla Assur Krallığı’ndan Geç Antik Döneme değin farklı bölgeler ve toplumlar tarafından özümsenmiştir. Her toplumda kendine yönelik bir anlam bulmuş olan bu simge, genel olarak antlaşma (evlilik, destek vb.) ve ayrılık gibi durumların sembolü olarak karşımıza çıkmaktadır. Antik Çağlar’da tokalaşma konulu sahneler, pek çok duygu ve düşüncenin ikonografik eserler eşliğinde betimlenmesini ifade eden aracı bir simge olarak dikkat çekmektedir. Tarihsel süreç içerisinde dexiosis sahneleri, özellikle kabartmalı blok, seramik, mezar steli, duvar resmi, lahit, urne, madeni kap kacak, bulla, mozaik, numizmatik gibi ikonografik tasvir barındıran eserlerde yoğun olarak görülmektedir. Dexiosis sahnesi, bu tür eserler aracılığıyla da farklı duyguları ön planda tutan bir anlayışın temsilcisidir. Bu çalışma kapsamında dexiosis sahneleri olan eserlerden seçilen bazı ikonografik veriler, anlamsal özellikleri ile farklı arkeolojik malzemeler üzerinde kullanımları dikkate alınarak değerlendirilecektir.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

  • ALLGÖWER, Daniel (1993), “Antiochos Ier de Commagène Entre Sceptre et Diadème”, Archeologia e Storia Antica, XV, 257-287.
  • BEAZLEY, John Davidson (1918), Attic Red-Figured Vases in American Museums, Harvard University Press, Cambridge.
  • BISCONTI, Fabrizio (2020), “Uomini e donne nell’Immaginario Iconografico Paleocristiano: Dall’arte delle Catacombe al Repertorio Figurativo dell’orbis Christianus Antiquus”, Paradigmi del Maschile e Femminile nel Cristianesimo Antico: XLVII Incontro di Studiosi dell’Antichità Cristiana, Roma, 9-11 Maggio 2019, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma/Firenze, 633-646.
  • BOARDMAN, John (1997), Athenian Red Figure Vases: The Classical Period, Thames & Hudson, London.
  • BOARDMAN, John (2005), Yunan Heykeli: Klasik Dönem, Çev. Gürkan Ergin, Homer Kitabevi, İstanbul.
  • BREUER, Christine (1995), Relief und Epigramme griechischer Privatgrabmäler: Zeugnisse bürgerlichen Selbstverständnisses vom 4. bis 2. Jahrhundert v. Chr., Böhlau Verlag, Köln/Weimar/Wien.
  • BRIAN-ROSE, Charles (2013), “A New Relief Antiochus I of Commagene and Other Stone Sculpture from Zeugma”, Ed. William Aylward, Excavations at Zeugma, The Packard Humanities Institute, Los Altos/California, 220-231.
  • BRIJDER, Herman A.G. (2014), Nemrud Dağı: Recent Archaeological Research and Conservation Activities in the Tomb Sanctuary on Mount Nemrud, De Gruyter, Berlin-Boston.
  • BRUNS-ÖZGAN, Christine (1987), Lykische Grabreliefs des 5. und 4. Jahrhunderts v. Chr., 33. Beiheft, Istanbuler Mitteilungen, Ernst Wasmuth, Tübingen.
  • CLAIRMONT, Christoph Walter (1970), Gravestone and Epigram: Greek memorials from the Archaic and Classical Period, Verlag Philipp von Zabern, Mainz.
  • CLAIRMONT, Christoph Walter (1993), Classical Attic Tombstones, Vol. IV, Akanthus, Kilchberg.
  • CLOSTERMAN, Wendy E. (2007), “Family Ideology and Family History: The Function of Funerary Markers in Classical Attic Peribolos Tombs”, American Journal of Archaeology, 111.4, 633-652.
  • CREMER, Marielouise (1995), “Die Dexiosis auf hellenistischen Grabstelen”, Studien zum antiken Kleinasien, III, Asia Minor Studien, 16, Verlag Dr. Rudolf Habelt, Bonn, 1-7.
  • CROWTHER, Charles ve FACELLA, Margherita (2003), “New Evidence for the Ruler Cult of Antiochos of Commagene from Zeugma”, Ed. Elmar Schwertheim, Gudrun Heedemann ve Engelbert Winter, Neue Forschungen zur Religionsgeschichte Kleinasiens: Elmar Schwertheim zum 60. Geburtstag gewidmet, Asia Minor Studien, 49, Rudolf Habelt, Bonn, 41-80.
  • ÇEKİLMEZ, Murat (2008), Tire Müzesinden Hellenistik ve Roma Dönemi Mezar Stelleri, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
  • DAVIES, Glenys (1985), “The Significance of the Handshake Motif in Classical Funerary Art”, American Journal of Archaeology, 89.4, 627-640.
  • DOKSANALTI, Ertekin Mustafa ve ÖZGAN, Ramazan (2008), “Silifke Müzesi’nde Bulunan Klasik Döneme Ait Kabartmalı Mermer Blok”, OLBA, XVI, 207-226.
  • DÖRNER, Friedrich Karl (2021), Nemrud Dağı’nın Zirvesinde Tanrıların Tahtları, Çev. Vural Ülkü, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • DURUGÖNÜL, Serra (1992), “Zwei Grabstelen einer Familie aus Amisos (Samsun)”, Epigraphica Anatolica, 19, 61-70, Tafeln 13-17.
  • FAIRBANKS, Arthur (1907), Athenian White Lekythoi I, The Macmillan Company, New York.
  • FAIRBANKS, Arthur (1914), Athenian White Lekythoi II, The Macmillan Company, London/New York.
  • FIRATLI, Nezih ve ROBERT, Louis (1964), Les Stéles Funeraires de Byzance Gréco-Romaine, Adrien Maisonneuve, Paris.
  • FERRARIO, Sarah Brown (2006), “Replaying Antigone: Changing Patterns of Public and Private Commemoration at Athens c.440-350”, Helios, 33, 79-118.
  • GKIKAKI, Mairi (2015), “Attische Grabstele mit Dexiosis”, Numismatica e Antiquita Classiche, 44, 71-79.
  • HERSCH, Karen K. (2010), The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity, Cambridge University Press, New York.
  • HIMMELMANN, Nikolaus (1999), Attische Grabreliefs, Westdeustcher Verlag, Opladen/Wiesbaden.
  • HOWGEGO, Christopher (2013), Sikkelerin Işığında Eski Çağ Tarihi, Çev. Oğuz Tekin, Homer Yayınları, İstanbul.
  • HUMANN, Karl ve PUCHSTEIN, Otto (1890), Reisen in Kleinasien und Nordsyrien, Verlag von Dietrich Reimer, Berlin.
  • JACOBS, Bruno (1998), “Zur relativen Datierung einiger kommagenischer Heiligtumer: Sofraz Köy – Samosata – Arsameia am Nymphaios – Nemrud Dagi”, Ed. Karin Schmidt, Roald F. Docter ve Renate Rolle, Archäologische Studien in Kontaktzonen der antiken Welt, Veröffentlichungen der Joachim Jungius-Gesellschaft der Wissenschaften 87, Vandehoeck, Göttingen, 37-47.
  • JACOBS, Bruno ve ROLLINGER, Robert (2005), “Die ‘himmlischen Hände’ der Götter – Zu zwei neuen Datierungsvorschlägen für die Kommagenischen Reliefstelen”, Ed. Edward Dabrowa, Parthica Incontri di Culture nel Mondo Antico 7, Istituti Editoriali e Poligrafici Internatzionali MMVI, Pisa/Roma, 137-154.
  • JOHANSEN, Knud Friis (1951), The Attic Grave-Reliefs of the Classical Period: An Essay in Interpretation, Ejnar Munksgaard, Copenhagen.
  • KAMPEN, Natalie Boymel (1981), “Biographical Narration and Roman Funerary Art”, American Journal of Archaeology, 85.1, 47-58.
  • KESSLER, Herbert L. (1979), “Narrative Representations”, Ed. Kurt Weitzman, Age of Spirituality: Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century, Princeton University Press, New York, 449-512.
  • KOLB, Frank (2010), Lykische Studien 9: Die Siedlung Kyaneai in Zentrallykien, Teil 2, Tübinger Althistorische Studien Band 5.2, Dr. Rudolf Habelt Gmbh, Bonn.
  • KÖRTE, Gustavo (1916), I Rilievi delle Urne Etrusche, George Reimer, Berlin.
  • KURTZ, Donna Carol (1975), Athenian White Lekythoi: Patterns and Painters, Oxford at the Clarendon Press, Oxford.
  • Kutsal Kitap – Yeni Dünya Çevirisi (2016), Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, New York.
  • MADERNA, Caterina (2011), “Tod und Leben an attischen Gräbern der klassischen Zeit”, Ed. Reinhard Stupperich ve Heinz A. Richter, THETIS - Mannheimer Beiträge zur Klassischen Archäologie und Geschichte Griechenlands und Zyperns 18, Verlag Franz Philipp Rutzen, Mannheim, 40-68.
  • MEYER, Marion (1999), “Gesten der Zusammengehorigkeit und Zuwendung zum sinngehalt attischer Grabreliefs in klassischer Zeit”, Thetis, 5.6, 115-132.
  • MITTAG, Peter Franz (2004), “Zur Selbststilisierung Antiochos’ I. von Kommagene”, GEPHYRA, 1, 1-26.
  • MUNN-RANKIN, Joan Margaret (1956), “Diplomacy in Western Asia in the Early Second Millennium B.C.”, Iraq, 18.1, 68-110.
  • NEUMANN, Gerhard (1965), Gesten und Gebärden in der griechischen Kunst, De Gruyter, Berlin.
  • NOVÁKOVÁ, Lucia ve PAGÁČOVÁ, Monika (2016), “Dexiosis: A Meaningful Gesture of the Classical Antiquity”, ILIRIA International Review, 6.1, 207-222.
  • OATES, David (1963), “The Excavations at Nimrud (Kalḫu), 1962”, Iraq, 25.1, 6-37.
  • ÖZKAN, Su Tuğçe (2020), Tire Müzesi’nde Korunan Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi’ne Ait Bir Grup Mezar Steli, Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
  • PEMBERTON, Elizabeth G. (1989), “The ‘Dexiosis’ on Attic Gravestones”, Mediterranean Archaeology, 2, 45-50.
  • PFUHL, Ernst ve MÖBIUS, Hans (1977), Die Ostgriechischen Grabreliefs I, Verlag Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
  • PFUHL, Ernst ve MÖBIUS, Hans (1979), Die Ostgriechischen Grabreliefs II, Verlag Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
  • RICHTER, Gisela Marie Augusta ve HALL, Lindsley Foote (1936), Red-Figured Athenian Vases in the Metropolitan Museum of Art, Yale University Press, New Haven.
  • RICKS, Stephen D. (2006), “Dexiosis and Dextrarum Iunctio: The Sacred Handclasp in the Classical and Early Christian World”, FARMS Review, 18.1, 431-436.
  • ROLLINGER, Robert ve NIEDERMAYR, Hermann (2007), “Von Assur nach Rom: Dexiosis und, Staatsvertrag’ – Zur Geschichte eines rechtssybolischen Aktes”, Ed. Robert Rollinger, Heinz Barta ve Martin Lang, Rechtsgeschichte und Interkulturalität: Zum Verhältnis des Östlichen Mittelmeerraums und “Europas” im Altertum, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 135-178.
  • SABETAI, Victoria (2004) “Red Figure Vases at the Benaki Museum: Reassembling Fragmenta Disjecta”, ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ, 4, 15-37.
  • SAĞLAN, Suhal ve BAĞDATLI-ÇAM, Fatma (2017), “Sinope’den Hellenistik Döneme Ait İki Mezar Steli”, Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 21, 117-134.
  • SALMAN, Barış (2013), “Kırşehir Müzesi’nden Dextrarum Iunctio Sahneli Bir Mezar Steli”, Ed. Mehmet Tekocak, K. Levent Zoroğlu'na Armağan/Studies in honour of K. Levent Zoroğlu, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 585-593.
  • SARAÇOĞLU, Aslı (2007), “Hellen Evlilik Ritüelinde Kadının Rolü ve Sosyal Konumu”, Ed. Birol Can ve Mehmet Işıklı, Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 142-157.
  • SASSON, Jack M. (1984), “Thoughts of Zimri-Lim”, Biblical Archaeologist, 47, 110-120.
  • SASSON, Jack M. (2008), “Texts, Trade and Travelers,” Ed. Joan Aruz, Beyond Babylon: Art, Trade, and Diplomacy in the Second Millennium B.C., Metropolitan Museum of Art/Yale University Press, New York, 95-100.
  • SCHMALTZ, Bernhard (1983), Griechische Grabreliefs, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.
  • SCHWARTZ, Jacques (1962-1963), “Sceaux de Commagène”, Schweizer Münzblätter, 12, 7-10.
  • SCHWERTHEIM, Elmar (1991), “Iupiter Dolichenus der Zeus von Doliche und der Kommagenische Königskult”, Ed. Anke Schütte, Studien zum Antiken Kleinasien, Friedrich Karl Dörner zum 80, Geburtstag gewidmet, Asia Minor Studien 3, Dr. Rudolf Habelt GMBH, Bonn, 29-40.
  • SEVİN, Veli (2010), Yeni Assur Sanatı II: Assur Resim Sanatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
  • SEYRIG, Henri (1950), “Antiquités Syriennes”, Syria, 7, 5-56.
  • SQUIRE, Michael (2015) “Corpus Imperii: Verbal and Visual Figurations of the Roman ‘Body Politic’”, Word & Image, 31.3, 305-330.
  • STEINER, Dorothea (2003), Jenseitsreise und Unterwelt bei den Etruskern: Untersuchung zur Ikonographie und Bedeutung, Quellen und Forschungen zur Antiken Welt, Band 42, Hubert Utz Verlag, München.
  • STEWART, Peter (2003), Statues in Roman Society: Representation and Response, Oxford University Press, New York.
  • STUDER-KARLEN, Manuela (2013), “Les Représentations des défunts sur les Sarcophages Chrétiens: Sarcophages Païens et Chrétiens en Comparaison”, Ed. Martin Galinier ve François Baratte, Collection Histoire de l’art: Iconographie Funéraire Romaine et Société: Corpus Antique, Approches Nouvelles?, Actes du Colloque International tenu à Perpignan, 30 Septembre-2 Octobre 2010, Presses Universitaires de Perpignan, Perpignan, 233-245.
  • STUPPERICH, Reinhard (1994), “The Iconography of Athenian State Burials in the Classical Period”, Ed. William D.E. Coulson, The Archaeology of Athens and Attica Under the Democracy: Proceedings of An International Conference Celebrating 2500 Years since the Birth of Democracy in Greece, Held at the American School of Classical Studies at Athens, December 4-6, 1992, Oxbow Books, Oxford, 93-103.
  • ŞAHİN, Mustafa (2000), Miletopolis Kökenli Figürlü Mezar Stelleri ve Adak Levhaları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • ŞAHİN, Sencer (1998), “Kommagene Ülkesi ve Tanrılar Tahtı Nemrut Dağ/Nemrut: Throne of the Gods”, Ed. Nezih Başgelen, Tanrılar Dağı Nemrut/Nemrut: Mountain of the Gods, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 36-49.
  • THOMAS, Edmund (2007), Monumentality and the Roman Empire: Architecture and Antonine Age, Oxford University Press, New York.
  • WAGNER, Jörg (1983), “Dynastie und Herrscherkult in Kommagene: Forschungsgeschichte und neuere Funde”, Istanbuler Mitteilungen, 33, 177-224, Tafel 45-53.
  • WAGNER, Jörg (2012), “Die Könnige von Kommagene und ihr Herrscherkult”, Ed. Jörg Wagner, Gottkönige am Euphrat: Neue Ausgrabungen und Forschungen in Kommagene, Philipp von Zabern, Darmstadt/Mainz (2012), 43-59.
  • WAGNER, Jörg ve PETZL, Georg (1976), “Eine neue Temonos-Stele des Königs Antiochos von Kommagene”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 20, 201-223.
  • WEISS, Peter (1992), “Neue Tonsiegel aus Doliche”, Chiron, 22, 171-193.
  • WILPERT, Joseph (1916), Die Römischen Mosaiken und Malereien der Kirchlichen Bauten vom IV. bis XIII. Jahrhundert Unter den Auspizen und mit Allerhöchster Förderung Seiner Majestät Kaiser Wilhelms II, Band III, Text 3. Hälfte, Herdersche Verlagshandlung, Freiburg.
  • WINTER, Engelbert (2004), “Doliche – Geopraphische Lage und Geschichte”, Ed. Anke Schütte-Maischatz ve Engelbert Winter, Doliche – Eine Kommagenische Stadt und ihre Götter: Mithras und Iupiter Dolichenus, Dr. Rudolf Habelt GMBH, Bonn, 53-78.
  • YAYLALI, Abdullah (1979), Hellenistik Devir İzmir Kökenli Figürlü Mezar Stelleri, Doçentlik Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Toplam 77 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Derleme Makale
Yazarlar

Murat Tosun 0000-0003-0595-8587

Proje Numarası Yok
Yayımlanma Tarihi 27 Ocak 2022
Gönderilme Tarihi 31 Ağustos 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 12 Sayı: 23

Kaynak Göster

APA Tosun, M. (2022). Arkeolojik Eserlerde Dexiosis Jestinin Anlamı: İkonografik Bir İnceleme. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(23), 189-222. https://doi.org/10.33207/trkede.989025