Aizanoilu Başhekim Agathopodos

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 25, 273 - 291, 30.01.2023

Zerrin Erdinç

https://doi.org/10.33207/trkede.1187564

Öz

Roma Dönemi’nde bomoslar heykel kaidesi, mezar veya adak taşı olarak kullanılmış, farklı boyutlarda veya formlarda üretilmiş ve çeşitli bezeme öğeleri ile işlevine uygun olarak bir karaktere bürünmüştür. Çalışma konumuzu oluşturan Agathopodos’un bomosu dikdörtgen gövdeli ön yüzünde ölen kişiye ait eşyaların ve yazıtın bulunduğu bir mezar bomosudur. Günümüzde Aizanoi Antik Kenti Mozaikli Hamam içinde bulunmaktadır. Yazıtından yola çıkarak ölen kişi, ailesi ve mesleği ile ilgili elde ettiğimiz bilgiler bomos üzerindeki bezeme öğeleri ile birlikte ele alındığında, Başhekim Agathopodos’un MS 2. yüzyıl sonlarında yaşamış olduğu Aizanoi kentindeki sosyal ve ekonomik konumu netlik kazanmıştır. Buna bağlı olarak mezar taşını yaptıran oğullarının hekimlik mesleğini devam ettirip ettirmedikleri belirsiz olsa da aynı zamanda eşi Ammia için de yaptırılmış olan bomos üzerindeki figürlerden karısının sosyal konumu ile ilgili bilgi almak mümkündür. Bomos üzerindeki tıp aletleri, ecza kutusu, sonda ve makasa bakıldığında ise Başhekim Agathopodos’un ilaç ile tedavi yöntemlerini uyguladığı ve cerrahi işlemlerde de tecrübeli olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

aizanoi, bomos, hekim, tıp aletleri

Kaynakça

• ARİSTOPHANES, Lysistrata, Çev. Azra ERHAT, Selahattin EYÜBOĞLU, İstanbul, 2000.
• ATAKAN Nilüfer (2002), “Anadolu’da Tıp Aletleri ve Araç-Gereçleri”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Geçmişten Günümüze Tıp Sergisi, Nobel Yayınları, İstanbul, 1-17.
• BAYKAN Daniş (2005), “Allianoi’da Bulunan Pişmiş Toprak Ecza Kapları”, Seres III. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, 17-19 Ekim 2005, Türk Seramik Derneği, Eskişehir, 447-452.
• BAYKAN Daniş (2009), Allianoi Tıp Aletleri, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• BAYKAN Daniş (2010), “100 Yıldır Bitmeyen Yağma: Anadolu Hekim Mezarları”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 30, 1-6.
• BAYKAN Daniş (2019), “Roma İmparatorluk Dönemi Hekim Mezarları”, Aizanoi IV Özel Sayı Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, 23-26 Temmuz 2018, Bilgin Yayınevi, Ankara, 465-486.
• BLİQUEZ Lawrence J. (1994), Roman Surgical Instruments and other Minor Objects in The National Archaeological Museum of Naples, Philipp von Zabern Yay., Mainz.
• BUCKLER W.H, CALDER W. M, COX C. W. M. (1925), “Monuments From Cotiaeum”, JRS, Vol. 15, 1925, 167 174.
• BONNEFOY Yves (2000), Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü, I. Cilt, Çev: Levent YILMAZ, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• BOWERSOCK Glen Warren (1969), Greek Sophists in the Roman Empire, Clarendon Press, Oxford.
• CELSUS, On Medicine, Çev. Walter George SPENCER, Harvard University Press, Londra, 1953.
• CESUR Bulut (2019), Aizanoi Kazısı 1978-2018 Yılları Yerleşim Alanı Madeni Buluntuları, Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eskişehir.
• CHILDS William A. P. (1978), The City Reliefs of Lycia, Princeton University Press, New Jersey.
• CONNOR Peter ve JACKSON Heather (2000), A Catalogue of Greek Vases in the Collection of the University of Melbourne at the Ian Potter Museum of Art, Melbourne.
• DREW-BEAR Thomas, DEMİRKÖK Feyza, DÖNMEZ Esra Şule, TÜRKTÜZÜN Metin (2007), Ben Anadolu’da Doğdum, Tugay Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi, Müka Matbaacılık, Kütahya.
• ERDİNÇ Zerrin (2021), “Aizanitis Bölgesi Sınırlarına İlişkin Bir Öneri”, Arkhaia Anatolika 4, 163-173. DOI: 0.32949/Arkhaia.2021.31
• GÖKÇE Ayşe Nur ve ÜVEY Doğan (1998), “Eski Roma Tıbbında Hekimlik Sanatı”, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası 61:4, 517-520.
• HASSEL Franz Josef ve KÜNZL Ernest (1980), “Ein römisches Arztgrab des 3. Jahrhunderts n. Chr. aus Kleinasien. Einschließlich eines vorläufigen Verzeichnisses von Arztgräbern mit Beigaben aus dem Imperium Romanum”, Med. Hist. 15, 403-421.
• HERES Huberta (1992), “Ein römisches Arztkästchen aus Kyzikos”, From Epidaurus to Salerno. Symposium held at the European University Centre for Cultural Heritage, PACT 34, 157-165.
• HOMEROS, Iliada, Çev: Azra ERHAT, A. KADİR, Can Yayınları, İstanbul, 2004.
• HOMEROS, Odysseia, Çev: Azra ERHAT, A.KADİR, Can Yayınları, İstanbul, 2008.
• JACKSON Ralph (1986), “A Set of Roman Medical Instruments from Italy”, Britannia 17, s. 119-167.
• KÖKER Hüseyin (2013), “Aizanoi Kazısı 2011-2012 yılları Sikke Buluntuları”, Ed. Elif ÖZER, Aizanoi I, Bilgin Yayınevi, Ankara, 133-151.
• KURT Ümit Emrah (2006), Antik Dönemde Yunan, Roma, Bizans Kesici Cerrahi Aletlerinin XX. Yüzyıla Ait Örneklerle Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• KÜNZL Ernest (1983), Medizinische Instrumente aus Sepulkralfunden der römischen Kaiserzeit, Rheinland, Bonn.
• KÜNZL Ernest (2002), Medizinische Instrumente der römischen Kaiserzeit im Römisch-Germanischen, RGZM, Mainz-Bonn.
• LIDDELL Henry George ve SCOTT Robert (1901), A Greek-English Lexicon, Harper, Newyork.
• LOCHMAN Tomas (2009), Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. Art Print, Basel.
• MAGIE David (1950), Roman Rule in Asia Minor II, Princeton University Press, New Jersey.
• MAMA V (1937), Monumenta Asiae Minoris Antiqua V: Monuments From Dorylaeum and Nacolea, Ed. COX Christopher W. M., CAMERON A., Manchester University Press.
• MAMA IX, COX Christopher W. M., CAMERON A. ve CULLEN James (1988), Monumenta Asiae Minoris Antiqua, IX: Monuments From the Aezanitis Ed. LEVICK Barbara, MITCHELL Stephen, POTTER J. ve WAELKENS Marc, Gloucester Printed in Great Britain, London.
• MILNE John Stewart (1907), Surgical Instruments in Greek and Roman Times, Augustus M. Kelley, New York.
• MOREMAN Christopher M. (2014), “On the Relationship between Birds and Spirits of the Dead”, Society & Animals, 1-22.
• NUTTON Vivian (1977), “Archiarti and the Medical Professions in Antiquity”, PBSR 45, 191-226.
• NEILS Jenifer ve OAKLEY John H. (2003), Coming of Age in Ancient Greece. Images of Childhood from Classical Past, New Haven and London: Yale.
• OLIVER James Henry (1989), Greek Constitutions of Early Roman Emperors from Inscriptions and Papyri, Philedelphia.
• OVİDİUS, Ovid’s Fasti, , Çev. Sir James George FRAZER, The LOEB Classical Library, London, 1959.
• ÖZER Elif (2016), “Aizanoi’dan Horozlu Mezar”, Art-Sanat 5, 1-24.
• ÖZLEM AYTAÇLAR Pınar (2005), Yazıtlar ve Antik Kaynaklar Işığında Batı Anadolu’da Entellektüeller, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• PFUHL Ernest ve MÖBIUS Hans (1977), Die Ostgriechischen Grabreliefs, Textband II, Published by Philip von Zabern, Maiz.
• PLİNİUS, Naturalis Historiae. Ed. Harris RACKHAM ve William Hanry Samuel JONES, The LOEB Classical Library, London, 1947.
• POLLUX, Onomasticon, Leipzig: Kuehn, 1824.
• RE, Paulys Real-Encyclopadie classischen Altertumswissenschaft.
• RICH Anthony (1890), A Dictionary of Roman and Greek Antiquities with Nearly 2000 Engravings on Wood form Ancient Originals Illustrative of the Industrial Arts and Social Life of the Greeks and Romans, Longmans, Green & Company, London, New York.
• ROSOL Rafal (2010), “Griechisch κάλαθος- ein ӓgyptisches Lehnwort”, Historische Sprachforschung/Historical Linguistics, 123, 176-180.
• SMITH William (1853), Dictionary of Greek and Roman Antiquities, Walton and Maberly, London.
• TRINKLE Elisabeth (2014), “The Wool Basket: function, depicition and meaning of the kalathos”, Greek and Roman Textiles and Dress: An Interdisciplinary Anthology, Ed. Mary HARLOW, Marie-Louise NOSCH), Ancient Textiles Series Vol. 19, Oxford and Philadelphia, 190-206. DOI: 10.2307/j.ctvh1dh8b.13
• TÜLAY Ahmet Semih (1988), “Kütahya Bölgesi Şehir Sikkeleri”, TAD, XXVII, Ankara, 125-136.
• TÜRKAN Ahmet (2019a), “Aizanoi Antik Kentinde Demografik Yapı ve Toplumsal Kimlik”, Aizanoi IV Özel Sayı Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, 23-26 Temmuz 2018, Bilgin Yayınevi, Ankara, 289-311.
• TÜRKAN Ahmet (2019b), Phrygia Epiktetos Bölgesi’nde Ölüm, Toplum ve Kimlik, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• UZEL İlter (2000), Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• WAELKENS Marc (1986), Die Kleinasiatischen Türsteine: typologische und Epigraphische Untersuchungen der Kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür, Philipp von Zabern, Mainz am Rhein.
• VİTRUVİUS, Mimarlık Üzerine On Kitap, Çev: Suna GÜVEN, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, Ankara, 2005.
• YAVİS Constantine G. (1949), Greek Altars Origins and Typology, Saint Louis University Press, Saint Louis.