Abdülhak Şinasi Hisar’ın “Anlatıları”nda Geçmiş Zaman “Tutunamayanlar”ı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 26, 89 - 105, 21.07.2023

Gülçin Oktay

https://doi.org/10.33207/trkede.1194370

Öz

Abdülhak Şinasi Hisar en verimli dönemini 1933-1956 yılları arasında geçirmiş, Türk edebiyatında gelenek ile modernlik arası çizgide duran önemli bir yazardır. Boğaziçi’nde, Rumeli Hisarı’nda, Çamlıca’da geçirdiği çocukluğu ve gençliği, Hisar’ın yazarlık sürecini etkilemiş ve onu bir “geçmiş zaman anlatıcısı”na dönüştürmüştür. Bu sebeple Hisar; Boğaziçi Mehtapları (1942), Boğaziçi Yalıları (1954), Geçmiş Zaman Köşkleri (1956) adlı kitaplarında geçmiş yıllara ve “Boğaziçi medeniyeti”ne dair anılarını anlatmıştır. Onun eserleri devasa bir hatıra kitabının bölümleri gibidir ve daima geçmişten beslenir. Yazar, anılarına o kadar bağımlıdır ki onun Fahim Bey ve Biz (1941), Çamlıca’daki Eniştemiz (1944), Ali Nizami Bey’in Alafrangalığı ve Şeyhliği (1952) adlı eserleri de bir “roman” olmaktan ziyade hatıraya yakındır. Dolayısıyla Hisar’ın metinleri bu karmaşık yapısı itibariyle bir “anlatı” olarak değerlendirilmeye daha yatkındır. Bu anlatıların ana meselesi ise eserlerin isimlerinden de anlaşıldığı gibi geçmiş zaman ve geçmiş zamanın insanlarıdır. Hisar, geçmiş zamanı anlatırken bir nostalji duygusu yaşatmakla birlikte Bergsoncu bir bakışla zamanın/değişimin kesintisiz/önlenemez yapısının da farkındadır. Bu sebeple zaman değiştikçe mekânlar ve insanlar değişmekte, değişemeyenler ise bir “tutunamayan” profili olarak yaşamlarına devam etmeye çalışmaktadırlar. Bir anlamda onun karakterleri eskiyen köşkler gibidirler; eskiseler de bir dönemin ihtişamını anımsatırlar. Bu makalede de yazarın üç “roman”ından ve onlarda geçen Fahim Bey, Hacı Vamık Bey ve Ali Nizami Bey’den yola çıkılarak zaman, değişim ve değişimin dışında kalan karakterler incelenecektir. Aynı zamanda bu noktalar, Abdülhak Şinasi Hisar’ın kendi “tutunamayan” profili ile de kıyaslanacak ve yazar ile karakterleri arasındaki bağ değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Abdülhak Şinasi Hisar, Boğaziçi, Geçmiş Zaman, Anlatı, Tutunamayan

Kaynakça

• ATAY, Oğuz (2012), Tutunamayanlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ATAY, Oğuz (2017), Tehlikeli Oyunlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ATAY, Oğuz (2018), Korkuyu Beklerken, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BELGE, Murat (1998), Edebiyat Üstüne Yazılar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• GONÇAROV, Ivan (2012), Oblomov, çev. Sabahattin EYÜBOĞLU-Erol GÜNEY, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• HİSAR, Abdülhak Şinasi (2009), Kitaplar ve Muharrirler III-Romana Dair Bazı Hakikatler (1943-1963), YKY Yayınları, İstanbul.
• HİSAR, Abdülhak Şinasi (2011a), Ali Nizami Bey’in Alafrangalığı ve Şeyhliği, YKY Yayınları, İstanbul.
• HİSAR, Abdülhak Şinasi (2011b), Çamlıca’daki Eniştemiz, YKY Yayınları, İstanbul.
• HİSAR, Abdülhak Şinasi (2011c), Fahim Bey ve Biz, YKY Yayınları, İstanbul.
• HİSAR, Abdülhak Şinasi (2012), Boğaziçi Mehtapları, YKY Yayınları, İstanbul.
• İLERİ, Selim (2015), Edebiyatımızda Sevdiğim Romanlar Kılavuzu, Everest Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2000), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• NARLI, Mehmet (2013), Edebiyat ve Delilik-Türk Roman ve Öyküsünde Deliler ve Delilik, Akçağ Yayınları, Ankara.
• OĞUZERTEM, Süha (2018), Eleştirirken-Modern Türkçe Edebiyat Üzerine Yazılar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• PAMUK, Orhan (2004), İstanbul-Hatıralar ve Şehir, YKY Yayınları, İstanbul.
• RAMİÇ, Alena (2002), Abdülhak Şinasi Hisar’ın Söyleminde Gelenek, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Recaizâde Mahmud Ekrem (1997), Araba Sevdası, haz. Hüseyin ALACATLI, Akçağ Yayınları, Ankara.
• SAZYEK, Hakan (2008), Abdülhak Şinasi Hisar’ın Romanlarında Özel Yabancılaşma, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ŞENGÜL, Abdullah (2018), “Selim Nüzhet Gerçek”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, (2022, 04 Haziran), Erişim Adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gercek-selim-nuzhet
• TURİNAY, Necmettin (1993), Abdülhak Şinasi Hisar, MEB Yayınları, İstanbul.
• UYSAL, Sermet Sami (2016), Bir Abdülhak Şinasi Hisar Vardı, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• ZARİÇ, Mahfuz (2019), Abdülhak Şinasi Hisar, Akademik Kitaplar, İstanbul.