Gölova/Çobanlı Köyü Çoban Baba Türbesi

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 17 - 44

Şuayip Çelemoğlu

https://doi.org/10.33207/trkede.1401315

Öz

Çoban Baba Türbesi, Sivas ili, Gölova ilçesine bağlı Çobanlı köyü girişinde, Tokat-Erzincan devlet karayolunun batısında, yüksek bir kaya kütlesi üzerinde yer almaktadır. Türbenin kitabesi olmadığından inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Türbede medfun olan Çoban Baba’nın keramet sahibi olduğuna inanılmakta olup Çoban Baba ve Yavuz Sultan Selim arasında geçen efsane, nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar gelmiştir. Bu efsaneye göre Yavuz Sultan Selim, Mısır Seferi’ne giderken Çobanlı civarında orduyu konaklatmış, bu sırada tanıştığı Çoban Baba’nın, ordusuna ikramda bulunması ve keramet göstermesi nedeniyle türbesini yaptırmıştır. Efsaneye göre 16. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edilmiş olması gereken türbenin mimari özellikleri değerlendirildiğinde daha erken tarihlerde inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Çoban Baba Türbesi tek katlı, içten ve dıştan kare planlı bir mezar yapısı olup içten kubbe, dıştan dört yönlü piramidal bir çatıyla örtülüdür. Kesme taş ile inşa edilen türbe, bezeme özellikleri bakımından dönem üslubunu yansıtmaktadır. Mimari özellikleri bakımından Anadolu türbe mimarisinin mütevazı bir örneği olan Çoban Baba Türbesi, Sivas bölgesindeki ziyaretgahlardan biridir. Bu çalışmada efsanelere konu olan Çoban Baba Türbesi’nin mimari özellikleri, malzeme-tekniği ve bezeme özellikleri incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Çoban Baba Türbesi halk arasında önemli bir kült merkezi ve bölgedeki en erken tarihli yapı olması bakımından ehemmiyetini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Gölova, Çobanlı, Çoban Emre, Çoban Baba Türbesi

Teşekkür

Çalışmaya verdiği destekten dolayı Dr. Öğr. Üyesi Turgay YAZAR'a teşekkür ederim.

Gölova/Çobanlı Village Çoban Baba Mausoleum

Öz

Çoban Baba Türbesi is located on a high rock mass on the west of the Tokat-Erzincan state highway at the entrance to the village of Çobanlı, connected to the district of Gölova, Sivas province. Since there is no inscription of the mausoleum, the date of construction is not known for sure. It is believed that Çoban Baba, who is the lie in the mausoleum, is the owner of oracle and the legend of Çoban Baba and Yavuz Sultan Selim has been passed down from generation to generation until today. According to this legend, Yavuz Sultan Selim built his mausoleum because Çoban Baba, whom he met while hosting the army around Çobanlı on his way to the Egyptian War, gave treats to the army and showed generosity. According to legend, 16. when the architectural features of the mausoleum, which should have been built in the first quarter of the century, are evaluated, it is understood that it was built at an earlier date. The Çoban Baba Mausoleum is a one-story, square-plan tomb structure from the inside and outside, and it is covered with a dome from the inside and a four-way pyramidal roof from the outside. The mausoleum, which was built with cut stone, has similar features with Anatolian mausoleum architecture in terms of decoration features. The Çoban Baba Mausoleum, which is a modest example of Anatolian mausoleum architecture in terms of its architectural features, is one of the places to visit in the Sivas region. In this study, the architectural features, material-technique and decoration features of the Çoban Baba Mausoleum, which is the subject of legends, were examined and evaluated. The Çoban Baba Mausoleum retains its importance in terms of being an important cult center among the people and the earliest dated structure in the region.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Gölova, Çobanlı, Çoban Emre, Çoban Baba Mausoleum

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İE. EV, 15, 1846, H. 1083.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), C. EV. 36, 1755, H. 1144.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), C. EV. 36, 1755, H. 1197.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), C. EV. 642. 32379, H. 1198.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), C. EV. 109, 5413, H. 1207.
• Sivas Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu (SKVKBK), 58-15-11 numaralı dosya.
• Basılı Yayınlar
• ACUN, Fatma (2006), Karahisar-ı Şarkî ve Koyluhisar Kazaları Örneğinde Osmanlı Taşra İdaresi (1485-1569), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• AYAN, Dursun (2017), Çoban Baba Menkıbesi, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• ARIK, M. Oluş, (1967), “Erken Devir Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”, Anadolu (Anatolia), XI, 57-100.
• DEMİR, Mustafa (2005), Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devrinde Sivas Şehri, Sakarya Kitabevi, Sakarya.
• ENGİN, Atilla (2010), “Sivas İli 2008 Yılı Yüzey Araştırması”, 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı 3. Cilt, 25-29 Mayıs 2009 Denizli, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 129-149.
• EROĞLU, Hasan ve ŞİMŞEK, Ergül (2009), Suşehri'nin Şehir Tarihçesi, Göksu Matbaası, İstanbul.
• EYİCE, Semavi (1993), “Çoban Köprüsü”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/coban-koprusu(Erişim tarihi 19.11.2023).
• İSKENDER, Ali (2019), Çobandede Köprüsü, (Editör Kozak, N.), Online Türkiye Turizm Ansiklopedisi, https://www.turkiyeturizmansiklopedisi.com/ cobandede -koprusu (Erişim tarihi: 24.10.2023).
• KAYA, Doğan (2012), Sivas’ta Yatırlar ve Ziyaret Yerleri, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
• KIRCA, Kürşad (2012), Yakacık, Akşehir-i Abad ve Suşehri Nahiyeleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• KUBAN, Doğan (2008), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• MÜLAYİM, Selçuk (1982), Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler Selçuklu Çağı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Nasūhü’s-Silāhi (Matrākçı) (1976), Beyān’ı Menāzil-i Sefer-i ‘Irākeyn, (Haz. Hüseyin G. Yurdaydın), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖNKAL, Hakkı (1986), Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara.
• ÖZSAİT, Mehmet (1982), “Anadolu’da Helenistik Dönem”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, 2, Görsel Yayınları, 280-318.
• SAĞSÖZ, Ayşe ve ÖZGEN, Süleyman (2005), “Tarihi Erzurum Kenti Üç Kümbetler ve Çevresinde Bir Analiz Çalışması”, Belleten, 69 (256), 841-858.
• SEVİM, Ali ve YÜCEL, Yaşar (1989), Türkiye Tarihi Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• SEVİN, Veli (1982), “Frygler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, C. 2, Görsel Yayınları, 230-235.
• SEVİN, Veli (1982b), “Anadolu'da Pers Egemenliği”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, C. 2, Görsel Yayınları, 68-273.
• TUNCER, Orhan Cezmi (1986), Anadolu Kümbetleri-1- Selçuklu Dönemi, Ankara.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1968) “Sivas ve Kayseri Dolaylarında Eretna Devleti”, Belleten, c. 32, 161-189.
• YINANÇ, Mükrimin Halil (2009), Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, C. 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• YÜCEL, Yaşar (1991), Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Çevrim İçi Kaynaklar
• http://www.golova.gov.tr/ (Erişim Tarihi 26.10.2023)
• https://www.nufusune.com/ (Erişim Tarihi 05.10.2023)
• https://docplayer.biz.tr/6570886-Akincilar-ve-golova-yuzey-arastirmasi.html (Erişim Tarihi 22.11.2023)
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/erzurum/kulturatlasi/cobandede-koprusu. (Erişim Tarihi 15.09.2023)