Program ve Beyannamelerine Göre Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) Döneminde Kurulan Muhalif Partilerin İktisat Politikasında Tarım

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 45 - 60, 29.07.2024

İbrahim Erdal

https://doi.org/10.33207/trkede.1439856

Öz

İkinci Dünya Savaşı sürecinde yaşanan vergi uygulamalarının getirdiği ağır yük üretici sınıf olan köylü ve çiftçi üzerinde iktidara olan tepkiyi arttırmıştır. Bu tepki CHP içinde de yükselmeye başlamış ve parti içi muhalefet grubunu oluşturan milletvekillerinin sayısını ve etkisini de arttırmıştır. Savaş sonrasında Türkiye’nin liberal ekonomi ve çok partili demokrasi yanında olduğunu belirten beyanları muhalif siyasi partilerin kurulmasının kolaylaştırmıştır. Demokrat Parti 1946 yılında güçlü bir muhalefet parti olarak kendisini göstermiştir. Özellikle köylü ve çiftçiden büyük destek gören parti 1950 seçimlerinde iktidara gelmiştir. İktidarı döneminde kalkınma politikasını tarım ve tarıma dayalı alanlara dayandıran DP’ye karşı kurulan siyasi partilerin çoğunun seçimlerde varlık gösteremedikleri ve DP’nin tarıma dayalı kalkınma politikalarını sürdürdükleri görülmüştür. İdeolojik gerekçelerle kurulan muhalif siyasi partilerin tarım sigortası, mevsimsel işsizlik, kırsaldan kentlere göç gibi sorunlara getirdikleri farklı çözümleri olmuş ise de bu partilerin seçimlerde bir varlık gösteremedikleri görülmüştür. Bu makalede DP iktidarına karşı kurulan muhalif siyasi partilerin tarıma dair uygulamaları program ve beyannamelerine göre incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Muhalif partiler, kalkınma, tarım, çiftçi

ACCORDİNG TO THEİR PROGRAMS AND DECLARATİONS, AGRİCULTURE İN THE ECONOMİC POLİCİES OF THE OPPOSİTİON POLİTİCAL PARTİES ESTABLİSHED DURİNG THE DEMOCRATIC PARTY GOVERNMENT (1950-1960)

Öz

The heavy burden brought by the tax practices during the Second World War increased the reaction against the government on the producing class, the peasants and farmers. This reaction started to rise within the CHP and increased the number and influence of the MPs who formed the opposition group within the party. Post-war statements stating that Turkey was in favor of a liberal economy and multi-party democracy facilitated the establishment of opposition political parties. The Democratic Party showed itself as a strong opposition party in 1946. The party, which received great support especially from peasants and farmers, came to power in the 1950 elections. It has been observed that most of the political parties established against the DP, which based its development policy on agriculture and agriculture-based areas during its rule, could not show their presence in the elections and continued the agriculture-based development policies of the DP. Although opposition political parties established for ideological reasons had different solutions to problems such as agricultural insurance, seasonal unemployment, and migration from rural to urban areas, it was observed that these parties could not show a presence in the elections. In this article, the agricultural practices of the opposition political parties established against the DP government are examined according to their programs and declarations.

Anahtar Kelimeler

Democratic party, agriculture, development, farmers, opposition party

Kaynakça

• 1. Parti Program ve Beyannameleri
• Cumhuriyetçi Millet Partisi Ana Nizamname ve Program, (1954) Yeni Matbaa, Ankara.
• Cumhuriyetçi Millet Partisinin Seçim Beyannamesi, (1954) Yıldız Matbaası, Ankara.
• Cumhuriyetçi Parti Program ve Tüzüğü, (1957) Cumhuriyetçi Parti, İstanbul.
• Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Programı, (1960) Arı Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara.
• Demokrat İşçi Partisi Programı, (1950) Uğur Basımevi, İstanbul.
• Güden Partisi Program ve Ana Nizamname (1952) (y.y.), İstanbul.
• Güden Partisi Seçim Beyannamesi, (1957).
• Hürriyet Partisi Kuruluş Beyannamesi, (1956) Örnek Matbaası, Ankara.
• İslam Demokrat Partisi Esas Programı, (1952) Teknik Basımevi, İzmir.
• Liberal Köylü Partisi’nin Beyannamesi, (1951) Cemal Azmi Matbaası, İstanbul.
• Radikal Hürriyet Partisi Programı ve Ana Nizamnamesi, Kasırga Gazetesi, 20 Nisan 1953-2 Mayıs 1953.
• Türkiye Köylü Partisi, Gaye, Prensipler, Tüzük, Program, (1952) Türkiye Basımevi, İstanbul.
• Yeni Kemalciler Partisi Programı, (1952) (y.y.).
• 2. Kitap ve Makaleler
• ALBAYRAK, Mustafa, (2004) Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara.
• BABAN, Cihat, (1970) Politika Galerisi Büstler ve Portreler, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• BAŞGİL, Ali Fuat (1966) 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, Çeltüt Matbaacılık, İstanbul.
• BURÇAK, Rıfkı Salim, (1979), Türkiye’de Demokrasiye Geçiş (1945-1950), Olgaç Yayınları, Ankara.
• ERGİN, Feridun, (1984) “Hürriyet Partisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 8, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 2087-2089.
• EROĞUL, Cem, (2014) Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Yordam Kitap Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, (2002), Politikada 45 Yıl, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ORAKÇI, Meryem, (2021) “Türk Siyasetinde Sıra Dışı Bir Deneme: Güden Partisi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S:69, s. 360-373.
• TÖKİN, Hüsrev, (1965) Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi (1839-1965), Elif yayınevi, İstanbul.
• UZMAN, Nasrullah – ÖZEN, Fatih, (2022) ““Muhitten Merkeze” Bir Demokrasi Denemesi; Osman Taşkınbaş ve Radikal Hürriyet Partisi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 18, Sayı 36 (Güz 2022), s. 964-997.
• ÜLGENAY, Ayhan Hüseyin, (2011) Türkiye Cumhuriyeti’nde Kurulan Siyasi Partiler, Kurucular ve Amblemler 1923-1960, Sanat Kitabevi, Ankara.
• YÜKSEL, Erol, “Millet Partisi (1948-1981)”, Atatürk Ansiklopedisi, Erişim tarihi 15.2.2024.