Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında İhtilaflı Konular İçerisinde Yer Alan 'Aile' Kavramının İncelenmesi: Bir İçerik Analizi

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 2, 0 - 0, 11.07.2016

Özkan Akman , Uğur Bastık

Öz

Öz: Günümüzde tartışmalı konulara birçok alanda (politika, güncel haberler, eğitim, vs) karşılaşılmaktadır. Eğitim öğretimde en çok kullanılan kaynaklardan olan ders kitaplarında da bu ihtilaflı konular kendilerine yer bulmaktadır. Bu araştırmanın amacı ortaokullarda okutulan 5-6-7 sosyal bilgiler ders kitabı ve 8. Sınıflarda okutulan TC. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabında yer alan “aile” kavramının ihtilaflı konular bağlamında anlatım özelliklerini ve kullanım sıklığını belirlemektir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Veriler Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ortaokullarda okutulan sosyal bilgiler ders kitabı ve 8. sınıf İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitaplarından toplanmıştır.  İçerik analizinin adlandırma ve kategori oluşturma aşamasında; ders kitaplarının üniteleri incelenmiş ve aile konusunun kitaplarda anlatımı, tekrarlanma sıklıkları ve yüzdeleri hesaplanmış ve bu bilgilere dayalı olarak yorumlanmıştır. Geçerlilik ve güvenirliliğin sağlanmasında görüş birliğine varılmasına dikkat edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre ders kitaplarında tartışmalı konulara yer verilmiştir. Bu kitapların, öğrenci ihtiyaçlarına ve özelliklerine göre hazırlanmasına çalışıldığı ancak yer verilen tartışmalı konuların ele alınmasında, programların yoğunluğu ve öğretmenlerle ilgili çeşitli sorunlar yüzünden yetersizlikler görülmüştür. Öğretmenlere gerek hizmet öncesi gerekse hizmet içi eğitim verilmesi, kitapların yoğunluğunun azaltılması ve sınıf ortamının demokratik hale getirilmesi gibi öneriler getirilmiştir.

Kaynakça

• Aktekin, S. (2010). Yeni sosyal bilgiler ve tarih dersi programları, öğretmen eğitimi ve toplumsal barış. Eğitim, Çatışma ve Toplumsal Barış: Türkiye’den ve Dünyadan Örnekler, 104-112.
• Ary, D.,Jacobs, L., Razevieh, A., and Sorensen, C. (2006). Introduction to research in education. Belmont, CA:
• Wadsworth.Brooks J.G. & Brooks, M.G. (1999). In Search of understanding: The case for Constructivist Classrooms. Association for Supervision and Curriculum Development. Associtation for Supervisionand Curriculum Development Alexandria, Virginia. http:// www.ascd.org.
• Avaroğulları, M. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tartışmalı Konularla İlgili Bir Eylem Araştırması. NWSA: Education Sciences, 9(6), 139-150.
• Barton, K. ve McCully, A., (2007). Teaching Controversial İssues…Where Controversial İssues Really Matter. Teaching History, (127), s.14.
• Başar, H., (1999). Öğretmen Kitapları Dizisi: Sınıf Yönetimi (3. Baskı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Başol, S., Ünal, F., Azer, H. Yıldız, A. ve Evirgen, F., (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı-5 (5. Baskı). MEB Yayınları.
• Chikoko, V., Gilmour, J.D., Harber, C. ve Serf, J., (2011). Teaching Controversial İssuesand Teacher Education in Englandand South Africa, Journal of EducationForTeaching,Cilt:37 (Sayı:1), s.7.
• Cotton, D. R. E., (2006). Teaching Controversial Environmental İssues: Neutralityand Balance in the Reality of the Classroom, Educational Research, Cilt: 48 (Sayı: 2), s.225
• Çelenk, S., (2003). Okul Başarısının Ön Koşulu: Okul Aile Dayanışması, İlköğretim-Online: http://www.ilkogretim-online.org.tr , Cilt: 2 (Sayı:2), s.28.
• Çelik, T., (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çok Kültürlü Bakış Açısı Geliştirmelerinde Medya Okuryazarlığı Dersinin Rolüne İlişkin Bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı, Denizli.
• Doğanay, A. (2005). Sosyal bilgiler öğretimi. İçinde C. Öztürk ve D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 15-46). Ankara: Pegem A Yayıncı- lık.
• Doğanay, A., (2008). Çağdaş Sosyal Bilgiler Anlayışı Işığında Yeni Sosyal Bilgiler Programının Değerlendirilmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17 (Sayı: 2), s.87.
• Ersoy, A. F., (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Tartışmalı Konulara Katılımını Etkileyen Etmenler, Sosyal Bilgiler Eğitimi araştırmaları Dergisi, Cilt: 4 (Sayı: 1), s.29.
• Frankel, J., & Wallen, N. (2000). How to design and evaluate research in education. Boston, MA: McGraw-Hill Higher Education.
• Gedik, H., (2010). Güncel Olayların İlköğretim Sosyal Bilgiler Derslerinde Kullanımı ve Öğrenci Görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:11 (Sayı: 2), s.99.
• Gülersoy, A. E. (2012). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal Of New Trends İn Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 2(1), s.9.
• Gür, T. (2011) Türkçe Öğretmen Adaylarının Dil Tutumları ve Kullanımlarının Söylem Çözümlemesi Yöntemi ile Betimlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Gür, T. (2013). Post-Modern Bir Araştırma Yöntemi Olarak Söylem Çözümlemesi Zeitschrift für die Welt der Türken Vol. 5, No. 1
• Karaçalı, A., (2006). Sınıf Yönetimini Etkileyen Fiziksel Değişkenlerin Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt: 7 (Sayı: 1), s.146.
• Kaya, R., (2010). Tarih Derslerinde Tartışabilme Olanakları Üzerine, Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 30, s.348.
• Keçeli-Kaysılı, B., (2008). Akademik Başarının Arttırılmasında Aile Katılımı, Ankara Üniversitesi: Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, Cilt: 9 (Sayı: 1), s.74.
• Komisyon., (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı-6 (4. Baskı). MEB Yayınları.
• Komisyon., (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Kitabı-7 (3. Baskı). MEB Yayınları.
• MEB, (2009). Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlığı, Sosyal Bilgiler Dersi ilköğretim 4. ve 5. Sınıf Programı. http://ttkb.meb.gov.tr/
• Oulton, C., Day, V., Dillon, J. ve Grace, M., (2004). Controversial İssues-Teachers’Attitudesand Practides in the Context of Citizenship Education, Oxford Review of Education, Cilt:30 (Sayı:4), s.490.
• Özensoy, A. U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2).
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Öztürk, F. ve Günel, E., (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Küresel Sistemler, Küresel Eğitim ve Çeşitlilik Kavramlarına İlişkin Algısı, İlköğretim Online: doi: http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.79798 , Cilt:15 (Sayı: 1), s.174.
• Patton, M. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Schwartz, H., (2007). Herman Schwartz ile söyleşi. İfade Özgürlüğü Yoksa, Hayat Fakirdir. Radikal, s.10.
• Smart, D., Aytekin, S., Harnett, P. ve Öztürk, M., (2009).Çok Kültürlü Bir Avrupa İçin Tarih ve Sosyal Bilgiler Eğitimi (1. Baskı). Ankara: Harf Eğitim Yayıncılığı.
• Tezcan, M., (1985). Eğitim Sosyolojisi (4. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Tüysüz, S., (2015). İlköğretim-8 Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Ders Kitabı (1. Baskı). Ankara: Ekoyay Eğitim Yayıncılık-Matbaacılık.
• Washington, E.Y. ve Humpries, E. K., (2011). A Social Studies Teacher’s Sense Making of Controversial İssues Discussions of Race in a Predominantly White, Rural High School Clasroom, Theoryand Research in Social Education, Cilt:39 (Sayı:1), s.95.
• Yapıcı, A., (2010). Türk Toplumunda Aile ve Eğitim İlişkisi. İnternational Periodical Forthe Languages, Literatureand History of Turkish of Turkic. Cilt: 5 (Sayı: 4), Sayfa: 1545.
• Yaşartürk, G., (2014). Çekirdek Ailenin Kabusları: 2000’li Yıllar Türkiye Sineması’nda Çekirdek Aileye Değişen Bakış, Maltepe Üniversitesi: İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt: 1 (Sayı:1), s.3.
• Yeşil, R., (2004). Öğrenci ve Öğretim Elemanlarının Tartışma Tutum ve Davranışları Arasındaki İlişki, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt:5 (Sayı:2), s.195-196.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K., (2012). Tartışmalı ve Tabu Konuların İncelenmesi: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9 (Sayı:18), s.202.