Anadolu Selçuklu Devleti’nde İdârî, Ekonomik ve Sosyal Hayat Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2022, , 47 - 66, 31.03.2022

Eren İzbul

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1020904

Öz

XIII. yüzyılın ilk yarısı Selçuklu hâkimiyetindeki Anadolu şehirlerinin gerek idârî, gerekse ekonomik anlamda oldukça yüksek bir seviyeye ulaştığı dönemdir. Bu durum, Anadolu Selçuklu Devleti’nin siyâsî ve askerî anlamda gücünün zirvesinde oluşuyla doğrudan bağlantılı olmakla birlikte, şehirlerdeki idarî düzen, ekonomik ve toplumsal yapı dikkat çekicidir. Selçuklu devri Anadolu’sundaki idârî mekanizmanın bir kısmı, yüzyıllar sonra dahi Osmanlı İmparatorluğu’nda varlığını sürdürebilmiştir. Sözünü ettiğimiz dönemde diğer dikkat çeken unsur ise bölgenin ekonomik anlamda oldukça gelişmiş olmasıdır. Bu devirde Selçuklu ticareti, Antalya gibi kıyı şehirlerinin fethedilmesi ve güvenliği sağlayan kervansarayların meydana getirilmesi ile doruk noktaya ulaşarak uluslararası bir boyut kazanmıştır. Sözünü ettiğimiz bu gelişmeleri Kıbrıs Krallığı ve Venedikler ile imzalanan ticâret sözleşmeleri takip etmiştir. Ticârî ve ekonomik yapının gelişmesiyle birlikte, şehirlerde yeni toplumsal zümrelerin meydana geldiğini görmekteyiz. Bu zümrelerden belki de en önemlisi Ahî yahut Ahı adını verdiğimiz sosyal örgüttür. Ahîlik, XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da toplum düzeni ve birliğinin sağlanmasını kendisine görev edinmiş ve varlığını Osmanlı devrine kadar sürdürebilmiştir. Çalışmamızda ilk önce Türkiye Selçuklu Devleti’nin idârî teşkilâtı inceledikten sonra, Anadolu’nun Selçuklu hâkimiyetindeki ekonomik durumu üzerinde durulmuş ve bölgenin toplumsal yapısı hakkında okuyucuya çeşitli bilgiler sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu, İdâre, Ticaret, Ahidnâme, Ahilik

A Review On Administrative, Economic And Social Life In Anatolian Seljuk State

Öz

The first half of the XIII century was the period when anatolian cities under Seljuk rule reached a very high level both in terms of idî and economically. Although this situation is directly related to the fact that the Anatolian Seljuk State is at the peak of its political and military power, the administrative order in the cities is quite remarkable. In fact, some of the spiritual mechanism in Seljuk anatolia was able to survive in the Ottoman Empire even centuries later. Another notable element in the period we are talking about is the development of the region in an economic sense. As a matter of fact, seljuk trade has gained an international dimension by reaching its peak with the conquest of coastal cities such as Antalya and the occurrion of caravanserais that ensure trade security. So much so that in 1214 and 1216, a covenial agreement was signed between the Seljuk State of Anatolia and the Kingdom of Cyprus. These developments were followed by the ahidnâme with Venice in 1220. With the developing trade and economic structure, we see new social groups forming in cities. Perhaps the most important of these groups are the social organizations we call Ahî or Ahı. Since the XIII century, the group we are talking about has taken it as its duty to ensure social order and unity in Anatolia and has been able to continue its existence until the Ottoman era.

Kaynakça

• Abdullah Püser Muhammed Bin Kiya E.-M. (2013). Risale-i Felekiyye (Kitab-us Siyakat). (O. Güvemli, C. Toraman, Dü, & İ. Otar, Çev.) İstanbul: İSMMMO.
• Ahmed, E. (2012). Ariflerin Menkıbeleri. (T. Yazıcı, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları Devrinde Konya. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Claude, C. (1979). Osmanlılardan önce Anadoluda Türkler. (Y. Moran, Çev.) İstanbul: E Yayınları.
• Çağatay, N. (1989). Bir Türk Kurumu Olan Ahîlik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Demirci, M. (2011). Selçuklu Anadolu'sunda Bir İnsaniyet Mektebi: Ahilik. (M. H. Gökmen, Dü.) Büyük Selçuklu Devleti'nden Türkiye Selçuklu Devletine Mehmet Altay Köymen Armağanı.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta. (2015). Tuhfetü'n-Nuzzâr fî Garabîbi'l-Emsâr ve Acâibi'l-Efsâr, İbn Battûta Seyahatnâmesi. (A. S. Aykut, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ebü'l-Fidâ. (2017). Takvimü'l-Büldan, Ebü'l-Fidâ Coğrafyası. (R. Şeşen, Çev.) İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali El-C'aferi Er-Rugadî, İbn Bîbî. (1996). El-Evâmirü'l-Ala'iye Fi'l Umuri'l-Ala'iye (Selçuk-Name) (Cilt I). (M. Öztürk, Çev.) Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gordlevsky, V. A. (2015). Küçük Asya'da Selçuklular. (T. Omorov, Dü., & A. İnan, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Hamd-Allah Mustahfi of QazwÎn. (1919). Nuhzat-al-QulubIn 740 (1340). (G. L. Strange, Çev.) London: M.A.A.T. The University Press.
• Hasan b. Abdülmü'min E.-H. (2018). Hasan b. Abdülmü'min El-Hoyî'nin Kaleminden Selçuklu İnşâ Sanatı, Gunyetü'lKâtib ve Münyetü'l-Tâlîb, Rüsûmu'r-Resâîl ve Nücûmu'l-Fezâil. (C. Yakupoğlu, & M. Namiq, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Koca, S. (2011). Ahîlerin Türkiye Selçuklu Devrindeki Rolleri. (S. Koca, & İ. Sarı, Dü) Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri.
• Merçil, E. (2011). Anadolu Selçukluları ve Beylikleri Döneminde Serbest Meslekler. Selçuklular, Makaleler. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı , İ. (2018). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı. İstanbul: Kronik Kitap.
• Rice, T. T. (2015). The Seljuks In Asia Minor, Anadolu Selçuklu Tarihi. (T. K. Taştan, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Spuler, B. (2011). İran Moğolları, Siyaset, İDare ve Kültür, İlhanlılar Devri1220-1350. (C. Köprülü, Dü.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Şihabeddin, Fazlullah El-Ömerî. (2014). Mesâlikü'l-Ebsâr, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım. (D. A. Batur, Çev.) İstanbul: Selenge Yayınevi.
• Turan, O. (1946). Selçuk Kervansarayları. Belleten, X(39).
• Turan, O. (2014). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Turan, O. (2014). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesîkalar, Metin, Tercüme ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, Selçukîler, Anadolu Selçukîleri, Anadolu Beylikleri, Karakoyunlu ve Akkoyunlularla Memlûklerdeki Devlet Teşkilâtına Bir Bakış. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Validi, A. Z. (1931). Moğollar Devrinde Anadolu'nun İktisadî Vaziyeti. THİTM, I, 1-42.