Laiklik Bağlamında Başörtülü Kadın Siyasetçinin Ulusal Yazılı Medyada İlk Görünürlüğü

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 97 - 131, 31.03.2022

Mustafa Kara Aslı Bek

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1071918

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada, laiklik ilkesine bağlı iki farklı ülkede, başörtüsüyle ulusal meclislere ilk kez seçilen iki kadın siyasetçinin, bu ülkelerin ulusal yazılı medyalarında nasıl görüldüklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, örnek olay araştırması şeklinde tasarlanmış, Türkiye’den Merve Kavakcı’nın 1999’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne seçilmesi ve Amerika Birleşik Devletleri’nden Ilhan Omar’ın 2018’de Senatör seçilmesi ardından bu olayların her iki ülkenin ulusal yazılı medyalarına yansımaları örnek olay öğeleri olarak ele alınmıştır. Dolayısıyla, Merve Kavakcı ve Ilhan Omar olayları araştırmanın sınırlarını oluşturmaktadır. Araştırma kapsamındaki, her iki ülkenin ulusal yazılı medyalarında yer alan haberler belge incelemesi yöntemiyle incelenmiştir. Aynı zamanda, günümüz Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde grubu bulunan siyasi partilerin önde gelen bazı üyeleriyle görüşmeler yapılarak, Merve Kavakcı ve başörtüsüyle siyaset konularındaki görüşlerine başvurulmuştur. Belge incelemesi ve görüşme yöntemleriyle ulaşılan veriler, belirlenen tema ve kodlara göre organize edilerek içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir. Kodlamalarda ve bulguların görselleştirilmesinde nitel analizler için geliştirilen, Maxqda Programı’ndan yararlanılmıştır. Sonuçta, Merve Kavakcı olayının Türk ulusal yazılı medyasında ağırlıklı olarak laiklik ilkesine aykırılık, karşı devrimcilik, kışkırtma, Amerikan ajanlığı şeklinde; Ilhan Omar olayının ise, Amerikan ulusal yazılı medyasında ağırlıklı olarak ırk/siyahi, Müslüman kadın ve mülteci kavramları üzerinden görüldüğü anlaşılmıştır. Yine, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, halihazırda siyaset yapan partilerin önde gelen üyelerinin, kadınların başörtüleriyle Mecliste siyaset yapabilmeleri konusuna 1999 Merve Kavakcı olayına göre daha ılımlı yaklaştıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Başörtüsü, kadın, laiklik, medya, siyasal katılım, Türkiye.

First Appearance of Headscarved Female Politician in National Printed Media in Context of Secularism

Öz

In this research, it is aimed to determine how the two female politicians, who were elected for the first time in national assemblies with headscarves, were seen in the national print media of these countries in two different countries that adhere to the principle of secularism. The research was designed as a case study. Following the election of Merve Kavakçı from Turkey to the Turkish Grand National Assembly in 1999 and the election of Ilhan Omar from the United States as a Senator in 2018, the reflections of these events on the national written media of both countries are handled as case study items. Therefore, the events of Merve Kavakcı and Ilhan Omar constitute the limits of the research. Within the scope of the research, the news in the national written media of both countries was examined by document analysis method. At the same time, some of the prominent members of the political parties that have a group in today’s Turkish Grand National Assembly were interviewed and their views on politics with the headscarf and Merve Kavakçı were sought. The data obtained by document analysis and interview methods were organized according to the determined themes and codes and analyzed by content analysis technique. The Maxqda Program, which was developed for qualitative analysis, was used in coding and visualization of the findings. As a result, the Merve Kavakçı incident was seen in the Turkish national print media as a violation of the principle of secularism, counter-revolution, provocation, and American spying. The Ilhan Omar incident was seen in the American national print media mainly through the concepts of race, Muslim women, and refugees. Again, it was determined that the leading members of the political parties in the Turkish Grand National Assembly were more approachable to women’s ability to engage in politics with their headscarves compared to the 1999 Merve Kavakçı incident.

Kaynakça

• Acar, A. & Çelebi, M. B. (2012). Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Cumhurbaşkanlığı Makamının Önemi ve 2007 Yılı Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Abdullah Gül’ün Görev Süresi Tartışmaları. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (23), 1-34.
• Aksoy, M. (2005). Başörtüsü – Türban: Batılılaşma – Modernleşme, Laiklik ve Örtünme. Kitap Yayınevi: İstanbul.
• Aktaş, C. (2006). Türbanın Yeniden İcadı. Kapı Yayınları: İstanbul.
• Albayrak, Ş. (2015). “Batı Ülkelerinde Din-Devlet İlişkilerindeki Alternatif Modeller ve Türkiye Örneği”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt, Sayı: 48, Haziran, 185-198.
• Altınyıldız, N. (2003). “İmparatorlukla Cumhuriyet Arasındaki Eşikte Siyaset ve Mimarlık: Eskiyi Muhafaza/Yeniyi İnşa”. Ahmet Çiğdem (ed). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Mufazakarlık Cilt 5, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Ateş, T.1(980). Türk Devrim Tarihi. İstanbul Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Aydın, M. (2001). Kadın. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 24, 86-94, İstanbul.
• Başgil, A. (2011). Din ve Laiklik. Kubbealtı Yayınları: İstanbul.
• Bauberot, J. (2003). Avrupa Birliği Ülkelerinde Dinler ve Laiklik. Ufuk Kitapları: İstanbul.
• Beaviour, S. (2010). The Secaond Sex. Vintage Books.
• Bezci, B. (2015). “Sekülerizm ve Laikliğin Demokrasi Bağlamında Tartışmak”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 1, Cilt: 1, Sayı: 2.
• Cebeci B. (2018). Başörtüsü Mücadelesinin Değişen Yolculuğu. https://m.bianet.org/bianet/ toplumsal-cinsiyet/193792-basortusu-mucadelesinin-degisen-yolculugu,(Erişim: 29.10.2021). Cumhuriyet Gazetesi, 4 Mayıs 1999
• Eisenstein, Z. (1999). “Constructing a Theory of Capitalist Patriarchy and Socialism Feminism”, Critical Sociology, Vol. 25, No. 2-3, 196-217.
• Ertit, V. (2014). “Birbiri Yerine Kullanılan İki Farklı Kavram: Sekülerleşme ve Laiklik”. Akademik İncelemeler Dergisi Cilt 9 Sayı:1.
• Fazilet Partisi’nin Kapatılmasına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı, RG: 05/01/2002-24631.
• 1982 Anayasası, 09/11/1982-17863 (Mükerrer ).
• Gözler, K. (2018). Kısa Anayasa Hukuku, Ekin Basım Yayın Dağıtım. 16. Baskı. Bursa.
• Gözler, K. (2008). Anayasa Hukukuna Giriş. Ekin Basım Yayın Dağıtım. 13. Baskı. Bursa.
• Güler, F. (2020). Yüksek Seçim Kurulunun Yapısı ve İşlevsel Sorunlarını Giderici Çözümler, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa.
• Güler, A.; Halıcıoğlu, B.; Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Seçkin Yayınevi: Ankara.
• Heper, M. (1985). Türkiye’de Devlet Geleneği. 2. Baskı, DoğuBatı Yayınları: Ankara.
• Heywood, A. (2011). Siyasi İdeolojiler. Şeyma Akın vd. (çev). Adres Yayınları: Ankara.
• İnce, H. (2010). Muhafazakar İdeoloji: Din-Siyaset. Alan Yayınları: İstanbul.
• Kanadoğlu, K. (2013). “Laiklik ve Din Özgürlüğü”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 109.
• Kartal, F. (2016). “Kadınların Yurttaşlığı ve Feminist Kuram”. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 49, Sayı 3.
• Kavakçı-İslam, M. (2014). Başörtüsüz Demokrasi’de Adı Konmamış Darbe. Timaş: İstanbul.
• Keyder, Ç. (1987). State and Class in Turkey: A Study in Capitalist Development. Verso Press: London and New York.
• Koçal, V. (2012). ‘Çevre’den ‘Merkez’e Yönelim Bağlamında Türkiye’de Muhafazakârlığın Dönüşümü: Siyasal İslâmcılıktan Muhafazakâr Demokratlığa AK Parti Örneği. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi , (1) , 81-111
• Lewis, B. (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Türk Tarih Kurumu Yayınları: Ankara.
• Mardin, Ş. (2015). Bediüzzaman Said Nursi Olayı: Modern Türkiye’de Din ve Toplumsal Değişim. İletişim Yayınları: İstanbul.
• Özdemir, H. (2007). Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanlığı Seçimleri. Remzi Kitabevi: İstanbul.
• Özipek, B. (2000). Muhafazakar Düşünce Geleneğinde Akıl, Toplum, Siyaset. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi A.B.D. Doktora Tezi, Ankara.
• Özkan, M. (2016). “Türk Muhafazakarlığı Siyasal Bir Gelenek (Mi?)”. Akademik Hassasiyetler Dergisi, Cilt:3, Sayı:5.
• Özkul, F. (2014). “Anayasalarımızda Laiklik İlkesi”. Ankara Barosu Dergisi, Sayı:4, 271-310.
• Sertoğlu, M. (1969). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Azınlık Meselesi”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:25, Ekim.
• Patton, M. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara.
• Rommelspacher, B. (1999). Right-Wing ‘Feminism’: A Challenge to Feminism as an Emancipatory Movement. Ed. Yuval-Davis,N. Ve Webner, P. Women, Citizenship and Difference, Zed Books, London.
• Sevim, A. (2005). “Feminizm”, İstanbul yayınları: İstanbul.
• Shils, E. (2002), “Merkez ve Çevre” Yusuf Ziya Çelikkaya (çev). Türkiye Günlüğü, 70: 86-96.
• Şişman, N. (2013). Emanetten Mülke: Kadın, Beden, Siyaset. İz Yayıncılık: İstanbul.
• Şişman, N. (2019). Sınırsız Dünyanın Yeni Sınırı Başörtüsü. İnsan Yayınları, İstanbul.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı-MEB (1972). Tebliğler Dergisi, Cilt 35, Sayı 1684-1726.
• Tayhani, İ. (2009). “Türkiye Cumhuriyeti’nin Temeli: Laiklik”. Ankara Üniversitesi, Türk İnıklap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Bahar, Sayı:43, 517-529.
• The Constitution of the United States of America (2002), Fall Rver Press: New York.
• Toruk, İ. (2011). “Türkiye’de Başörtüsü Sorunu ve Yazılı Medya Sunumu”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 30, 2011, 483 – 514.
• Walby, S. (1990). Theorizing Patriarchy, Cambridge, Basil: Blackwell.
• Yapıcı, A. (2016). Toplumsal Cinsiyet Din ve Kadın. Çamlıca Yayınları: İstanbul.
• Yetim, F. (2014). “Liberal Muhafazakarlık ve Düşünsel Tutarlılık Ekseninde Farklı Bir Türkiye Entellektüeli: Ali Fuat Başgil”. Muhafazakar Düşünce Dergisi, Yıl:10, Sayı:39, Ocak-Şubat, Mart, 61-70.
• Yetkin, A. (2013). “Kemalizm ve Düzenin Laikleştirilmesi: Teorik Bir Bakış”. Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Dergisi, Sayı:2, Cilt:1, 57-82.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık: Ankara.
• Yıldırım, F. ve Gül, H. (2021). Uluslararası kalkınma politikaları ve kadınların güçlendirilmesi üzerine bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 679-695.
• Yılmaz. Ş. (2018). Müslüman Kadınların Doktor Ablası Gülsen Ataseven. https://www.dunya bizim.com/portre/musluman-kadinlarin-doktor-ablasi-gulsen-ataseven-h28023.html, (Erişim, 29.10.2021).
• 1961 Tarih ve 334 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, RG: 09/07/1961-10859.
• 1982 Tarih ve 2709 ayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, RG: 09/11/1982-17863 (Mükerrer).
• 1981 Tarih ve 8/3349 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığı ile Diğer Bakanlıklara Bağlı Okullardaki Görevlilerle Öğrencilerin Kılık Kıyafetlerine İlişkin Yönetmelik, (RG: 07/12/1981-17537).
• 2010 Tarih ve 5982 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, RG: 13/05/2010-27580.
• DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI (DİB), https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/ 1, Erişim Tarihi: 10/06/2019.
• HÜRRİYET – “Türbanlı First Lady’e Kadınlardan Büyük Tepki” https://www.hurriyet.com.tr /gundem/turbanli-first-lady-e-kadinlardan-buyuk-tepki-6404820 Erişim Tarihi: Şubat 2021.
• https://www.hurriyet.com.tr/gundem/first-lady-icin-turban-protokolu-7314328, (Erişim: 06.11.2021).
• https://www.star.com.tr/politika/o-gun-neler-yasamisti-iste-merve-kavakci-olayi-haber-802075/, (Erişim: 06.11.2021).
• https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/turbanli-hakim-cikisiyla-tepki-ceken-saglardan-yeni-aciklama-6193661/, (Erişim: 07.11.2021).
• Anayasa Mahkemesi Ak Parti Kararı, Esas Sayısı: 2008/1 (Siyasî Parti Kapatma), Karar Sayısı: 2008/2, RG: 24/10/2008-27034.
• YSK’nın 17.05.1999 tarih ve 1585 sayılı kararı http://www.ysk.gov.tr/doc/ilkeKarar/ dosya/4606/1999-1585-karar.htm
• Anayasa Mahkemesi Kararı için bkz. RG: 05/02/2002-24631
• Siyasette Kadınlar: 2021, https://www.unwomen.org/sites/default/files/Headquarters/ Attachments/Sections/Library/Publications/2021/Women-in-politics-2021-tr.pdf (Erişim Tarihi: 21.12.2021)
• At the Intersection of Two Criminalized Identities’: Black and Non-Black Muslims Confront a Complicated Relationship With Policing and Anti-Blackness https://time.com/ 5884176/islam-black-lives-matter-policing-muslims/ (Erişim Tarihi: 15.12.2021).
• Anti-Muslim Activities in the United States 2012-2018https://www.newamerica.org/in-depth/anti-muslim-activity/ Erişim Tarihi:12.12.2021).
• “AKP Kapatılmadı Hazine Yardımı Kesiliyor” https://www.cnnturk.com/2008/turkiye/07/30/akp.kapatilmadi.hazine.yardimi.kisiliyor/48650 .0/index.html Erişim Tarihi: 20.12.2021
• “Köşk İçin 367 Tartışması” (2006), https://www.milliyet.com.tr/siyaset/kosk-icin-367-tartismasi- 183006 Erişim Tarihi: 20.12.2021
• 2010 Tarih ve 27580 Sayılı Resmi Gazete, (2010) Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun No. 5982, Kabul Tarihi:7/5/2010
• Hürriyet Gazetesi. Türban Yasağının Geçmişi (10 Şubat 2008). https://www.hurriyet.com.tr/ gundem/turban-yasaginin-gecmisi-8201449, (Erişim: 30.10.2021).
• 1993 tarihli Din Özgürlüğü Restorasyonu Yasası-https://www.congress.gov/bill/103rd- congress/house-bill/1308