Cumhuriyet Döneminde Türkiye’nin Nüfus Politikaları: Yeni Bir Kronolojik Sınıflandırma

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 37, 24.03.2023

Burhan Can

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1130042

Cited By: 1

Öz

Bazı çalışmalarda Türkiye’nin nüfus politikaları iki dönem halinde incelenir. Bunlar, nüfus artışının özendirildiği ve nüfus artışının sınırlı tutulmaya çalışıldığı dönemler olup, “1923-1965 Dönemi” ve “1965 Sonrası” şeklinde sınıflandırılır. Lakin bazı araştırmacılara göre 1) Artışın özendirildiği dönem (1920-1950 yılları), 2) Açık bir politikanın bulunmadığı dönem (1950-1960 yılları), 3) Aile planlaması dönemi (1960 sonrası) şeklinde 3 dönem mevcuttur. Bazı araştırmacılar ise politikaları 1) Teşvik dönemi (1920-1957), 2) Durgunluk dönemi (1957-1965) ve 3) Planlı dönem (1965 sonrası) şeklinde sınıflandırır. Oysa Türkiye, özellikle 2014’ten itibaren yeni bir nüfus politikası benimsemiş ve nüfus artışını yeniden teşvik etmiştir. Önceki çalışmalar, 2014’ten bu yana uygulanmakta olan nüfus artışını özendiren politikalara değinmez.

Bu çalışma, Türkiye’nin nüfus politikalarını kronolojik bakımdan yeniden sınıflandırmıştır. Sınıflandırma, önceki çalışmalardan farklı olan 4 dönem şeklindedir. Bunlar: 1) Artışın Özendirildiği Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1946 yılları), 2) Açık Bir Politikanın Bulunmadığı Dönem (1946-1960 yılları), 3) Artışın Sınırlı Tutulmak İstendiği Dönem (1960-2014 yılları) ve 4) Yeniden Artışının Özendirildiği (2014 sonrası) Dönem’dir. İstatistiki veriler 1935-1975 için Shorter ve Macura’nın 1982’deki çalışmasıyla DİE’den alınmıştır. 1946-1960 istatistiklerine TÜİK, DPT ve UN-DESA’dan ulaşılmıştır; 1960-2014 için kalkınma planları, Nüfus Genel Müdürlüğü ve MERNİS verileri kullanılmış olup; 2014 sonrası, Kalkınma Bakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı’na aittir. 3-8’le biten yılların verileriyse HÜNEE’nin saha araştırmalarına dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nüfus Politikaları, Kronolojik Sınıflandırma, Türkiye

Teşekkür

Bu makalenin hazırlanması sırasında değerli görüşleriyle katkı sunan çok kıymetli Hocam Prof. Dr. Sedat AVCI'ya şükranlarımı sunarım.

Turkey’s Population Policies In The Republican Era: A New Chronological Classification

Öz

In some studies, Turkey's population policies are analyzed in two periods. These are the periods when population growth is encouraged and population growth is tried to be limited and these periods are classified as “1923-1965 Period” and “After 1965”. However, some researchers make the classification as follows: 1) Early Republican Period (between 1923 and 1946) in which the increase was encouraged, 2) The period when there was not clear policy (between 1950 and 1960), 3) Family planning period (after 1960). Some researchers classify policies as 1) Incentive period (1920-1957), 2) Recession period (1957-1965), and 3) Planned period (after 1965). However, Turkey has adopted a new population policy especially since 2014 and has encouraged population growth again. Previous studies do not address the policies that encourage population growth after 2014.

This study has reclassified the population policies of Turkey in terms of chronology. The classification differs from previous studies and consists of 4 periods. These are as follows: 1) Early Republican Period, In which Increase was Encouraged (between 1923-1946), 2) The period when there was not clear policy (between 1946-1960), 3) The period in which the increase is intended to be limited (between 1960-2014) and 4) The period in which it is encouraged to increase again (after 2014). Statistics for the years 1935-1975 were taken from Shorter and Macura's 1982 study and SIS (DİE). Statistics for the years 1946-1960 were obtained from TURKSTAT, DPT (State Planning Organization ) and UN-DESA. Development plans, General Directorate of Population and MERNIS data were used for the years 1960-2014. Data after 2014 were obtained from the Ministry of Development and Presidency of a Republic. The data of the years ending with 3-8 are based on the field researches of HÜNEE (Hacettepe University Institute of Population Studies).

Anahtar Kelimeler

Population Policies, Chronological Classification, Turkey

Kaynakça

• Attar, M. A. (2015). Doğurganlık Kararları, Akılcı Seçim ve Türkiye’de Nüfus Politikası. İçinde Türkiye Dördüncü Nüfusbilim Konferansı Tebliğ Metinleri Kitabı, (ss. 1-20). HÜNEE Yayını.
• Avcı, S. (1993). Türkiye’de Şehir ve Şehirli Nüfusun Dağılışı (1927-1990). Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 28’den Ayrı Basım, 248-269.
• Avcı, S. (2014a). Türkiye’de 65 ve Üzeri Yaştaki Nüfusun Gelişimi ile Mekânsal Dağılışı. İçinde TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (ss. 299-308). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını.
• Avcı, S. (2014b). Mekânsal Planlama, Mekâna Müdahale ve Sonuçları Açısından 2B Alanları: Beykoz İlçesi Örneği. İçinde Akkemik Ü. (Ed.), İstanbul Ormanlarının Sorunları ve Çözüm Önerileri Kitabı, (ss. 113-126). İstanbul: Türkiye Ormancılar Derneği Yayını.
• Aydoğan, E. ve Çoban, E. (2016). Türkiye’de Nüfus Sayımları ve Uygulanan Nüfus Politikaları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6 (2/1), 113-126.
• Başar, E. (2013). Demografiye Giriş (2. bs). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Başol, Koray. (1988). Demografi (2. bs). İzmir: b.y.y.
• Behar, C. (1982). Nüfusbilimin Nesnesi (Nüfusbilime Başka Bir Bakış II). Toplum ve Bilim, 116-139.
• Behar, C., Işık, O., Güvenç, M., Erder, S., Ercan, H. (1999). Türkiye’nin Fırsat Penceresi Demografik Dönüşüm ve İzdüşümleri. TÜSİAD Yayını, Yayın No: TÜSİAD-T/99-1-251, İstanbul: Lebib Yalkın Yayımları ve Basım İşleri A.Ş.
• Can, B. (2021). Demografik Fırsat Penceresi Açısından Türkiye’nin Nüfus Politikaları ve Nüfuslanma Süreci. (Yayın No: 702466), [Doktora Tezi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. file:///C:/Users/pc05/Downloads/702466.pdf
• Cillov, H. (1964). Türkiye’de Nüfus Planlamasının İktisadi Kalkınma Şartları Bakımından Önemi. İstanbul Üniversitesi Yayını, https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/34D30780281C4CE18B58F32818B86630?doi=
• Cillov, H. (1985). Türkiye Nüfusundaki Artışın Etkileri. İstanbul Üniversitesi Yayını https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/EC278092DDBF4FB59C7042B5A7458FF2?doi=
• Demir, O. (2016). Nüfus Politikaları ve Çin, Fransa ve Türkiye Örneklerinin Değerlendirilmesi. Social Sciences (NWSASOS), 3C0137, 11 (1), 41-61.
• DİE. (1999). Türkiye İstatistik Yıllığı 1998. Ankara: DİE Yayını.
• Dixion-Mueller, R. (1993). Population Policy and Women’s Rights: Transforming Reproductive Choice. London: b.y.y.
• Doğan, M. (2011). Türkiye’de Uygulanan Nüfus Politikalarına Genel Bir Bakış. Marmara Üniversitesi Coğrafya Dergisi, (23), 293-307.
• Doğum Yardımı Yönetmeliği. (2015). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.20157695.pdf
• DPT. (1962). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Klanı (1968-1972). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1972). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Ankara: DPT Yayını.
• DPT. (2009). Türkiye’nin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Kalkınmasında DPT. Ankara: DPT Yayını.
• Eryurt, M. A., Canpolat, Ş. B., Koç, İ. (2013). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Politikaları: Öngörüler ve Öneriler. Amme İdaresi Dergisi, 46 (4), 129-156.
• Güriz, A. (1975). Türkiye’de Nüfus Politikası ve Hukuk Düzeni. Türkiye Kalkınma Vakfı Yayınları, No: 2, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Hancıoğlu, A. (1994). Turkey Demographic and Health Survey 1993. Ministry of Health [Turkey]. Ankara: Hacettepe University Institute of Population Studies, and Macro International Inc.
• HÜNEE. (2019). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2018. Ankara: Elma Teknik Basım Matbaacılık.
• Hürriyet Gazetesi. (2008). Erdoğan: En Az Üç Çocuk Doğurun. 07.03.2008. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/erdogan-en-az-uc-cocuk-dogurun-8401981
• Işık Erol, S. (2016). Küresel Bir Sorun Olarak Demografik Dönüşüm: Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16 (37), 75-124.
• İnginar Kemaloğlu, A. (2012). Bulgaristan’dan Türk Göçü (1985-1989). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Kaya, V. ve Yalçınkaya, Ö. (2014). Nüfus Ekonomik Büyüme Kaynağı Olabilir mi?: ‘En Az Üç Çocuk’ Politikasına Tarihsel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28 (1), 165-198.
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (1996). Türkiye Ekonomisi (8. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Murat, S. (2007). Dünden Bugüne İstanbul’un İşgücü ve İstihdam Yapısı. Yayın No: 2007-73, İstanbul: İTO Yayını.
• Ohlin, G. (1969). Nüfus Kontrolü ve Ekonomik Kalkınma. Hacettepe Üniversitesi Yayınları No.5, Ankara: Ayyıldız Matbaası A.Ş.
• Özbay, F. (2015). Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus. İletişim Yayınları 2222, Araştırma-İnceleme Dizisi 369, İstanbul: Sena Ofset.
• Özberk, E. (2003). Nüfus Politikaları ve Kadın Bedeni Üzerindeki Denetim. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saraç, H. (1997). Ekonomik ve Sosyal Boyutuyla İslam’da Nüfus Politikası. Yayın No: 254, İlmi Eserler Serisi: 51, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Shorter, F. C. ve Macura, M. (1982). Trends In Fertility and Mortality In Turkey, 1935-1975. Committee on Population and Demography Report No. 8, Washington, DC: National Academy Press.
• Şahin, S. (2015). Geçmiş Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği (3. bs). Ankara: Pegem Akademi Yayını.
• Şaylan, G. (1969). Türk Kamu Yönetiminde Planlama Birimleri ve Sorunları. Amme İdaresi Dergisi, 2 (3), 60-81. Talas, C. (1992). Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tamer, A. ve Çavlin Bozbeyoğlu, A. (2004). 1927 Nüfus Sayımının Türkiye’de Ulus Devlet İnşasındaki Yeri: Basındaki Yansımalar. Nüfusbilim Dergisi, 26, 73-88.
• Tanoğlu, A. (1952). Bulgaristan Türklerinin Son Göç Hareketi (1950-1951). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 14 (1-4), 129-161.
• TC-KB. (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı Yayını.
• TC-SBB, (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Yayını.
• Teitelbaum, M. S. ve Winter, J. M. (1985). The fear of population decline. Orlando: Academic Press, Inc.
• Tekin, C. (2018). Yugoslavya’dan Türkiye’ye göçlerin nedenleri 1950-1958. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 249-261.
• TMMOB. (2008). Planlamanın sonu: 9. kalkınma planı. TMMOB Bildirisi, https://www.tmmob.org.tr/icerik/planlamanin-sonu-9-kalkinma-plani-tmmob-bildirisi
• Tuğluoğlu, F. (2008). Türkiye’de sıtma mücadelesi (1924-1950). Türkiye Parazitoloji Dergisi, 32 (4), 351-359.
• TÜİK, (2019a). Demografik göstergeler 2000-2025. http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist
• TÜİK. (2019b). Nüfus, yıllık nüfus artış hızı ve yıl ortası nüfus tahmini, 1927-2000. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1047
• TÜİK. (2019c). Nüfus, yıllık nüfus artış hızı, il, ilçe, belde, köy sayısı ve nüfus yoğunluğu, 2007-2019. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059
• TÜİK Bilgi Dağıtım. (2021). İllere göre yaş grubu istatistikleri 1935-2020. TÜİK Yayını.
• UN-DESA. (2019). World population prospects 2019, data query crude birth rate. https://population.un.org/wpp/DataQuery/ TÜİK. (2021). Temel doğurganlık göstergeleri 2001-2020. 18 Mayıs 2021 Bülteni, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/DownloadIstatistikselTablo? p=qUasIhYYRoC3LbeNAisBrbv2vSFc8B3RrYTmImSST3K1FbJb0IIahJCAEq7G6BJ0
• WPC. (1966). World population conference, Belgrade, 1965. Journal of the Institute of Actuaries, 91-96.
• Yüksel, Y. (2007). Türkiye’de demografik geçiş süreci ve sosyal politikalar. (Uzmanlık Tezi). DPT Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Yayın No: DPT: 2732, DPT Yayını, Ankara.
• Yüksel, Y. ve Kocaman, T. (2007). Ageing population, social services and assistance in Turkey. Aile ve Toplum, 9/3 (12), 57-64.