Örgütsel Adalet Algısının İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 22 - 36, 21.08.2025

Oğuzhan Yavuz , Polat Yücekaya

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1504001

Öz

Bu araştırmanın amacı, sağlık sektöründe çalışanların örgütsel adalet algılarının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracı rolünü belirlemektir. Bu amaçla, Çanakkale Onsekiz Mart Hastanesi'nde görev yapan 200 sağlık çalışandan 20 Mayıs-30 Haziran 2023 tarihleri arasında anket aracılığı ile kolayda örneklem metodu kullanılarak veri toplanmıştır. Ankette Nieef ve Moorman (1993) tarafından geliştirilen 20 maddelik örgütsel adalet ölçeği Brandes ve arkadaşları (1999) tarafından geliştirilen 13 maddelik örgütsel sinizm ölçeği ve Wayne ve arkadaşları (1997) tarafından geliştirilen 3 maddelik işten ayrılma niyeti ölçeği kullanılmıştır. Toplanan verilere normal dağılım testi, frekans analizi, faktör analizi, geçerlilik analizi, güvenilirlik analizi, korelasyon analizi ve regresyon analizleri yapılmıştır. Ayrıca aracılık etkisini belirlemek için "Process" eklentisi kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre örgütsel sinizmin, örgütsel adaleti ve işten ayrılma niyetini etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca örgütsel adalet algısının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde, örgütsel sinizmin aracı rolü olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ÖRGÜTSEL ADALET , ÖRGÜTSEL SİNİZM , İŞTEN AYRILMA NİYETİ

The Mediating Role Of Organizational Cynicism In The Effect Of Organizational Justice Perception On Turnover Intention: A Study On Health Care Workers

Öz

The aim of this study is to determine the mediating role of organisational cynicism in the effect of organisational justice perceptions of health sector employees on turnover intention. For this purpose, data were collected from 200 healthcare professionals working in Çanakkale Onsekiz Mart Hospital between 20 May and 30 June 2023 by using convenience sampling method. In the questionnaire, 20-item organisational justice scale developed by Nieef ve Moorman (1993), 13-item organisational cynicism scale developed by Brandes et al. (1999) and 3-item turnover intention scale developed by Wayne et al. Normal distribution test, frequency analysis, factor analysis, validity analysis, reliability analysis, correlation analysis and regression analyses were performed on the collected data. In addition, "Process" add-on was used to determine the mediation effect. According to the findings, it was determined that organisational cynicism affects organisational justice and turnover intention. In addition, it was found that organisational cynicism has a mediating role in the effect of organisational justice perception on turnover intention.

Anahtar Kelimeler

Organizational Justice , Organizational Cynicism , Turnover İntention

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). “Organizational cynicism: Bases and consequences”. Genetic, social, and general psychology monographs, 126(3), 269.
• Adams, J. S. (1965). “Inequity in social exchange. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology”. New York: Academic Press (2) 267-299.
• Afghan, P. E. P., Arry, H., Arry, B., Saudi, M. M. ve HO, S. (2018). Impact of distributive and procedural justice on turnover intention and counterproductive work behavior: mediating role of organizational cynicism. Journal of Fundamental and Applied Sciences, 10(6S), 1651-1678.
• Akar, H., ve Çelik, O. T. (2019). Organizational Justice and Cynicism: A Mixed Method Study at Schools. International Journal of Evaluation and Research in Education, 8(1), 189-200.
• Akkaya, P., A. (2024). İşyerindeki Türlerinin Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niyeti ile İlişkisinde Genel Özyeterlilik Algısının Rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi.
• Apostol, R. L. ve Torcino, G. S. (2023). “The Mediating Effect of Organizational Citizenship Behavior on The Relationship Between Organizational Justice and Commitment of Public Elementary School Teachers”. European Journal of Education Studies, 10(11), 260-282.
• Aydın, Berna Z. (2007) “ Faktör Analizi Yardımıyla Performans Ölçütlerinin Boyutlarının Ortaya Konulması”. Türkiye Ekonometri Ve İstatistik Kongresi 24-25 Mayıs 2007. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Brandes, P. M. (1997). Organizational Cynicism: Its Nature, Antecedents, and Consequences. (Unplished Ph. D. thesis). The University of Cincinnati.
• Brandes, P, Dharwadkar, R. ve Dean, J. W. (1999). Does Organizational Cynicism Matter? Employee and Supervisor Perspectives on Work Outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings, 150-153.
• Chan, M. (2000). “Organizational justice theories and landmark cases”. The International Journal of Organizational Analysis, 8(1), 68-88.
• Colquitt, J. A., Conlon, D. E., Wesson, M. J., Porter, C. O. ve Ng, K. Y. (2001). “Justice at the millennium: A meta-analytic review of 25 years of organizatioanl justice research”. Journal of Applied Psychology, 86(3), 424-424.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çolak, M. ve Erdost, H. E. (2004). “Organizational justice: A review of the literature and some suggestions for future research”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 51-84.
• Dean Jr, J. W., Brandes, P. ve Dharwadkar, R. (1998). “Organizational cynicism”. Academy of Management review, 23(2), 341-352.
• Demirel, Y. (2009). “Örgütsel Bağlılık ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Arasındaki İlişkiye Kavramsal Yaklaşım”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 115-132.
• Demirci, U. ve Tekiner, M. A. (2019). Örgütsel sinizm ile işten ayrılma niyeti ilişkisi: Kamu ve özel sektör farkı. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(3), 2306-2321
• Dirican, M. (2015). Örgütsel Adalet Algısının İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Sessizliğin Aracılık Rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dumlupınar Üniversitesi.
• Durmuş, Ş. (2022). Örgüt Kültürü Tipinin Zorunlu Vatandaşlık Davranışına Etkisinde Örgütsel Adalet Algısının Aracılık Rolü: Türkiye’deki En Büyük 500 Şirket Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Efeoğlu, E. İ. ve İplik, E. (2011) “Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik İlaç Sektöründe Bir Uygulama”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 343-360.
• Erdirençelebi, M. ve Karataş, C. G. (2019). “Örgütsel Adaletin İşe Adanmışlık ile İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisi”. Business & Management Studies: An International Journal, 7(4), 1825-1849.
• Erdoğan, P. ve Bedük, A. (2013). Örgütsel Sinizm ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Ve Teknik Araştırmalar Dergisi (6), 17-36.
• Girgin, S. ve Gümüşeli, A. İ. (2018). A study on the correlation between organizational justice and organizational cynicism perceived by vocational high school teachers. European Journal of Education Studies, Vol 4
• Görgülü, H. (2022). Algılanan Örgütsel Destek ve Örgütsel Adaletin Örgütsel Sinizm, Örgütsel Bağlılık ve İş Doyumu Üzerindeki Etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Greenberg, J. (1987). “A Taxanomy of Organizational justice theories”. The Academy of Management Review, (1).
• Greenberg, J. ve Cropanzano, R. (1993). “The social side of fairness: Interpersonal and informational classes of organizational justice”. Justice in the workplace: Approaching fairness in human resource management, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Güneş, R. (2020). The Relations of Perceived Destructive Leadership and Self Construal’s with Employees’ Psychological Disharmony and Organizational Cynicism: The Roles of Need Thwarting, Psychological Contract Breach and Task Significance. (Unpublished Ph.D.). Marmara Üniversitesi, İşletme (İngilizce) Anabilim Dalı, İstanbul.
• Gürbüz, S. (2021). Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri, 2. Baskı Seçkin, Ankara.
• Gürbüz, S. ve Mert, İ. S. (2009). “Örgütsel adalet ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik uygulaması: Kamuda görgül bir çalışma”. Amme İdaresi Dergisi, 42(3), 117-139.
• Hair, J. J., Anderson, R. E., Tatham, R. L. ve Black, W. C. (1998). Multivariate Data Analysis (Fifth Edition). Prentice Hall.
• Hayes, A. F. (2013). “Mediation, moderation, and conditional process analysis”. Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach, (1) 20.
• İnce, M. ve Turan, Ş. (2011). “Organizational cynicism as a factor that affects the organizational change in the process of globalization and an application in Karaman’s public institutions”. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 37(37), 104-121.
• Inceoğlu, M. (2004). Tutum Algı İletişim, Elips Yayınevi, Ankara.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma Görevlerinin Örgütsel Destek Algıları ile Örgütsel Sinizm Tutumları Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi.
• Karabulut, Y. Ş. (2022). Sağlık Çalışanlarının Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İşgören Verimliliği ile İlişkilerin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi.
• Karadal, K., Sabuncuoğlu, Z. ve Uçar, A. C. (2021). “Örgütsel sinizmin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Otomotiv sektörü araştırması”. European Journal of Managerial Research, 5 (1), 221-241.
• Kayış, A. (2014). “Güvenilirlik Analizi”. Ş. Kalaycı (Dü.) içinde SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (s. 404-409). Öz Baran Ofset: Ankara.
• Kıran, E. (2017). Örgütsel Sinizm ve İşe Gömülü Olmanın Psikolojik Sermaye ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkideki Aracılık Rolü: Kamu Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi.
• Köse, N. ve Aydoğan, E. (2021). “Örgütsel Adaletin İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü Savunma Sanayii Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (23)1, 233-250.
• Küçükusta, D. (2007). Konaklama İşletmelerinde İş-Yaşam Dengesinin Çalışma Yaşamı Kalitesi Üzerindeki Etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K. (2017). Yönetimde yeni yaklaşımlar. (3. Baskı), Pegem Atıf İndeksi, 1-556. Mishra, A. K. ve Spreitzer, G. M. (1998). “Explaining how survivors respond to downsizing: the roles of trust, empowerment, justice, and work redesign”. Academy Of Management Review, 23 (3), 567-588.
• Naus, A.J.A.M. (2007). Organizational Cynicism on The Nature, Antecedents, and Consequences of Employee Cynicism Toward The Employing Organization, (Dissertation of Doctor of Philosophy), Maastricht: Maastricht University.
• Niehoff, B. P. ve Moorman, R. H. (1993). “Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior”. Academy of Management journal, 36(3), 527-556.
• Örücü, E. ve Özafşarlıoğlu, S. (2013). Örgütsel Adaletin Çalışanların İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde Bir Uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
• Özdevecioğlu, M. (2003). “Algılanan Örgütsel Adaletin Bireylerarası Saldırgan Davranışlar Üzerindeki Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”. Erciyes üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi, (21).
• Özgen, Ö. (2016). Örgütsel Adalet ve Sinizm İlişkisinde Kişi Örgüt Uyumunun Rolü: Eğitim sektöründe bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Isparta.
• Özkalp E. ve Kırel Ç. (2005). Örgütsel Davranış. Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları, (149), Eskişehir.
• Özler, D. E., Atalay C.G. ve Şahin, M. D. (2010), “Örgütlerde Sinizm Güvensizlikle Mi Bulaşır?”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (2): 47-57.
• Pelit, N., ve Pelit, E. (2014). Örgütlerde Kanser Yapıcı İki Başat Faktör: Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori- Süreç ve Örgütlere Yansımaları). Detay Yayıncılık: Ankara.
• Pelit, O. ve Soybalı, H. H. (2021). “Örgütsel Sinizmin İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Afyonkarahisar’daki Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama”. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2) 477-498.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G. ve Mainous III, A. G. (1988). “Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect: An integrative model of responses to declining job satisfaction”. Academy of Management journal, 31(3), 599-627.
• Wayne, S. J., Shore, L. M. ve Liden, R. C. (1997). “Perceived organizational support and leader-member exchange: A social exchange perspective”. Academy of Management journal, 40(1), 82-111.
• Yasım, Y. K. ve Uğur, A. (2016). Bankacı Kadınların Örgütsel Sinizm Algılarının İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Ordu İli Örneği Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(15), 554-572.
• Yeniçeri, Ö., Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2009). “Örgütsel adalet ile duygusal tükenmişlik arasındaki ilişki: İmalat sanayi çalışanları üzerine bir araştırma”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 83-99.
• Yeşil, S. ve Demir, Z. (2018). “Örgütsel Adaletin Örgütsel Özdeşleşmeye Etkisi Üzerine Bir Alan Çalışması”. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 266-280. Yıldız, S., Yalavaç, S. ve Meydan, C.H. (2013). “Tükenmişliğin İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Örgüte Bağlılığın Aracı Rolü: Türkiye’deki Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Personeli Üzerinde Bir Araştırma”. Akdeniz İİBF Dergisi. 13(26), 164-188.
• Yücekaya, P. (2017). Nepotizmin, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi: İş görenlerin Mülkiyet Sahipliği Yoluyla ve Özel Girişimlere Devir Şeklinde Özelleştirilen İşletmelerde Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kastamonu Üniversitesi.
• Tayfur, O., Bayhan Karapinar, P. ve Metin Camgoz, S. (2013). The mediating effects of emotional exhaustion cynicism and learned helplessness on organizational justice-turnover intentions linkage. International Journal of Stress Management, 20(3), 193.
• Tsai, K. L. ve Harrison, W. (2019). Organizational actions in gaining employee support for change: The roles of affective commitment to change, organizational justice, and organizational cynicism. Journal of Organizational Psychology, 19.