KUZEYDOĞU LYDIA’DA NISYRA (SARAÇLAR) YERLEŞİMİ VE APOLLON KÜLTÜ

Yıl 2024, Sayı: 2, 122 - 144, 30.09.2024

Serdar Berber

Öz

Saraçlar (Nisyra) modern yerleşimi Manisa İli, Kula İlçesi’ne bağlı bir mahalledir. Kuzeyinde Ayvatlar, güneyinde Sandal, doğusunda Ayazören ve İncesu, batısında Gökçeören mahalleleri yer almaktadır. Toplu yerleşmenin söz konusu olduğu mahalle Kula İlçesine yaklaşık olarak 11 km. mesafededir. Volkanik arazi içerisinde yer alan mahalle yerleşimi at nalı biçimindeki Kocadağ’ın kuzeyinde kurulmuştur. Karasal iklim özelliklerinin görüldüğü yörede pıynar (maki) ve palamut meşesi bitki örtüsünü oluşturmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ve tek Jeoparkı olan “Kula-Salihli UNESCO Küresel Jeopark”ı sınırları içerisinde yer almasından dolayı da uluslararası düzeyde bilimsel, kültürel, rekreasyonal ve turistik amaçlara hizmet edebilecek değerde doğal-kültürel unsurları da barındırmaktadır. Nisyra’da yoğun biçimde ele geçen günah, itiraf ve kefaret yazıtlarının Antik dönem insanının dinler tarihi açısından, etnografik, demografik yapısını tinsel kimliklerini ve sosyo-kültürel yaşamlarını anlamamıza katkı sağladığı yadsınmaz bir gerçektir. Geç Helenistik dönemde önem kazanan ve bir Apollon tapınağına ev sahipliği yapan Nisyra Antik yerleşiminin bilimsel olarak araştırılması ve bilim dünyasına tanıtılması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Nisyra, Apollon, Jeopark, Yazıt, Kült

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarında bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı ve kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Müze Müdürlüğü

Teşekkür

Çanakkale Müze Müdürlüğü Yayın ekibi ve Müze Müdürü Rıdvan Gölcük'e teşekkür ederim.

NISYRA (SARAÇLAR) SETTLEMENT AND THE CULT OF APOLLO IN NORTHEASTERN LYDIA

Öz

Saraçlar (Nisyra) modern settlement is a neighborhood in Kula District of Manisa Province. Ayvatlar is in the north, Sandal is in the south, Ayazören and İncesu are in the east, and Gökçeören is in the west. The neighborhood where the collective settlement is located is approximately 11 km away from Kula District. The neighborhood settlement, which is located in volcanic land, was established in the north of Kocadağ, which has a horseshoe shape. In the region where continental climate characteris-tics are seen, pıynar (maquis) and acorn oak constitute the vegetation. Since it is located within the borders of the “Kula-Salihli UNESCO Global Geopark”, the first and only Geopark of the Republic of Turkey, it also contains natural-cultural elements that can serve scientific, cultural, recreational and touristic purposes at an international level. It is an undeniable fact that the inscriptions of sin, confes-sion and atonement found in abundance in Nisyra contribute to our understanding of the ethnograp-hic, demographic structure, spiritual identity and socio-cultural life of ancient people in terms of their history of religion. It is important to scientifically investigate the ancient settlement of Nisyra, which gained importance in the late Helenistic period and hosted a temple of Apollo, and to introduce it to the scientific world.

Anahtar Kelimeler

Nisyra, Apollo, Geopark, Inscription, Cult

Kaynakça

• Akalın, A. G. (2006). Hellenleştirmede Bir Yerleşim Ögesi: Katoikia. Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(39), 65-74.
• Akar, D. (1998). Antik Kaynaklar Işığında Maionia. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji ABD, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Akdeniz, E. (2010). 2008 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara. Cilt: 1, 153-174.
• Akdeniz, E. (2011). 2009 Yılında Manisa İli ve İlçelerinde Yürütülen Prehistorik-Protohistorik Yüzey Araştırmaları. 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, İstanbul, Cilt: 1, 83-98.
• Aleksiou, S. (1991). Minos Uygarlığı, (Çev. E. T. Tulunay), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Aytaçlar, P. Ö. (2010). İtiraf Yazıtları ve Birer Sosyal Kurum Olarak Kuzeydoğu Lydia Köy Tapınakları. I. Küçük Asya Tarihi ve Epigrafyası Sempozyumu, H. Sami Öztürk-Hamdi Şahin-Zeynep Çulha (Ed.), Rezzan Has Müzesi, İstanbul, 71-82.
• Cohen, G. M. (1991). Katoikia, Katoikoi and Macedonians Asia Minor. Anc Sac 22, 41-50.
• Debord, P. (1985). La Lydia du Nord-est. REA, 87, 345-358.
• Debord, P. (1999). L’Asie Mineure au IVe Siecle (413-323 a.C). Bordeaux.
• Ercan, T., Öztunalı, Ö. (1982). Kula Yöresinin Jeolojisi ve Volkanitlerin Petrolojisi. İstanbul Üniversitesi Yerbilim Dergisi 2, 77-124
• Erhat, A. (2021). Mitoloji Sözlüğü. Remzi Kitabevi, Otuzuncu Basım, Ekim, İstanbul.
• Gürdal, T. (2007). Anadolu’da Apollon Kültü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Hamilton, W. J. (1842). Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia I-II. London.
• Heredotos, (2006). Tarih. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (Çev. M. Ökmen), XIX. Basım, İstanbul.
• Herrmann, P. (1962). Ergebnisse einer Reise in Nordostlydien. Denkschriften d. Akademie der Wissenschaften in Wien 80, 60 no 57.
• Herrmann, P. (1986). Zwei Orsnamen in Lydien: Agetheria und Tibbai. EA 7, Taf. 4, 17-20.
• Herrmann, P.-Malay, H. (2007). New Documents from Lydia. Vienna, (ETAM 24).
• Homeros, (2020). İlyada. (Çev. A. Erhat-A. Kadir). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, XV. Basım 2020, İstanbul.
• Keil, J.- von Premerstein, A. (1911). Bericht über eine zweite Reise in Lydien. Denkschr. Akad. Wien 54. 2.
• Keil, J.- von Premerstein, A. (1914). Bericht über eine dritte Reise in Lydien und den angrenzenden Gebiten Ioniens, Denkschr. Akad. Wien 57. 1.
• Körbalta, H. (2018). Kula Volkanik Jeoparkı Yönetim Planı İçin Öneriler. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 42, 191-214.
• Malay, H. (1989). Lydi, Karia ve Phrygia’da Araştırmalar, VI Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1988, 247-252.
• Malay, H. (1994). Greek and Latin Inscriptions in the Manisa Museum, (ETAM 19), Vienna.
• Malay, H., Nalbantoğlu, C. (1996). The Cult of Apollon Pleurenos in Lydia. Arkeoloji Dergisi IV, 75-81.
• Malay, H. (1999). Researches in Lydia, Mysia, and Aiolis. TAM Ergb 23.
• Malay, H. (2007). Katakekaumene’de Yerleşimler, Yerel Dinler ve Tapım Merkezleri. Geçmişten Geleceğe Köprü, Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Bildiriler, (1-3 Eylül, 2006), Kula, 1-32.
• Özenir, S. A. (2018). Lydia’da Anatanrıça Larmene Kutsal Alanı. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 371-387.
• Polat, E. (2022). Pers Kral Yolu’nun Anadolu Güzergahları., Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Mayıs, Van.
• Roosevelt, Ch. H. (2006).Tumulus Survey and Muesum Research in Lydia, Western Turkey: Determining Lydian-and Perisan-Period Settlement Patterns. Journal of Field Archaeology 31, 61-76.
• Roosevelt, C. H. (2017). Gyges’ten Büyük İskender’e, Lydia Arkeolojisi. Koç Üniversitesi Yayınları, 115(I), Mart, İstanbul.
• Satış, B. (2008). Çifte Balta-Labrys. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Ed. Nezih Başgelen, İstanbul.
• Sevin, V. (2016). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Türk Tarih Kurumu, 4. Baskı, Ankara.
• Schuler, Ch. (1996). Laendliche Siedlungen und Gemeinden im hellenistischen und römischen Kleinasien.
• Schuler, Ch. (1998). Ländliche Siedunlungenund Gemeinden im Hellenistischen und Römischen Kleinasien (Vestiga 50), München. 35.
• Strabon, (2012). Geographika (XII-XIII-XIV). (Çev. Adnan Diler), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Sonkaya, A.K. (2019). Lydia Bölgesi Hellenistik Dönem Mezar Stelleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Şahin, I. (1998). Lydia’da Küçük Yerleşimler. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji ABD, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Tanrıver, C. (2007a). Antik Devirde Hermos (Gediz) Vadisinde Şehirleşme. Geçmişten Geleceğe Köprü, Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Bildiriler, (1-3 Eylül, 2006), Kula, 177-195.
• Tanrıver, D. S. A. (2007b). Kula Yakınlarında Bir Antik Kent: Maionia (Gökçeören/Menye). Geçmişten Geleceğe Köprü, Yanık Ülke Kula Sempozyumu, Bildiriler, (1-3 Eylül, 2006), Kula, 197-209.
• Tituli Asiae Minoris (TAM), 1981. (V.1, 543).
• Elektronik Kaynakça https://epigraphy.packhum.org/text/348072?&bookid=565&location=1654