Borçlunun İradesi Dışında Bir Üçüncü Kişinin Borcu İfa Edip Edemeyeceği Meselesine İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: I Sayı: 1, 30 - 46, 29.10.2023

Gizem Zurnacı

Öz

Kavram olarak üçüncü kişinin ifası, borçlu olmayan bir kimsenin bir borcu kendi adına ve başkasına ait borcu ifa kastıyla yerine getirmesini ifade eder. Alacaklı ifa menfaatini elde ettiği sürece, alacaklıyı borcun konusu edimle kimin tatmin ettiği bir önem taşımaz; borçlu dışındaki bir üçüncü kişi de borcu ifa edebilir. Üçüncü kişinin başkasına ait bir borcu yerine getirebilmesi için borçlunun iradesinin aranıp aranmayacağı meselesine ilişkin olarak karşılaştırmalı hukukta farklı çözümlerin benimsendiği görülmektedir. Kanun koyucunun konuya ilişkin olarak açık bir hüküm öngörmediği Türk hukuku açısından karşılaştırmalı hukuk ışığında varılması gereken çözüm, üçüncü kişinin başkasına ait bir borcu ifa edebilmesi için kural olarak borçlunun iradesinin bir önem taşımadığı yönünde olmalıdır. Bu bağlamda borçlu üçüncü kişinin ifasına karşı çıkmış olsa bile, alacaklı tarafından kabul edilmiş olan bir üçüncü kişinin ifası geçerli olarak hüküm ve sonuçlarını doğurabilecektir. Diğer yandan üçüncü kişinin borçlunun iradesi ile hareket eden bir kimse olmaması alacaklının üçüncü kişi tarafından kendisine sunulan gereği gibi ifa teklifini reddetmesi için de tek başına yeterli bir sebep teşkil etmez. Ancak alacaklı borçlunun üçüncü kişinin ifasına karşı çıktığından önceden haberdar ise veya borçlu ile alacağın devrini yasaklayan bir anlaşma yapmış ise ya da para borcu dışında bir borç söz konusu ise ve üçüncü kişi alacaklının böyle bir borcun üçüncü kişi tarafından kötü ifa edilmesi sonucunda uğrayabilecek olduğu zarar için teminat vermemişse, alacaklı üçüncü kişinin ifa teklifini alacaklı temerrüdüne düşmeden reddedebilmelidir.

Anahtar Kelimeler

İfa, üçüncü kişi, borç, sona erme, borçlunun iradesi

Kaynakça

• KAYNAKÇA Below KH, ‘Die Erfüllung der Obligation durch einen Dritten‘ in H. M. Pawlowski, Wiese Günther (eds), Festschrift für Konrad Duden zum 70. Geburtstag (C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung 1977).
• Birks P, An Introduction to the Law of Restitution (Clarendon Press 1989).
• Brinz A, Lehrbuch der Pandekten, Band II, 1. Abteilung (2. Auflage, Verlag von Andreas Deichert 1879).
• Bucher E, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht (2. Auflage, Schultess 1988).
• Burrows A, The Law of Restitution (3. Edition, Oxford University Press 2011).
• Emunds C, Solvendo quisque pro alio liberat eum, Studien zur befreienden Drittleistung im klassischen römischen Recht (Duncker&Humblot 2007).
• Eren F, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler (27. Baskı, Yetkin Yayınları 2022).
• Fargnoli I, ‘Drittleistung und Pflichterfullung: auch gegen den Willen des schuldners? – oder- Rechtsgeschichte als Hilsmittel der Gesetzesauslegung’ (2010) 146 Zeitschrift des Bernische Juristenvereins, 177-193.
• Feyzioğlu FN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II (2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları 1977).
• Fikentscher W and Heinemann A, Schuldrecht Allgemeiner und Besonderer Teil (12. Auflage, De Gruyter 2022)
• Friedmann D and Cohen N, ‘Payment of Another’s Debt’ in Ernst von Caemmerer, Peter Schlechtriem (eds), International Encyclopedia of Comparative Law, Restitution/Unjust Enrichment and Negotiorum Gestio, Vol X (Mohr Siebeck 2007), 3-80.
• Gernhuber J, Die Erfüllung und ihre Surrogate sowie das Erlöschen der Schuldverhältnisse aus anderen Gründen (2. Auflage, Mohr Siebeck 1994).
• Gold J, ‘Accord and Satisfaction by a Stranger’ (1941) 19 (3) The Canadian Bar Review, 165-209.
• Gruchot JA, Die Lehre von der Zahlung der Geldschuld nach heutigem deutschen Rechte (Verlag von Franz Vahlen 1871).
• Gümüş MA, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri (Yetkin Yayınları 2021).
• Hertz W, ‘Die Zahlung einer fremden Schuld‘ (Dissertation, Friedrich-Franz-Universität 1894).
• Huguenin C, Obligationenrecht, Allgemeiner und Besonderer Teil (3. Auflage, Schultess 2019).
• Hüffer U, Leistungsstörungen durch Gläubigerhandeln (Duncker&Humblot 1976).
• Kaser M, Das Römische Privatrecht, Erster Abschnitt, Das Altrömische, Das Vorklassische und Klassische Recht (2. Auflage, C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung 1971).
• King EI, ‘Accord and Satisfaction by a Third Person’ (1950), 15 (2) Missouri Law Review, 115-137.
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C. I (7. Baskı, Filiz Kitabevi 2017). Koller A, Schweizeriches Obligationenrecht Allgemeiner Teil: Handbuch des allgemeinen Schuldrechts (4. Auflage, Stämpfli Verlag 2017).
• Koschaker P ve Ayiter K, Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları (İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Matbaası 1993).
• Mayrhofer H, System des österreichischen allgemeinen Privatrechts, 2. Buch, Das Recht der Schuldverhältnisse, 1. Abteilung, Allgemeine Lehren (3. Auflage, Manzsche Verlags- und Universitätsbuchhandlung 1986).
• Meier S, ‘Performance of an Obligation by a Third Party‘ in Andrew Burrows, David Johnston, Reinhard Zimmermann (eds), Judge and Jurist: Essays in Memory of Lord Rodger of Earlsferry (Oxford University Press 2013), 619-636.
• Meier S, ‘Die Leistung durch Dritte in historisch-vergleichender Perspektive’ (2015) Zeitschrift für die gesamte Privatrechtswissenschaft, 103-122.
• Mitchell C, The Law of Subrogation (Clarendon Press 1994).
• Nomer HN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (19. Baskı, Beta 2023).
• Oertmann P, ‘Die Zahlung fremder Schulden’ (1894) 82 (3), 367-515.
• Oğuzman MK ve Öz MT, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I (20. Baskı, Vedat Kitapçılık 2022).
• Rado T, Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku (Fakülteler Matbaası 1980).
• Schraner M, Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch (Zürcher Kommentar), Band. V: Obligationenrecht, Teilband V/1e: Die Erfüllung der Obligationen, Art. 68-96 OR (3. Auflage, Schultess 2000).
• Serozan R, İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme (Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C. III (7. Baskı, Filiz Kitabevi 2016).
• Sintenis CFF, Das Practische Gemeine Civilrecht, II. Band (3. Auflage, Verlag von Bernhard Tauchnitz 1868).
• Stauber D, Die Rechtsfolgen des Gläubigerverzugs (Stämpfli Verlag 2009).
• Tekinay SS, Akman S, Burcuoğlu H ve Altop A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (7. Baskı, Filiz Kitabevi 1993).
• Tunçomağ K, Borçlar Hukuku Genel Hükümler I. Cilt (5. Baskı, Sermet Matbaası 1972).
• Umur Z, Roma Hukuku Ders Notları (3. Baskı, Beta 2010).
• Virgo G, The Principles of the Law of Restitution (3. Edition, Oxford University Press 2015).
• von Bartels K, ‘Zum Rückgriff nach eigennütziger Zahlung auf fremde Schuld’ (2014) 78 Rabels Zeitschrift für Ausländisches und Internationales Privatrecht, 479-507.
• von Büren B, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil (Schultess 1964).
• Weber RH, Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Das Obligationenrecht, Band VI, 1. Abteilung, Allgemeine Bestimmungen, 4. Teilband: Die Erfüllung der Obligation, Art. 68-96 OR (2. Auflage, Stämpfli Verlag 2005).
• Whittaker S, ‘Performance of another's obligation: French and English law contrasted’ in David Johnston, Reinhard Zimmermann (eds), Unjustified Enrichment, Key Issues in Comparative Perspective (Cambridge University Press 2002).
• Windscheid B and Kipp T, Lehrbuch des Pandektenrechts, Bd. 2 (9. Auflage, Scientia Verlag Aalen 1906). Wolf C, Drittleistung und Leistungsmittlung (Duncker&Humblot 1995).
• Wollschläger C, Die Geschäftsführung ohne Auftrag: Theorie und Rechtsprechung (Duncker&Humblot 1976). Zimmermann R, The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition (Oxford University Press 1996).
• Zurnacı G, ‘Üçüncü Kişinin İfası’ (Doktora Tezi, Yeditepe Üniversitesi 2023).