The Legal Principles of Distinguishing Between Enterprises and Workplaces in Determining Competence for Collective Labor Agreements

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 178 - 211, 28.02.2025

Sema Deniz Özkan Koç

Öz

This article focuses on the legal distinction between the concepts of "enterprise," "workplace," and "subsidiary unit" in determining the authority to negotiate collective labor agreements. In Turkish labor law, a workplace is considered the smallest unit where a collective labor agreement can be made, and determining the boundaries of this unit is crucial. Specifically, identifying subsidiary units associated with a workplace plays a critical role in determining the relevant industry (sector) and the union's authority. According to Law No. 6356, each workplace must be assigned an industry, and employees of a workplace can only join unions operating within the industry of their workplace.
The article discusses how the question of whether a workplace is an independent unit or a subsidiary unit affects the determination of industry and union authority. In the case of independent workplaces, industry designation is made individually for each workplace, while in the case of subsidiary units, this process is carried out according to the industry of the primary workplace. Correctly determining the boundaries of a workplace is significant for both the type of collective labor agreement and the union's authority.
Additionally, for employers with multiple independent workplaces, the industry and the authorized union for each workplace are evaluated separately. The study examines the legal issues and challenges faced during the collective labor agreement process, as well as the difficulties in union organizing, through an analysis of doctrine and judicial decisions concerning the identification of subsidiary units.

Anahtar Kelimeler

Collective bargaining authority, distinction between workplace and enterprise, subsidiary units, workplace collective bargaining agreement, enterprise collective bargaining agreement

Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Tespitinde İşletme ve İşyeri Ayrımının Hukuki Esasları

Öz

Bu makale, toplu iş sözleşmesi yetkisinin tespitinde işletme, işyeri ve bağlı yer kavramlarının hukuki ayrımına odaklanmaktadır. Türk toplu iş hukukunda, işyeri toplu iş sözleşmesi yapılacak en küçük birim olarak kabul edilir ve bu birimin sınırlarının belirlenmesi, toplu iş hukukunda büyük bir öneme sahiptir. Özellikle işyerine bağlı yerlerin tespit edilmesi, işkolu belirlemesi ve sendikanın yetki tespiti açısından kritik bir rol oynamaktadır. 6356 sayılı Kanun’a göre, her işyerinin bir işkolu tespiti yapılır ve işyeri çalışanları, bağlı bulundukları işkolundaki sendikalara üye olabilirler.
Makale, işyerinin bağımsız bir birim mi yoksa bağlı bir yer mi olduğu sorusunun, işkolu ve sendika yetkisi tespitinde nasıl etkili olduğunu tartışmaktadır. Bağımsız işyerlerinde işkolu tespiti, her bir işyerine özel olarak yapılırken, bağlı yerlerde bu işlem, asıl işyerinin girdiği işkolunda yapılır. İşyerinin sınırlarının doğru bir şekilde belirlenmesi, toplu iş sözleşmesinin türü ve işçi sendikasının yetkisi açısından büyük bir önem taşır.
Ayrıca, birden fazla bağımsız işyerine sahip işverenler için her işyerinin işkolu ve yetkili sendikası ayrı ayrı değerlendirilir. Çalışmada, bağlı yerlerin tespitine dair doktrin ve yargı kararları incelenerek, toplu iş sözleşmesi sürecinde karşılaşılan hukuki sorunlar ve sendikal örgütlenme güçlükleri ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplu iş sözleşmesi yetkisi, işyeri ve işletme ayrımı, bağlı yer, işyeri toplu iş sözleşmesi, işletme toplu iş sözleşmesi

Kaynakça

• Astarlı M, Türk Toplu İş Hukukunda İşkolu Kavramı (Lykeion Yayınları 2019).
• Aydın U ‘İşletme Toplu İş Sözleşmesi Kapsamındaki Bir İşyerinde Daha Önce Bağıtlanmış Toplu İş Sözleşmesinin Bulunması Halinde, Diğer İşyerlerinde Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi ve Bağıtlanması’ (2001), 16-17 (6) TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi 37-43.
• Aydın U ‘Türk Hukukunda İşletme Toplu İş Sözleşmeleri ve Uygulama Sorunları’ (2002), 1 (1) Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan) 435-460.
• Aydınlı İ, Türk İş Hukukunda İşyeri ve İşletme Kavramları (Demiryol-İş Eğitim Yayınları 2001).
• Başbuğ A, Toplu İş İlişkileri ve Hukuk (Şeker-İş Sendikası Yayınları 2012).
• Başbuğ A ve Yücel Bodur M, İş Hukuku. (6. Baskı, Beta Yayınları 2021).
• Başterzi S, Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti (Beta Yayıncılık 2016).
• Baycık G ‘6356 Sayılı Kanunun Uygulanması Bakımından Sendikal Örgütlenme Düzeyi ve İşkolunun Belirlenmesi’ (2014) 5 (2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 209-258.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu Y ‘6356 sayılı Kanun Çerçevesinde İşletme Toplu İş Sözleşmesi’ (2016) 15 (Özel Sayı) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan) 553- 592.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanma Alanı (Vedat Kitapçılık 2018).
• Canbolat T ‘Toplu İş Sözleşmesinin Kişiler Açısından Uygulama Alanı’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1998).
• Canbolat T. Toplu İş Sözleşmesinin Düzeyi ve Türleri (Beta Yayıncılık 2013).
• Çelik N, Caniklioğlu N, Canbolat T ve Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri (36. Bası, Beta Yayıncılık 2023).
• Demircioğlu M, Centel T ve Kaplan HA, İş Hukuku (20. Baskı, Beta Yayıncılık 2019).
• Denizli Öztürk B, ‘İşletme Toplu İş Sözleşmelerinin Uygulamada Yarattığı Sorunlar’ (2023) 11(1) Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 257-284.
• Doğan Yenisey K, İş Hukukunda İşyeri ve İşletme -Alman ve Fransız Hukuklarıyla Karşılaştırmalı Bir İnceleme- (Legal Kitabevi 2007).
• Doğan Yenisey K ‘Sendikal Örgütlenmede İşkolu Esası ve İşkolunun Belirlenmesi’ (2013) 4 (39) Çalışma ve Toplum Dergisi 43-68.
• Ekmekçi Ö ve Yiğit E, Bireysel İş Hukuku Dersleri (3. Bası, Oniki Levha Yayınları 2021).
• Ekmekçi Ö, Toplu İş Hukuku Dersleri (4. Baskı, Oniki Levha Yayınları 2022).
• Ekonomi M ‘İşkolu Esasına Göre Sendikalaşma ve İşyerinin Girdiği İşkolunun Belirlenmesi’ (1991) 1(1) İş Hukuku Dergisi 31-49.
• Erener Yılmaz E ‘İşyeri Devrinin Toplu İş Sözleşmelerine Etkisi’ (Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi 2023).
• Ergin H ve Ertan E ‘Karar İncelemesi: Toplu İş Sözleşmesi Yetkisinin Tespitinde ve Yetki Tespitine İtiraz Davasında Merkez Ofisin Durumu’ (2023) 3 (78) Çalışma ve Toplum Dergisi 2043-2068.
• Esener T İş Hukuku (3. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1978).
• Esener T ve Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, Sendika Hukuku (2. Baskı, Vedat Kitapçılık 2017).
• Eyrenci Ö ‘6356 Sayılı Kanunda Toplu İş Sözleşmesi Türleri’ (2014) 15 (Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Polat Soyer’e Armağan) 119-145.
• Eyrenci Ö, Taşkent S, Ulucan D ve Baskan E, İş Hukuku (10. Bası, Beta Yayıncılık 2020).
• Göktaş S ve Yılmaz G, 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Şerhi (2. Baskı, Seçkin Yayınları 2021).
• Göktaş S ve Yılmaz G ‘Toplu İş Sözleşmesi Yetki Tespitinde İşyeri ve İşletme Kavramları ile İşyerine Bağlı Yer Niteliğindeki Birimlerin Belirlenmesine İlişkin Bir Değerlendirme’ (2022) 2 (Özel Sayı) Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. M. Fatih Uşan’a Dekanlıkta 10. Yıl Anısına Teşekkür Armağanı) 1161-1198.
• Kandemir M ‘Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanma Alanı’ (2013) 4 (39) Çalışma ve Toplum Dergisi 167-214.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku II Toplu İş İlişkileri (3. Baskı, Beta Yayıncılık 2016).
• Oğuzman K, Hukuki Yönden İşçi-İşveren İlişkileri, C. 1 (4. Baskı, Fakülteler Matbaası 1987).
• Özkaraca E, İşyeri Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi ve İşverenlerin Hukuki Sorumluluğu (Beta Yayıncılık 2008).
• Özkaraca E ‘Toplu İş İlişkileri’, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2014 (Oniki Levha Yayınları 2017).
• Özkaraca E ‘Toplu İş Sözleşmesi Yetki Tespitinde İşyerine Bağlı Yer Niteliğindeki Birimlerin Belirlenmesi’ (2022), Tekstil İşveren Dergisi Hukuk Eki 144 (456) 1-8.
• Özveri M, Sendikal Haklar ve 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Yasası (Birleşik Metal İş Yayınları 2012).
• Senyen-Kaplan ET, Bireysel İş Hukuku (10. Bası, Yetkin Yayınları 2023).
• Sur M, İş Hukuku, Toplu İlişkiler (11. Baskı, Turhan Kitabevi 2024).
• Süzek S ve Başterzi B, İş Hukuku (24. Baskı, Beta Yayıncılık 2024).
• Şahlanan F ‘Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisi Açısından İşyeri ve İşletme Kavramları’ (2011) 61 (376) Tekstil İşveren Dergisi Hukuk Eki 1-8.
• Şahlanan F ‘İşletme İtirazının Yetki Davasında Bekletici Mesele Yapılması (Karar İncelemesi)’ (2014), 89 (404) Tekstil İşveren Dergisi Hukuk Eki 1-4.
• Şahlanan F, Toplu İş Hukuku (Oniki Levha Yayınları 2020).
• Tuncay C, Savaş Kutsal FB ve Bozkurt Gümrükçüoğlu Y, Toplu İş Hukuku (8. Bası, Beta Yayıncılık 2023).
• Uşan MF ‘Toplu İş Sözleşmesi Yapma Ehliyeti ve Yetkisi Açısından Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar (Yargıtay ile Öğreti Arasındaki Görüş Farklılıkları)’ (1994) 3 (4), Kamu- İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi 131-153.
• Yayvak İ ‘6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa Göre İşkolu Esasına Göre Sendikalaşma’ (2014) 11 (42) Legal İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi 41-95.
• Yıldız GB ‘Toplu İş Hukuku Açısından İdare Merkezi ile Fabrika İşyeri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi’ (2010) 4 (20) Sicil İş Hukuku Dergisi 135-140.