Yeni Hükümet Sisteminde Şeker Politikalarının Sürdürülebilirliği: Yönetsel ve Siyasal Açıdan Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 45 - 65, 30.09.2018

Recep Fedai Hülya Herdem Gonca Ertuğrul

Öz

Türkiye’de şeker politikalarının örgütsel ayağı Şeker Kurumu iken yönetsel ayak olarak ise Şeker Kurulu önemli görülmekteydi. Üst kurul olarak nitelendirilen ve özerk bir yapıda, kamu tüzel kişiliğine sahip olan Şeker Kurulu kapatılmış; sektör temsilcilerinin karar verme süreçlerine katılımı da son bulmuştur. 2018 yılında ise kamuya ait şeker fabrikaları özelleştirilmiştir. Nihayetinde kurulun görevlerini Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde kurulan Şeker Dairesi Başkanlığı yürütmektedir. Bu durum ise şekerin/şeker pancarının tarımsal bir ürün olarak değerlendirilmesine neden olmuştur. Oluşturulan politikalar aslında Cumhurbaşkanlığına bağlı olan politika kurulları tarafından yürütülecek, bakanlıklar ise uygulayıcı birimler olacaktır. Bu çerçevede şeker politikalarının belirlenmesine yönelik aktörlerin karar verme süreçlerinde yer almayışı politikaların nasıl oluşturulacağı sorusunu önemli hale getirmektedir. Politika kurullarının şeker politikalarını neye ve kime göre planlayacağı ise bu süreçte karar vericilerin kim olduğu sorusunun sorulmasını gerektirmektedir. Şeker ise hem sanayi hem de tarımsal öneme sahip stratejik bir ürün olma özelliğini korumaktadır. Bu çalışma ile Türkiye’de şeker pancarından üretilen şeker, yönetsel ve siyasal açıdan değerlendirilmektedir. Siyasal ayak, karar verme sürecinin nasıl şekillendiğini anlamaya yönelik iken yönetsel ayak, daha çok politikaların uygulanması ve sonuçları üzerinden ele alınmıştır. Çalışma ile şeker politikalarına ilişkin sorun alanları tespit edilerek birtakım çözüm önerileri getirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şeker Kurulu, Şeker Dairesi Başkanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi

Kaynakça

• Avcı, S. (1996). Türkiye’de Şeker Sanayinin Kuruluş ve Gelişmesinde Devletin Etkisi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, (4), 291-302.
• Avcı, S. (1997). Dünyada Şeker Sanayiinin Dağılışını ve Gelişmesini Etkileyen Unsurlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 227-258.
• Denhardt, R. B., & Denhardt, J. V. (2003). The New Public Service: An Approach to Reform. International Review of Public Administration, 8(1), 3-10.
• Erdinç, Z. (2017). Türkiye’de Şeker Sanayinin Gelişimi ve Şeker Sanayinde İzlenen Politikalar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 9-26.
• Fedai R. (2016). Bir Politika Alanı Olarak Şeker ve Şekerpancarı. Tarih Okulu Dergisi, (28), 455-471.
• Fedai R. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Bakanlıkların İşlevi. Türkiye’de Toplum, Yerleşim ve Yönetim Tartışmaları, KAYSEM 12, Kırıkkale, 470-477.
• Güneş, E., Gün, S., Gülçubuk, B., Olhan, E. (2004). Türkiye’de Şeker Politikalarının Şekerpancarı Üretimine Etkileri. Türkiye VI Tarım ve Ekonomi Kongresi Tokat.
• Güzelsarı, S. (2004). Kamu Yönetimi Disiplininde Yeni Kamu İşletmeciliği ve Yönetişim Yaklaşımları. AÜ SBF, GETA Tartışma Metinleri Serisi, Şubat.
• Kadıoğlu Ö. (2018). Şeker Sektörünün Dünyada ve Türkiye’deki Durumu. Web: http://www.gunlukkoseyazilari.com/dunya-ozcan-kadioglu-28-subat-2018-seker-sektorunun-dunyada-ve-turkiyedeki-durumu/397262. Erişim Tarihi: 12.07.2018.
• Kaya, F. (2015). Küresel ve Bölgesel Şeker Politikalarının Türkiye Şeker Fabrikalarına Etkilerine Bir Örnek; Ağrı Şeker Fabrikası. İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, (31), 41-61.
• RG (2004). Şeker Kurumu ile İlgili Bakanlar Kurulu Kararı. RG: 31.12.2004, 25687 Mükerrer.
• RG (2018). Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. RG: 15.07.2018, Sayı: 30479.
• RG (2018). Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. RG: 10.07.2018, Sayı: 30474.
• RG (2019). 2019/2020 Pazarlama Yılı Şeker Kotalarının Belirlenmesine İlişkin Karar (Karar Sayısı: 702). RG: 05.02.2019, Sayı: 3067.
• SGK (2019). Tarımsal İstihdam Oranları (Çiftçi Sayıları).
• T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (2018). Web: http://www.oib.gov. tr/portfoy/seker.htm. Erişim Tarihi: 17.06.2018.
• T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (2006). Ortak Piyasa Düzenleri Alt Çalışma Grup Raporları, Ankara.
• TÜİK (2018). Bitkisel Üretim İstatistikleri.
• TÜİK (2019). Tarımsal Alan İstatistikleri.
• Ünal Bayram (2008). Türkiye Şeker Sektöründe Özelleştirme Sürecinde Örgütsel Sapmalar. Tarım Ekonomisi Dergisi, 14-(1). 3-11.
• Üstüner, Y. (2000). Kamu Yönetimi Kuramı ve Kamu İşletmeciliği Okulu. Amme İdaresi Dergisi, 33(3). 15-31.
• İnternet Siteleri:
• HaberTürk (2017). Şeker Kurumu Kapandı, İhracatçı Yeni Komitede Görev Almak İstiyor. Web: https://www.haberturk.com/seker-kurumu-kapandi-ihracatci-yeni-komitede- gorev-almak-istiyor-1751373-ekonomi (Erişim Tarihi: 15.12.2018).
• HaberTürk (2019). Nişasta Bazlı Şekerde Kota Düşürüldü. Web: https://www.haberturk.com/nisasta-bazli-sekerde-kota-dusuruldu-2305648-ekonomi# (Erişim Tarihi: 30.04.2019).
• Milli Gazete (2017). Şeker Kurumu ve TAPDK Kapatıldı. Web: https://www.milligazete.com.tr/haber/1459841/seker-kurumu-ve-tapdk-kapatildi (Erişim Tarihi: 15.12.2018).
• Tarım (2015). Şekerde Kota Tartışması. Web: http://www.tarim.com.tr/Sekerde-Kota-Tartismasi,25867h (Erişim Tarihi: 28.08.2018).
• Tarım Bakanlığı (2018). Şeker Dairesi Başkanlığı. Web: https://www.tarim.gov.tr/SDB/Menu/24/Daire-Baskanliklari-Ve-Gorevleri Erişim Tarihi: 12.06.2018.
• TŞFAŞ (2015). Sektör Raporu. Web: http://www.turkseker.gov.tr/2015-SEKTOR-RAPORU.pdf. Erişim Tarihi: 07.08.2016.
• TŞFAŞ (2016). Sektör Raporu. Web: http://www.turkseker.gov.tr/2016-SEKTOR-RAPORU.pdf. Erişim Tarihi: 10.05.2017.
• TŞFAŞ (2017). Sektör Raporu. Web: http://www.turkseker.gov.tr/sektor_raporu_2017.pdf. Erişim Tarihi: 03.09.2018.