Başkanlık, Yarı Başkanlık ve Parlamenter Sistem Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 89 - 108, 30.09.2018

Mustafa Yıldız

Öz

Fransız İhtilali, Avrupa siyasi tarihinin şekillenmesinde olağanüstü bir rol oynamıştır. Doğu Avrupa’yı etkisi altına alan asıl olay ise 1917 Rus devrimidir. Doksanlı yıllara kadar iki kutuplu dünyanın biri olmayı başarmış Rusya, Berlin duvarının yıkılmasıyla kaybetmiş olduğu etkisini yeniden kazanmanın savaşını vermektedir. Bu husustaki gayret güçlü bir başkanla gün yüzüne çıkmaktadır.

Parlamenter sistemin İngiltere’de yerleşik halde olmasına rağmen Birleşik Devletlerde sorunsuz işleyen başkanlık sistemi, sistemlerini henüz oturtamamış devletlerde gıpta ile izlenmektedir. Parlamenter sistem daha yaygın olmakla beraber, siyaset bilimi açısından bakıldığında başkanlık sisteminin daha da geçerli olduğu görülecektir. Üçüncü dünya ülkelerinde geleneksel olarak başkanlık anlayışı hâkimdir. Prestiji, ulusal ve uluslararası arenada taşıdığı mana dolayısıyla başkanlık, tercih edilen bir sistemdir denilebilir.

Başkanlık ve parlamenter sistemin bir araya gelmesi olarak kabul edilebilecek yarı başkanlık sistemi, Fransa gibi gelişmiş bir ülkede karşımıza çıkmaktadır. Kendine has özellikleriyle, aslında gelişmiş demokrasilerde de bu tür bir anlayışın yer alabileceğinin güzel bir örneği olarak telakki edilebilir.

Konu Türkiye tarihi açısından ele alındığında, yeni yeni oturmaya başlamış gibi görünen parlamenter yapının referandum sonrası keyfiyet değişikliği, başkanlık yönetim sistemine geçişi sağlamıştır. Çalışmada bu üç sistem ile aralarındaki farklar ve benzerlikler değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Başkanlık Sistemi, Yarı Başkanlık, Türkiye

Kaynakça

• Cheibub, J. A. (2007). Presidentialism, Parliamentarism and Democracy. New York: Cambridge University Press.
• Dahl, R. (1992). At the Convention: The Paucity of Models. Arend Lijphart (Yay. Haz.). Parliamentary versus Presidential Government (s.57-65). New York: Oxford Readings in Politics and Government.
• Decker, F. (2003). Parlamentarisch, praesidentiell oder semi-praesidentiell? Beilage zur Wochenzeitung Das Parlament. B 1-2 (s.16-23).
• Decker, F. ve Höreth, M. (2009). Die Verfassung Europas. Wiesbaden: VS Verlag.
• Duverger, M. (1973). Demokratie im technischen Zeitalter. München: Piper.
• Duverger, M. (1980). A New Political System Model: Semi-Presidential Government. Paris: European Journal of Political Research, Nr. 8. (s.165-187).
• Duverger, M. (1992). A New Political System Model. Arend Lijphart (Yay. Haz.). Parliamentary versus Presidential Government (s.142-149). New York: Oxford Readings in Politics and Government.
• Elgie, R. (1999). The Politics of Semi-Presidentialism. Robert Elgie (Yay. Haz.). Semi-Presidentialism in Europe. Oxford: Comparative European Politics (s.1-21).
• Elgie, R. (2011). Semi-Presidentialism. New York: Oxford University Press.
• Franzius, C., Mayer, F. C., ve Neyer, J. (2015). Modelle des Parlamentarismus im 21. Jahrhundert. Baden-Baden: Nomos.
• Gaupmann, G. (2008). Praesidentialismus als Leitmotiv für Europa. Marburg: Tectum.
• Gerlich, P. (1996). Parlamentarismus im Vergleich. Johann Burger (Yay. Haz.). Politische Macht und Kontrolle, Nr.10 1995/96 (s.47-56). Wien: Verlag Jugend und Volk.
• Goetz, K. (2004). Regierung und Verwaltung. Ledger Helms (Yay. Haz.). Politische Theorie und Regierungslehre. Frankfurt: (s.74-96).
• Hempel, Y. (2010). Politische Führung im Direktoralsystem: die Schweiz. Martin Sebaldt (Yay. Haz.). Politische Führung in westlichen Regierungssystemen (281-306). Wiesbaden: VS Verlag.
• Hesselberger, D. (1995). Das Grundgesetz. Berlin.
• Huthöfer, N. (2010). Politische Führung im Semipraesidentialismus: das Fallbeispiel Frankreich. Martin Sebaldt (Yay. Haz.). Politische Führung in westlichen Regierungssystemen (257-280). Wiesbaden: VS Verlag.
• Jaeger, W. ve Welz, W. (1995). Regierungssystem der USA. München: Oldenburg.
• Kasanen, A. (2007). Zwischen Macht und Ausgleich. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller.
• Krumwiede, W. H. ve Nolte, D. (2000). Die Rolle der Parlamente in den Praesidialdemokratien Lateinamerikas. Hamburg: İnstitut für İberoamerika-Kunde.
• Lijphart, A. (1992). Parlamentary versus Presidential Government. Oxford: Univ. Press.
• Lijphart, A. (2008). Thinking about Democracy. London: Routledge.
• Marshall, S. (2005). Parlamentarismus. Winand Gellner (Yay. Haz.). Baden-Baden.
• Patzelt, J. W. (1993). Einführung in die Politikwissenschaft. Passau.
• Patzelt, J. W. (2004). Parlamentarismus. Ledger Helms (Yay. Haz.). Politische Theorie und Regierungslehre. Frankfurt: (s.97-129).
• Patzelt, J. W. (2005). Parlamente und ihre Macht. Baden-Baden: Nomos.
• Quiles, J. M. (2009). Praesidentialismus in Lateinamerika. Bonn: Bachelor-Master Publishing.
• Samuels, J. D. ve Shugart, S. M. (2010). Presidents, Parties, and Primeministers. New York: Cambridge.
• Sartori, G. (1994). Comparative Constitutional Engineering. An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes. New York.
• Sebaldt, M. ve Gast, H. (2010). Politische Führung in westlichen Regierungssystemen. Wiesbaden: VS Verlag.
• Sonnicksen, J. (2014). Ein Praesident für Europa. Wiesbaden: Springer.
• Steffani, W. (1979). Parlamentarische und praesidentielle Demokratie. Opladen: Westdeutscher Verlag.
• Verney, D. (1979). The Analysis of Political Systems. London.
• Von Beyme, K. (1967). Das praesidentielle Regierungssystem der Vereinigten Staaten in der Lehre der Herrschaftsformen. Karlsruhe: Verlag C.F. Müller.
• Welan, M. (1995). Praesidialismus oder Parlamentarismus, Diskussionspapier Nr. 35-R-95. Wien: Boden Kultur.
• Zeitler, B. (2010). Politische Führung im klassischen Praesidentialismus: die USA. Martin Sebaldt (Yay. Haz.). Politische Führung in westlichen Regierungssystemen (173-195). Wiesbaden: VS Verlag.