Bir Devlet Adamı Olarak Nizâmülmülk ve Onun Siyasetnamesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 95 - 108, 30.03.2023

Avni Özalp

Öz

Bu çalışmada Nizâmülmülk’ün hayatı, Selçuklu Devleti’ne verdiği üstün hizmetleri, Sünnî İslam’ın Şiî Batıl inançlar karşısında doğru iğrenilip yaşatılması konusunda, vermiş olduğu mücadele serüveni anlatılmaktadır. Nizâmülmülk çok iyi eğitim almış, uzun yıllar devletin en alt kademelerinden, en üst kademelerine kadar birçok görevde bulunan ve yaklaşık 30 yıl vezirlik yapmış bir kişidir. Bu bilgi ve tecrübenin sonucunda Nizâmülmülk, hayatının sonuna doğru, sultan Melikşa’ın isteği üzerine, tavsiye niteliğinde olan bir siyasetname yazmıştır.
Bu makalenin kapsamı; Nizâmülmülk’ün hayatı ve yazmış olduğu siyasetnamesinin içeriğidir. Makalede araştırılan konu ise bir devlet adamı olarak Nizâmülmülk’ün Selçuklu Devleti’nin kalkınmasında üstlendiği roldür. Çalışmadan elde edilen sonuç: Nizâmülmülk’ün hayatı ile eseri olan siyasetnamesinin konusunun özdeş olduğudur. Yani büyük vezir, uzun yıllara dayanan hayat tecrübesi, bilgi birikimi ve devlet tecrübesini halen günümüze ışık tutan siyasetnamesinde toplamıştır. Bu sebepten dolayı da siyasetnamede yazılanların, Nizâmülmülk’ün vezirliğini yaptığı Selçuklu Devletinde uygulanmış olmasından dolayı, devlet en parlak dönemini yaşamıştır. Bununla birlikte din, hukuk, ekonomi, bürokrasi ve askeri gibi birçok konuları içeren oldukça geniş kapsamlı, tavsiye niteliği taşıyan Siyasetname’nin; tek tip kitap olarak görülmemesi, bunun yerine çok boyutlu bir kitap olarak ele alınması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nizâmülmülk, Siyasetname, Büyük Selçuklu Devleti, Nizamiye Medreseleri, Şiîlik-Sünnîlik, Melikşah-Alp Arslan., Nizâmülmülk, Siyasetname, Büyük Selçuklu Devleti, Nizamiye Medreseleri, Şiîlik-Sünnîlik, Melikşah, Alp Arslan.

Kaynakça

• Biçer, B. (2013). Kuruluş Devrinde Nizâmiye Medreselerinin Müderrisleri, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Aralık, Yıl 6, Sayı XVI, ss. 263-287.