Ortaçağ İslam Siyasal Düşüncesi Bağlamında Devlet Kavramının Muadilleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 43 - 58, 31.03.2024

Onur Yıldırım

https://doi.org/10.59886/tsbder.1418138

Öz

Ortaçağ İslam siyasal düşüncesi bağlamında devlet kavramını, bu düşünceye kaynaklık eden dört ilmi türün ortaya koyduğu üç teorinin kılavuzluğunda değerlendirmek mümkündür. Bu ilmi türlerden ikisi olan kelâm ve fıkıh alanlarındaki eserler açısından devleti incelemenin yolu imâmet teorisine başvurmaktan geçer. Fars kültüründen mülhem siyasetname türü devleti, bu türün siyasal gerçeklik ve ideal siyaset arasında kurduğu bağdan hareketle değerlendirir. Siyasetname türündeki eserlerde devlet kelimesini karşılama amacıyla genellikle mülk kelimesi tercih edilir. Platon ve Aristoteles mührü taşıyan İslam siyaset felsefesi, devletle konusunu ideal yönetim bağlamında inceler. Antik Yunan mirasının yetkin siyasal örgütlenme biçimi olarak kabul edilen polis, bu mirasın etkisiyle eser üreten İslam filozofları aracılığıyla medineye dönüşür. Bu çalışma, Ortaçağ İslam siyasal düşüncesine kaynaklık eden fıkıh, kelâm, siyasetname ve siyaset felsefesi alanlarındaki belli başlı eserler aracılığıyla ortaya konulan devlet kelimesini muadilleri bağlamında değerlendirme amacındadır. Bu ilmi türlerin kılavuzluğunda devletin tanımı ve devlet kelimesine kaynaklık eden tarihsel-kültürel mirasların neler olduğu konuları işlenecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Siyaset Düşüncesi, Devlet, Kültürel Miraslar

Teşekkür

Bu çalışmayı değerlendirme zahmetine giren dergi kuruluna minnettarım.

A Research on the Equivalents of the State Concept in the Context Of Medieval Islamic Political Thought

Öz

Kaynakça

• Akyüz, V. (1998). Kur’an’da Siyasî Kavramlar. İstanbul: Kitabevi.
• Al-Azmeh, A. (2014). İslâmlar ve Moderniteler. (Çev. E. Gen) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Apak, Â. (2017). Kabile. İstanbul: Endülüs Yayınları.
• Avcı, C. (1998). Hilafet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 17, 539-546.
• Avcı, C. ve Şentürk, R. (2001). Kabile. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 24, 30-32.
• Bağdatlı, Ö. (2018). İslâm Siyaset Düşüncesinin Kavramsal Temelleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Balandier, G. (2016). Siyasal Antropoloji. (Çev. D. Çetinkasap) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Birsin, M. (2004). Mâverdî’nin Devlet Anlayışı. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bosworth, C. E. (1973). The Heritage of Rulership in Early Islamic Iran and the Search for Dynastic Connections with the Past. Iran, 11, 51-62.
• Bozkurt, N. ve Küçükaşcı, M. S. (2003). Medine. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28, 305-311.
• Câbirî, M. Â. (2016). Arap Ahlaki Aklı. (Çev. M. Çelik) İstanbul: Mana Yayınları.
• Câbirî, M. Â. (2018). İbn Haldun’un Düşüncesi Asabiyet ve Devlet. (Çev. M. Çelik) İstanbul: Mana Yayınları.
• Cornford, F. M. (2020). Dinden Felsefeye Batı Nazariyatının Kökenleri Üzerine. (Çev. Ö. Orhan) İstanbul: alBaraka Yayınları.
• Crone, P. (2005). Medieval Islamic Political Thought. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Davutoğlu, A. (1994). Devlet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 9, 234-240.
• Demircan, A. (2018). Bedevi. İstanbul: Endülüs Yayınları.
• d’Entréves, A. P. (2013). Devlet Kavramı. C. B. Akal (Ed.) Devlet Kuramı (s. 193-211). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Evkuran, M. (2016). Sünnî Paradigmayı Anlamak -Bir Ekolün Politik ve Teolojik Yapılanması-. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Fârâbî (2015). El-Medinetü’l-Fâzıla. (Çev. A. Arslan) Ankara: Divan Kitap.
• Fârâbî (2017). Es-Siyâset’ül-Medeniyye veya Mebâdi’ül-Mevcûdât. (Çev. M. S. Aydın vd.) İstanbul: Büyeyenay Yayınları.
• Gauchet, M. (2013). Anlam Borcu ve Devletin Kökenleri İlkellerde Din ve Siyaset. C. B. Akal (Ed.) Devlet Kuramı (s. 33-67). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Gazzâlî (2018). İtikadda Orta Yol. (Çev. O. Demir) İstanbul: Klasik Yayınları.
• Gibb, H. A. R. (1982). Studies on the Civilization of Islam. (Ed. S. J. Shaw ve W. R. Polk) Princeton: Princeton University Press.
• Günaltay, Ş (2016). İslam Öncesi Araplar ve Dinleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Hatiboğlu, M. S. (1978). İslamda İlk Siyâsî Kavmiyetçilik Hilafetin Kureyşliliği. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23 (1), 121-213.
• İbn Bâcce (2019). Tedbîru’l-Mütevahhid. (Çev. M. Uyanık ve A. Akyol) Ankara: Elis Yayınları.
• İbn Haldun (2018). Mukaddime. (Çev. S. Uludağ) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İbn Teymiye (1985). Es-Siyasetü’ş-şeriyye. (Çev. V. Akyüz) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kapani, M. (2016). Politika Bilimine Giriş. Ankara: BB101 Yayınları.
• Kurtoğlu, Z. (2013). İslâm Düşüncesinin Siyasal Ufku. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçükaşcı, M. S. (2009). Seyyid. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37, 40-43.
• Lambton, A. K. S. (1956). Quis Custodiet Custodes: Some Reflections on the Persian Theory of Government. Studia Islamica, 5, 125-148.
• Lapidus, I. M. (1975). The Separation of State and Religion in the Development of Early Islamic Society. International Journal of Middle East Studies, 6 (4), 363-385.
• Lapidus, I. M. (2013). İslâm Toplumları Tarihi Cilt 1. (Çev. Y. Aktay) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lewis, B. (2011). İslam’ın Siyasal Söylemi. (Çev. Ü. Oskay) Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Mâverdî (2018). El-Ahkâmü’s-Sultaniye. (Çev. A. Şafak) İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Meisami, J. S (1993). The Past in Servise of the Present: Two Views of History in Medieval Persia. Poetics Today, 14 (2), 247-275.
• Nizamülmülk (2006). Siyasetnâme. (Çev. N. Bayburtlugil) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Öz, M. ve İlhan, A. (2000). İmâmet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22, 201-203.
• Özel, A. (1993). Dârülharp. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 8, 536-537.
• Ruby, C. (2013). Siyaset Felsefesine Giriş. (Çev. A. U. Kılıç) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tor, D. G (2012). The Long Shadow of pre-Islamic Iranian Kingship: Antagonism or Assimilation? A. Silverstein ve T. Bernheimer (Ed.) Late Antiquity: Eastern Perspectives (s 145-163). Oxford: Oxford University Press.
• Turner, B. S. (1997). Max Weber ve İslâm: Eleştirel Bir Yaklaşım. (Çev. Y. Aktay) Ankara: Vadi Yayınları.
• Uludağ, S. (1997). Halife. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 15, 299-300.
• Uludağ, S. (2014). İslâm-Siyaset İlişkileri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yusuf Has Hacib (2018). Kutadgu Bilig. (Çev. A. Çakan) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Watt, W. M. (2017). Müslüman Aydın -Gazâli Hakkında Bir Araştırma-. (Çev. H. Özcan) Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Wellhausen, J. (1963). Arap Devleti ve Sukutu. (Çev. F. Işıltan) Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.