Spor Yükseköğretim Kurumu Öğrencilerinde Algılanan Fiziksel ve Bilişsel Yorgunluk ile Bilişsel Esneklik Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 306 - 319, 31.08.2024

Ebru Karakuş , Gökhan İpekoğlu , Kaan Karakuş , Hacı Ali Çakıcı

https://doi.org/10.15314/tsed.1503338

Öz

Bu çalışmanın amacı, spor yükseköğretim kurumu öğrencilerinde algılanan fiziksel ve bilişsel yorgunluk ile bilişsel esneklik arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Çalışma, tesadüfi örneklem yöntemi ile belirlenen 91 kadın ve 133 erkek toplam 224 katılımcıdan oluşmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak “Sporcu Bilişsel Esneklik Envanteri” ve “Algılanan Fiziksel ve Bilişsel Yorgunluk Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde Skewness– Kurtosis testi, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır. Tüm istatistiki analizler SPSS 22.0 programı ile yapılmıştır. Anlamlılık değeri p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Çalışma sonuçları incelendiğinde katılımcıların bölüm, spor türü ve spor düzeyi değişkenlerine göre ölçek puanlarında anlamlı farklılık saptanmamıştır. Cinsiyet değişkenine göre sporcu bilişsel esneklik envanteri toplam puan, algılanan fiziksel yorgunluk ölçeği toplam puan ve algılanan fiziksel yorgunluk alt boyut puanlarında anlamlı farklılık saptanmıştır. Yaş ve spor yaşı değişkenine göre algılanan fiziksel ve bilişsel yorgunluk ölçeği toplam puan ve alt boyut puanları ile sporcu bilişsel esneklik envanteri kontrol alt boyutu puanlarında anlamlı farklılık saptanmıştır. Korelasyon analizi sonucunda iki ölçek arasında negatif yönde ve orta düzeyde anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre algılanan fiziksel ve bilişsel yorgunluk düzeyinin artmasıyla bilişsel esneklik düzeyinin azalması beklenmektedir. Fiziksel ve bilişsel olarak yorgun olan sporcular, alternatif çözümler üretmekte zorlanabilir ve kontrol becerilerinde de azalma yaşayabilir. Sporcu öğrencilere ders kapsamında stres yönetimi tekniklerine yönelik eğitim verilerek, stresle başa çıkma, problem çözme ve bilişsel esnekliği artırma becerileri geliştirilebilir. Hafif egzersizler, yoga, meditasyon ve masaj gibi aktif iyileşme teknikleri, sporcu öğrencilerde yorgunluğun etkilerini hafifletebilir.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel Esneklik, Algılanan Fiziksel Yorgunluk, Algılanan Bilişsel Esneklik

Examining The Relationship Between Perceived Physical and Cognitive Fatigue and Cognitive Flexibility in Sports Higher Education Institution Students

Öz

The aim of this study is to examine the relationship between perceived physical and cognitive fatigue and cognitive flexibility among students of higher education institutions in sports. The study consists of a total of 224 participants, including 91 females and 133 males, determined through a random sampling method. In the study, the data collection instruments used were “Athlete Cognitive Flexibility Inventory” and “Perceived Physical and Cognitive Fatigue Scale.” Skewness-Kurtosis test, independent samples t-test, one-way analysis of variance (ANOVA), and Pearson correlation analysis were used in the data analysis. All statistical analyses were conducted using SPSS 22.0 software. A significance level of p<0.05 was considered. When the study results were examined, no significant difference was found in the scale scores according to the variables of department, sport type, and sport level of the participants. Significant differences were found in the total scores of the Athlete Cognitive Flexibility Inventory, total scores of the Perceived Physical Fatigue Scale, and sub-dimension scores of the Perceived Physical Fatigue Scale according to the gender variable. Significant differences were found in the total scores and sub-dimension scores of the Perceived Physical and Cognitive Fatigue Scale and the control sub-dimension scores of the Athlete Cognitive Flexibility Inventory according to the age and sport age variables. As a result of the correlation analysis, a significant negative and moderate relationship was found between the two scales. According to these results, it is expected that as the perceived physical and cognitive fatigue levels increase, the level of cognitive flexibility decreases. Athletes who are physically and cognitively fatigued may have difficulty generating alternative solutions and may also experience a decrease in control skills. By providing training on stress management techniques to athlete students as part of the course, their skills in coping with stress, problem-solving, and increasing cognitive flexibility can be developed. Active recovery techniques such as light exercises, yoga, meditation, and massage can alleviate the effects of fatigue in athlete students.

Anahtar Kelimeler

Cognitive Flexibility, Perceived Physical Fatigue, Perceived Cognitive Flexibility

Kaynakça

• 1. Akçakaya F. Antrenörlerin empatik eğilim ve bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Journal of Health Sciences/Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2021; 30(1).
• 2. Akyol G. Spor Bilimleri Fakülteleri Öğrencilerinde Akademik Güdülenmenin Yordayıcısı Olarak Üstbiliş ve Bilişsel Esneklik. Doktora Tezi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2024.
• 3. Akyol G, Taşkıran C. Elit Düzey Güreşçilerin Bilişsel Esneklik Düzeyleri ve Stresle Başa Çıkma Stratejileri. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2023; 28(4): 267-275.
• 4. Asıcı E, İkiz F. Mutluluğa giden bir yol: Bilişsel esneklik. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2015; 1(35): 191-211.
• 5. Atalı M. Elit düzey kadın erkek buz hokeyi sporcularının mental dayanıklılık ve bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Doktora Tezi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi; 2022.
• 6. Bayer E. Bireysel ve Takım Sporcularının Zihinsel Dayanıklılık ve Bilişsel Esneklik Durumlarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı; 2023.
• 7. Bogdanis GC. Effects of physical activity and inactivity on muscle fatigue. Frontiers in physiology, 2012; 3: 142. https://doi.org/10.3389/fphys.2012.00142
• 8. Boksem MA, Tops M. Mental fatigue: costs and benefits. Brain Research Reviews, 2008; 59(1): 125-139.
• 9. Büyüköztürk Ş. Veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi, 2008:167-182.
• 10. Büyüköztürk Ş, Kılıç Çakmak E, Akgün ÖE, Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 14. baskı. Ankara: Pegem Yayınları, 2008.
• 11. Canas JJ, Fajardo I, Salmeron L. Cognitive flexibility. International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors. 2006; 1(3): 297-301.
• 12. Dennis JP, Vander Wal JS. The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive therapy and research, 2010; 34: 241-253.
• 13. Finsterer J, Mahjoub SZ. Fatigue in healthy and diseased individuals. American Journal of Hospice And Palliative Medicine, 2014; 31(5): 562-575.
• 14. George D, Mallery M. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 Update. 10th ed. Boston: Pearson, 2010.
• 15. Güler S. Geleneksel ve e-sporcuların bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2023.
• 16. Gülüm İV, Dağ İ. Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği ve Bilişsel Esneklik Envanterinin Türkçeye Uyarlanması, Geçerliliği ve Güvenirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2012;1 3(3): 216-223.
• 17. Hirt ER, Devers EE, McCrea SM. I want to be creative: exploring the role of hedonic contingency theory in the positive mood-cognitive flexibility link. Journal of Personality And Social Psychology, 2008; 94(2): 214-230.
• 18. Job RS, Dalziel J. Defining fatigue as a condition of the organism and distinguishing it from habituation, adaptation, and boredom. In Stress, Workload, and Fatigue. CRC Press, 2001: 466-476. https://doi.org/10.1201/b12791
• 19. Jones CM, Griffiths PC, Mellalieu SD. Training load and fatigue marker associations with injury and illness: a systematic review of longitudinal studies. Sports Medicine, 2017 ;47(5): 943-974.
• 20. Kara M. Karate branşındaki sporcuların karar verme stilleri ile bilişsel esneklik düzeyi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü; 2020.
• 21. Kara NŞ. Spor yapan ve yapmayan bireylerde yaşamın anlamı, affetme esnekliği, bilişsel esneklik ile psikolojik belirtilerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü; 2020.
• 22. Karadağ CC. Bireysel ve takım sporcularında bilişsel esneklik, sportif öz güven ve spora özgü başarı motivasyonunun incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2023.
• 23. Kaya H. Bireysel ve takım elit sporcularda zihinsel antrenman düzeyleri ve bilişsel esneklik durumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Kış Sporları ve Spor Bilimleri Enstitüsü; 2022.
• 24. Kellmann M, Bertollo M, Bosquet L, Brink M, Coutts AJ, Duffield R, Erlacher D, Halson SL, Hecksteden A, Heidari J, Kallus KW, Meeusen R, Mujika I, Robazza C, Skorski S, Venter R, Beckmann J. Recovery and performance in sport: consensus statement. International Journal of Sports Physiology and Performance. 2018; 13(2): 240-245.
• 25. Koçyiğit B, Pepe O. Triatlon sporcularında tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Bozok Spor Bilimleri Dergisi, 2022; 3(2): 95-101.
• 26. Miller NL, Matsangas P, Shattuck LG. Fatigue and its effect on performance in military environments. In: Performance Under Stress. CRC Press, 2018: 247-266. https://doi.org/10.1201/9781315599946
• 27. Öcal T, Göncü BS. Sporda mücadele ve tehdit algısı ile Brunel ruh hali arasındaki ilişki. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 2023; 6(1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı): 215-224.
• 28. Penner IK, Raselli C, Stöcklin M, Opwis K, Kappos L, Calabrese P. The Fatigue Scale for Motor and Cognitive Functions (FSMC): validation of a new instrument to assess multiple sclerosis-related fatigue. Multiple Sclerosis Journal, 2009; 15(12): 1509-1517.
• 29. Saatoğlu Akıllı M, Karagün E. Spor kulübü yöneticilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2014; 8(1): 49-59.
• 30. Sapmaz F, Doğan T. Assessment of cognitive flexibility: reliability and validity studies of Turkish version of the Cognitive Flexibility Inventory. Ankara University Journal Of Faculty of Educational Sciences (JFES), 2013; 46(1): 143-162.
• 31. Scott DL, Khoshaba B, Choy EH, Kingsley G. Limited correlation between the Health Assessment Questionnaire (HAQ) and EuroQol in rheumatoid arthritis: questionable validity of deriving quality adjusted life years from HAQ. Annals of The Rheumatic Diseases, 2007; 66(11): 1534-1537.
• 32. Stevens AD. Social problem-solving and cognitive flexibility: relations to social skills and problem behavior of at-risk young children. Doctoral dissertation. Seattle: Seattle Pacific University; 2009.
• 33. Tabak O. Spor Bilimleri Öğrencilerinin Bilişsel Esneklik ve İstihdam Edilebilirlik İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Gedik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Ana Bilim Dalı; 2023.
• 34. Taşpınar HA. Farklı liglerde oynayan futbolcuların ruh halleri ile motivasyonları arasında ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2019.
• 35. Tekkurşun Demir G, Cicioğlu Hİ, Yarayan YE. Algılanan Fiziksel ve Bilişsel Yorgunluk Ölçeği’nin Geliştirilmesi (Afbyö): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 2023; 6(3): 715-726.
• 36. Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. 2. baskı. Ankara: Detay Yayıncılık, 2006.
• 37. Weinberg RS, Gould D. Foundations of Sport and Exercise Psychology. 7th ed. Human Kinetics, 2019.
• 38. Williams AM, Elliott D. Anxiety, expertise, and visual search strategy in karate. Journal of Sport And Exercise Psychology, 1999; 21(4): 362-375.
• 39. Yarayan YE, Turhan MÖ, Demir GT. Bilişsel Esneklik Envanterinin Sporcular İçin Uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2023; 8(3): 221-240.
• 40. Yennurajalingam S, Bruera E. Palliative management of fatigue at the close of life; it feels like my body is just worn out. JAMA, 2007; 297(3): 295-304.
• 41. Yılmaz A, İnce G, Kırımoğlu H. Beden Eğitimi ve Çocuk Gelişimi Öğrencilerinin Bilişsel Esneklik ve Kaynaştırma Eğitimine Bakış Açıları. Trakya Eğitim Dergisi, 2020; 10(1): 207-220. 42. Yılmaz BH, Yetim D, Özdemir M, Üzer Y, Gül E. Sporcularda ruminasyon ile bilişsel esneklik arasındaki ilişki. Yalova Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2024; 3(1): 127-139.
• 43. Yılmaz B, Kara M, Selvi H. Aktif spor yapan spor bilimleri öğrencilerinin sporda tükenmişlik ve sporcu öz şefkat düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2023; 12(3): 1346-1357.