Öğretmenlerin Serbest Zaman Kolaylaştırıcılarının İş Doyumu Üzerindeki Etkisi ve İlişkili Faktörler

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 177 - 189, 31.08.2025

Gökhan Dokuzoğlu , Hasan Güler , Ünsal Altınışık

Öz

Bu çalışma devlet okullarında görev yapan öğretmenlerin serbest zaman kolaylaştırıcılarının iş doyumu üzerindeki etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmaya 201 öğretmen gönüllü olarak katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak birinci bölümde demografik bilgiler, ikinci bölümünde Kim, Heo, Chun ve Lee (2011) tarafından geliştirilen ve Türkçe geçerlilik güvenirliğini Gürbüz, Öncü ve Emir (2015) tarafından yapılan serbest zaman kolaylaştırıcıları Ölçeği (SZKÖ) ve üçüncü bölümde Weiss ve diğerleri (1967) tarafından geliştirilen, Türkçe geçerlilik güvenirliğini Baycan (1985) tarafından yapılan Minnesota İş Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 25.0 paket programı kullanılmıştır. İstatistiksel açıdan, frekans analizi, güvenirlik katsayısı hesaplamaları pearson korelasyon analizi ve hiyerarşik regresyon analizleri ve Manova analizi yapılmıştır. Analiz yapılırken %95 güven aralığına göre analiz yapılmıştır. Katılımcıların serbest zaman kolaylaştırıcıları ile yaş değişkeni arasında yapılan analizi sonucu kişisel kolaylaştırıcılar ve kişilerarası kolaylaştırıcılar boyutları arasında istatistiksel yönden anlamlı farklılaşma olduğu, Katılımcıların iş doyumları ile cinsiyet değişkeni arasında dışsal doyum alt boyutunda anlamlı farklılaşma olduğu, serbest zaman kolaylaştırıcıları ile branş değişkeni arasında yapılan analizi sonucu sadece yapısal kolaylaştırıcılar alt boyutunda anlamlı farklılaşma olduğu, serbest zaman kolaylaştırıcıları ile mesleki tecrübe değişkeni arasında yapılan analizi sonucu sadece kişisel kolaylaştırıcılar alt boyutunda arasında istatistiksel yönden anlamlı farklılaşma olduğu, serbest zaman kolaylaştırıcıları ile serbest zaman değerlendirme değişkeni arasında yapılan Manova analizi sonucu kişisel kolaylaştırıcılar ve yapısal kolaylaştırıcılar boyutları arasında istatistiksel yönden anlamlı farklılaşma olduğu görülmektedir (p<0.05). Sonuç olarak araştırmada bulgularında serbest zaman kolaylaştırıcılarının içsel doyum üzerinde anlamlı ve pozitif bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir (p<0.05).

The Effect of Teachers' Free Time Facilitators on Job Satisfaction and Related Factors

Öz

This study was conducted to determine the effect of leisure facilitators on the job satisfaction of teachers working in public schools.
A total of 201 teachers participated in the study voluntarily. In the study, demographic information was used in the first part, in the second part, the Leisure Facilitators Scale (LFS) developed by Kim, Heo, Chun, and Lee (2011) and adapted in Turkish by Gürbüz, Öncü, and Emir (2015), and in the third part, the Minnesota Job Satisfaction Scale developed by Weiss et al. (1967) and adapted in Turkish by Baycan (1985) were used as data collection tools. SPSS 25.0 package programme was used for data analysis. Statistically, frequency analysis, reliability coefficient calculations, Pearson correlation analysis, hierarchical regression analyses and Manova analysis were performed. The analyses were performed according to the 95% confidence interval.
As a result of the analysis between the participants' leisure facilitators and age variable, a significant difference was found between the dimensions of personal facilitators and interpersonal facilitators. There was a significant difference between the participants' job satisfaction and gender variable in the extrinsic satisfaction sub-dimension. As a result of the analysis between the leisure facilitators and the branch variable, it was determined that there was a significant difference only in the structural facilitators sub-dimension. As a result of the analysis between leisure time facilitators and professional experience variables, it was found that there was a significant difference only in the personal facilitators sub-dimension. It was determined that there was a significant differentiation between personal facilitators and structural facilitators sub-dimensions and leisure time evaluation variables (p<0.05). As a result, it was found that leisure facilitators had a significant and positive effect on intrinsic satisfaction (p<0.05).

Anahtar Kelimeler

Leisure , Leisure Facilitators , Satisfaction , Job Satisfaction , Teacher

Kaynakça

• 1. Adıgüzel, Z., Karadağ, M., ve Ünsal, Y. Fen ve teknoloji öğretmenlerinin iş tatmin düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 2011; 2(4), 49-74.
• 2. Akbulut, B. A. Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Çalışanlarının Rekreatif Etkinliklere Katılımını Kolaylaştıran Faktörlerin ve İş Yeri Rekreasyon Farkındalıklarının İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Giresun Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Giresun, 2020.
• 3. Akbulut, V., Küçük Kılıç, S., Öncü, E. ve Gürbüz, B. Serbest zaman etkinliklerine katılımı neler kolaylaştırır? Sınıf öğretmeni adayları örneği 14. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi. Antalya, Türkiye, 2016.
• 4. Alexandris, K., & Carroll, B. Demographic differences in the perception of constraints on recreational sport participation: Results from a study in Greece. Leisure Studies, 1997; 16(2), 107-125.
• 5. Aliyev, R. ve Tunç, E. (2015). Danışmanlıkta öz yeterlilik: örgütsel psikolojik sermayenin rolü, iş tatmini ve tükenmişlik. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2015; 190 , 97-105.
• 6. Arslan, S. Yetişkin Kent halkının belediyelerin serbest zaman eğitimi ile rekreasyon etkinliklerinin sunumuna ve yaşam kalitesine etkisine ilişkin görüşleri (Ankara Büyükşehir Belediyesi Örneği) (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2010.
• 7. Aydın, İ. Serbest zaman engelleri ile serbest zaman kolaylaştırıcılarını etkileyen faktörlerin çoklu göstergeler çoklu nedenler (ÇGÇN) Modeliyle İncelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2021; 9(5), 1441-1454.
• 8. Azimi, M. ve Durdağı, A. Öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi,2019; 3(2), 126-138.
• 9. Balaban, T., ve Saç, A. Rekreasyonel aktivitelere katılan bireylerin serbest zamanda algıladıkları özgürlük düzeyleri ile yaşam doyumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Antalya İli Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne,2020.
• 10. Baycan, F.A. Farklı gruplarda çalışan gruplarda iş doyumunun bazı yönlerinin Analizi (Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1985.
• 11. Bilge, F., Akman, Y. ve Kelecioğlu, H.. Öğretim elemanlarının iş doyumlarının incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2005; 22(22), 47-60.
• 12. Bilgili, Ö. (2019). Akademik personellerin serbest zaman faaliyetlerindeki kolaylaştırıcıları ile motivasyon düzeyleri arasindaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın, 2019.
• 13. Bin, A. S. & Shmailan, A. The relationship between job satisfaction, job performance and employee engagement: An explorative study. Issues in Business Management and Economics, 2015; 4(1), 1-8.
• 14. Budak, T. İlköğretim okullarında görev yapan kadrolu ve sözleşmeli öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları (Kocaeli İli Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul,2019.
• 15. Burhan, T. Devlete bağlı anaokulu ile özel anaokulunda çalışan öğretmenlerin öz yeterlik inancı ve iş doyumu düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• 16. Cabrita, J., & Perista, H. Measuring job satisfaction in surveys – Comparative analytical report. European foundation for the improvement of living and working conditions, 2007.
• 17. Çanak, M. Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi. Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 2014; 7(4), 9-26.
• 18. Çulha, Y. Okul psikolojik danışmanlarının müdürlerinin liderlik stillerini algıları ile kendi iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi) Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017.
• 19. Dallmeyer, S., Wicker, P. & Breuer, C.. The relationship between leisure‐time physical activity and job satisfaction: A dynamic panel data approach. Journal of Occupational Health, 2023; 65(1), e12382.
• 20. Dave, N. & Raval, D. D. A research on the factors influencing job satisfaction of MBA faculty members in Gujarat state. International Journal of Advance Research in Computer Science and Management Studies, 2014; 2(2).
• 21. Demir Erbil, D. ve Çopur, Z. Zaman yönetimi, çalışma yaşam kalitesi ve iş doyumu ilişkisinin incelenmesi. Zeugma I. uluslararası multidisipliner çalışmalar kongresi, 167, 2018.
• 22. Dereceli, Ç. & Köse, B. Üniversite öğrencilerinin serbest zamanda temel psikolojik ihtiyaçlarının ve boş zaman stratejilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi . Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 6. Akademik Spor Araştırmaları Kongresi Özel Sayısı , 2022; 77-91 .
• 23. Ekinci, N. E., Kalkavan, A., Üstün, Ü. D. & Gündüz, B. Üniversite öğrencilerinin sportif ve sportif olmayan rekreatif etkinliklere katılmalarına engel olabilecek unsurların incelenmesi. Sportif Bakış: Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014; 1(1), 1-13.
• 24. Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. How to design and evaluate research in education (Vol. 7, p. 429). New York: McGraw-hill, 2012.
• 25. Guthold, R., Ono, T., Strong, KL, Chatterji, S. ve Morabia, A. Fiziksel hareketsizlikte dünya çapında değişkenlik: 51 ülkelik bir anket. Amerikan Koruyucu Hekimlik Dergisi, 2008; 34 (6), 486-494.
• 26. Gürbüz, B., Çimen, Z. & Aydın, İ. Serbest zaman ilgilenim ölçeği: türkçe formu geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2018; 16(4), 256-265.
• 27. Gürbüz, B., Öncü, E. ve Emir, E. Serbest zaman kolaylaştırıcıları ölçeğinin türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. III. Rekreasyon Araştırmaları Kongresi, 5-7 Kasım, Eskişehir, 2015.
• 28. Karasar, N. Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2015.
• 29. Kim, B., Heo, J., Chun, S. & Lee, Y.. Construction and ınitial validation of the leisure facilitator scale. Leisure/Loisir, 2011; 35(4), 395-401.
• 30. Koruklu, N., Feyzioğlu, B., Kiremit, H. Ö. & Kaldırım, E. Öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2013; 1(25), 119-137.
• 31. Lin, H. H., Lin, J. W., Chen, C. C., Hsu, C. H., Lai, B. S. & Lin, T. Y. Effects of leisure obstacles, job satisfaction, and physical and mental health on job intentions of medical workers exposed to COVID-19 infection risk and workplace stress. In Healthcare, 2021; 9(11), 1569. MDPI.
• 32. Malinen, O. P. & Savolainen, H. The effect of perceived school climate and teacher efficacy in behavior management on job satisfaction and burnout: A longitudinal study. Teaching and teacher education, 2016; 60, 144-152
• 33. https://www.meb.gov.tr/. (Erişim tarihi: 11.03.2023)
• 34. Özdayı, N. Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini, iş streslerinin karşılaştırmalı analizi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1990.
• 35. Özkan, S. (2018). Kamu personelinin serbest zaman etkinliklerine katılımına engel teşkil eden faktörler ile serbest zaman etkinliklerine katılımı kolaylaştıran faktörlerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kütahya, 2018.
• 36. Park, S. Y. The effect of the leader's coaching leadership on the organizational and career ıntention of the staff. Master′ s Thesis, Seoul Korea University, Korea, 2009.
• 37. Siyahtaş, A., Tükenmez, A. G. A., Hocaoğlu, A. G. M. ve Donuk, B. Üniversitede öğrenim gören bireylerin serbest zaman engelleri ile kolaylaştırıcıları arasındaki ilişki. Journal Of Social And Humanities Sciences Research (Jshsr), 2018; 5(24), 1795-1805.
• 38. Swinton, A. T., Freman, P. A., Zabriskie, R. B. & Fields, P. J. Nonresident fathers’ family leisure patterns during parenting time with their children. Fathering, 2008; 6(3), 205-225.
• 39. Taşdan, M. & Tiryaki, E. Özel ve devlet ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim, 2010; 33(147), 54-70.
• 40. Tok, T. N. & Bacak, E. Öğretmenlerin iş doyumu ile yöneticileri için algıladıkları dönüşümcü liderlik özellikleri arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences, 2013; 1(10), 1135-1166.
• 41. Turaç, C. Okul etkililiğinin öğretmenlerin iş doyumuna etkisi (Doktora Tezi) Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2017.
• 42. Turan, E. B., Gülşen, D. B. A. ve Bilaloğlu, M. Kadın çalışanların yaşam doyumu ile boş zaman engelleri arasındaki ilişki: akdeniz üniversitesi örneği. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2019; 4(1), 104-114.
• 43. Vallerand, R. J., Pelletier, L. G. & Koestner, R. Reflections on self-determination theory. Canadian Psychology/Psychologie Canadienne, 2008; 49(3), 257.
• 44. Weiss, D. J., Dawis, R. V., England, G. W. & Lofquist, L. H. Manual for the minnesota satisfaction questionnaire. mineapolis: Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation, 1967; 22, 1-19.