Geç Osmanlı Döneminde Vlora (Avlonya) Ailesi ve Vlora Ailesinin Makedonya Meselesine Dair Görüşleri (1878-1912)

Yıl 2022, Sayı: 1, 22 - 39, 31.12.2022

Denis Ljuljanovic

Öz

Bu makale, Vlora ailesinin dört üyesine (Mehmet Ferid Paşa, İsmail Qemali, Süreyya Bey ve Ekrem Bey) ve
onların 20. yüzyılın başında Makedonya Sorunu’nun karmaşıklığı hakkındaki görüşlerine odaklanmaktadır.
Bu çalışmanın kapsamını, farklı bölgesel kaynaklar ve üç aile üyesinin Osmanlıca, İngilizce ve Almanca
dillerinde yazılmış hatıralarını kullanarak, Makedonya meselesine ilişkin bakış açılarını tartışmaya açmak
ve bölgesel ve bölgeler arası ve uluslararası düzeylerdeki angajmanlarını ele almak oluşturmaktadır. Bu
bağlamda, sosyal ağların analizi siyasi eylem ve eğitimden sürgün ve seyahate kadar çok çeşitli faaliyetleri
mümkün kılan önemli bir altyapı sağlayacaktır. Ancak bazen Vlora ailesi üyelerinin de farklı tepkiler
verdiğinin, farklı programlara katıldığının ve farklı stratejiler için lobi yaptığının da farkında olmalıyız.
Örneğin Mehmet Ferit Paşa Hamidiye hükümetinde sadrazamken, kuzeni İsmail Qemali (Türkçe literatürde
İsmail Kemal) o dönemde Jön Türk hareketinin ana aktörlerinden biriydi. Dolayısıyla, “aile içinde” Osmanlı
İmparatorluğu’nun ve Balkanların geleceğine ilişkin birleşik bir strateji olduğu varsayılmamalıdır. Bazı
vakaları kullanarak, Vloralıların görüşlerinin her zaman ortak siyasi programlara katılma yönünde değil,
daha ziyade tartışmalar ve çelişkilerle sonuçlandığını göstereceğim.

Anahtar Kelimeler

Vlora (Avlonya), Makedonya meselesi, Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar, hatıratlar

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) HR.SYS Hariciye Siyasi Yayınlanmış Arşiv Kaynakları Lepsius, Johannes vd., Yay. Haz. Die Grosse Politik der Europäischen Kabinette 1871 – 1914. Sammlung der Diplomatischen Akten des Auswärtigen Amtes, 40 cilt. Berlin: Deutsche Verlagsgesellschaft für Politik und Geschichte, 1922-1927. Kitap, Makale ve Tezler Ahmad, Feroz. The Young Turks and the Ottoman Nationalities: Armenians, Greeks, Albanians, Jews, and Arabs, 1908-1918. Utah: University of Utah Press, 2014. Ahmet Cevdet Paşa. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2008. Avlonyalı Süreyya Bey, Osmanlı Sonrası Arnavutluk (1912-1920). İstanbul: Klasik Yayınları, 2018. Bakalli Emine, Kryengritja E Malësisë Së Mbishkodrës E Vitit 1911: Përkufizime dhe Refleksione, Gjurmime Albanologjike - Seria E Shkencave Historike 40 (2010): 187-202. Bozbora, Nuray. Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi. İstanbul: Boyut Kitapları, 1997. ________ “The Policy of Abdulhamid II Regarding the Prizren League”. Turkish Review of Balkan Studies 11 (2006): 45-67. ________ “Albanian Perception of 1908 Revolution and Its Effects on Albanian Nationalism”. IBAC 2 (2012): 623-644. Clayer, Nathalie. Ne fillimet e nacionalizmit shqiptar: Lindja e nje kombit me shumice mysliman ne Evrope, botime. Tiranë: Perpjekja, 2012. Orjinali: Nathalie Clayer, Aux origines du nationalism albanais: la naissance d’une nation majoritairement musulmane on Europe. Paris: Karthala, 2007. ________ “Edhe një herë mbi kryengritjet shqiptare të pasvitit 1908”. Përpjekja 30-31 (2013): 85-122. Çelik, Bilgin. İttihatçılar ve Arnavutlar. Istanbul: Büke Yayınları, 2004. Deringil, Selim. The Well-Protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire, 1876–1909. London: I. B. Tauris & Co Ltd, 1999. Elezovich, Z. M., A. M. Mumovich ve D. M. Elezovich, “Grigorii Stepanovich Sherbina (1868–1903) v Kulture Kosovskih Serbov,” Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universitetaa 420 (2017): 141-145. Howard, Eissenstat. “Modernization, Imperial Nationalism, and the Ethnicization of Confessional Identity in The Late Ottoman Empire”. Nationalizing Empires, yay. haz. Stefan Berger ve Alexei Miller, 429-459. Budapest: Central European University Press, 2015. Fabrykant, Marharyta ve Renee Buhr. “Small State Imperialism: The Place of Empire in Contemporary Nationalist Discourse”. Nations and Nationalism 22-1 (2016): 103-122. Gawrych, George. The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913. New York: I.B.Tauris, 2006. Geyer, Dietrich. Russian Imperialism. The Interaction of Domestic and Foreign Policy 1860–1914. Hamburg: Leamington Spa, 1987. Grandits Hannes vd. yay. haz. “Introduction: Social (Dis-)Integration and the National Turn in the Late- and Post-Ottoman Balkans. Towards an Analytical Framework”. Conflicting Loyalties in the Balkans. The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-Building, yay. haz. Hannes Grandits, Nathalie Calyer ve Robert Pichler, 1-12. London: I.B. Tauris, 2011. Hacısalihoğlu, Mehmet. Die Jungtürken und die Mazedonische Frage, 1890-1918. Munchen: R. Oldenbourg Verlag, 2003. Hanioğlu, Şükrü. Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902–1908. Oxford: Oxford University Press, 2001. Hobsbawm, Eric. Nations and Nationalism since 1780. Programme, Myth, Reality. Cambridge: Cambridge University Press: 1990. Karabekir, Kazım. İttihat ve Terakki Cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009. Kırmızı, Abdulhamit. “Experiencing the Ottoman Empire as a Life Course: Ferid Pasha, Governor and Grandvizier (1851-1914)”. Geschichte und Gesellschaft 40 (2014): 42-66. ________ Avlonyalı Ferid Paşa: Bir Ömür Devlet. Istanbul: Klasik, 2014. Köksal, Osman. “Osmanlı Devleti’nde Sıkı Yönetim ile İlgili Mevzuat Üzerine bir Deneme”. AÜ Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 12 (2001): 151-171. Malešević, Siniša. “Nationalism and Imperialism as Enemies and Friends: Nation-State Formation and Imperial Projects in the Balkans.” Nations and States, Power and Civility, yay. haz. F. Duina, 149-171. Toronto: University of Toronto Press, 2018. Nuro Kujtim dhe Nezir Bato. Hasan Prishtina – permbledhje dokumentash (1908-1934). Tirane: Drejtoria e Pergjithshme e Arkivave te Shtetit, 1982. Özbek, Nadir. “Policing The Countryside: Gendarmes of The Late 19th-Century Ottoman Empire (1876–1908)”. International Journal of Middle East Studies 40 (2008): 47-67. Özkan, Behlül. From the Abode of Islam to the Turkish Vatan - The: The Making of a National Homeland in Turkey. New Haven: Yale University Press: 2012. “Perse u zgjodhen dy alfabete, Materiale e Dokumente”, Studime Filologjike 42-4 (1988): 149–159. Prifti, Kristaq. Botimi dhe perhapja ne Evrope e vepres se Pashko Vases “E verteta per Shqiperine dhe Shqipetaret”. Tiranë: Studime Historike, 2002. Prishtina, Hasan Bey. Nji shkurtim kujtimesh mbi kryengritjen shqiptare të vjetit 1912. Shkodra: Shtypshkroja Franciskane, 1921. Qemali [Kemal], Ismail. The Memoirs of Ismail Kemal Bey. London: Constable and Company LTB, 1921. Quataert, Donald. The Ottoman Empire, 1700–1922. Cambridge: Cambridge University Press, 2005. Reinkowski, Maurus. “The State’s Security and the Subjects’ Prosperity: Notions of Order in Ottoman Bureaucratic Correspondence (19th Century).” Legitimizing the Order: The Ottoman Rhetoric of State Power, yay. haz. Hakan Karateke ve Maurus Reinkowski, 195-212. Leiden: Brill, 2005. Rohdewald, Stefan. Götter der Nationen: Religiöse Erinnerungsfiguren in Serbien, Bulgarien und Makedonien bis 1944. Köln: Böhlau Verlag, 2014. Saygılı, Hasip, “1903 Makedonya’sında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli.” Karadeniz Araştırmaları 39 (2013): 69-94. ________ “Rumeli Müfettişliği Döneminde (1902-1908) Makedonya’da Yunan Komitecileri ve Osmanlı Devleti”. Güvenlik Stratejileri Dergisi 11-21 (2015): 147-183. Sarıca, Ragip. Fransa’da ve Türkiye’de Örfi İdare Rejimi. İstanbul: Baro Mecmuası, 1941. Skendi Eqber. Hoxhë Kadriu-(Kadri Prishtina). Prishtinë: Ndërmarrja Botuese Relindja, 1992. Şensoy, Naci. “Osmanlı İmparatorluğu’nun Sıkı Yönetime Müteallik Mevzuatı Üzerinde Sentetik bir Deneme”. İÜHFM 13-1 (1947): 95-114. Tahsin Paşa. Sultan Abdülhamid’in Sırdaşı. Istanbul: Yakın Plan Yayınları, 2000. Thomas, Bohn M. Russische Geschichtswissenschaft von 1880 bis 1905: Pavel N. Miljukov und die Moskauer Schule. Weimar: Böhlau Verlag:, 1998. Tokay, Gül. “Macedonian Reforms and Muslim Opposition during the Hamidian Era: 1878-1908”. Islam and Christan Muslim Relations, Vol. 14-1 (2010): 51-65. Vasa, Pashko. The Truth on Albania and the Albanians: Historical and Critical. London: Centre for Albanian Studies, 1999. Vlora, Ekrem Bey. Lebenserinnerungen. Berlin: De Gruyter Oldenbourg, 1973. Elektronik Kaynaklar Kujtim Nuro dhe Nezir Bato, Hasan Prishtina – permbledhje dokumentash (1908-1934), (Tirane: Drejtoria e Pergjithshme e Arkivave te Shtetit, 1982); http://shqiperiaebashkuar.al/?p=20556 Son Erişim Tarihi: 29 Eylül 2022